Lipiec Roman

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0264

12 listopada 2018, Warszawa

2:37

Roman Lipiec ps. „Adam” (ur. 1925, Poznań) pochodzi z rodziny robotniczej. Podczas Powstania Warszawskiego był starszym strzelcem w Zgrupowaniu „Zaremba-Piorun” w Śródmieściu Południowym. Po kapitulacji powstania przebywał w Stalagu 344 w Lamsdorf (Łambinowicach), następnie w obozie XVIIIC w austriackim Markt Pongau (obecnie St. Johann im Pongau). Po powrocie do Polski ukończył szkołę oficerską, ale został zwolniony z wojska za akowską przeszłość. Pracował przez 45 lat w Kombinacie Budownictwa Miejskiego Warszawa-Wschód. Mieszka w Warszawie.

[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1925 r. w Poznaniu.
[00:00:24] Matka pochodziła z zaboru pruskiego, ojciec z Kongresówki. Przed wojną pracował jako ślusarz w Zakładach Cegielskiego, gdzie ceniono jego umiejętności. Podczas I wojny pracował w Berlinie. Matka zajmowała się domem.
[00:04:00] W 1939 r. boh. skończył szkołę, należał do harcerstwa – wakacje w lesie koło Mosiny nad Wartą – organizacja obozu. [Boh. śpiewa piosenkę, która powstała na obozie].
[00:08:00] Rodzina mieszkała niedaleko lotniska Ławica – bombardowanie 1 września. Na lotnisku nie było polskich samolotów wojskowych. Po bombardowaniu wystartował samolot pasażerski, który odleciał w kierunku Warszawy. 2 września rodzina uciekła z domu w pole – walka polskiego samolotu. Okoliczności ewakuacji do Warszawy, atak na dworzec we Wrześni – walka powietrzna. Bombardowanie Słupcy i Konina, gdzie rodzina musiała wysiąść z pociągu – piesza droga w kierunku Warszawy. Kuzyn Edward Chudziński służył w artylerii przeciwlotniczej i dostał się do niewoli, z której został zwolniony za zestrzelenie niemieckiego samolotu. [+]
[00:15:15] Boh. miał pięć sióstr. Rodzina dotarła do Ożarowa, gdy Niemcy już atakowali Warszawę. Nocleg we wsi Chruślin – odgłosy walki. Na plantacji pomidorów stała polska artyleria – ostrzelanie niemieckiego motocykla i furmanki z uciekinierami. Rodzina zatrzymała się w domu państwa Kraków w Błoniu, stodołę zajął niemiecki pluton żandarmerii. Jeden z żołnierzy, Otto Hein, interesował się starszą siostrą boh. Incydent z krową i drutem telefonicznym. W sąsiedniej wilii zatrzymał się Adolf Hitler jadący na defiladę do Warszawy. Otto Hein pomógł rodzinie wyjechać do Warszawy na początku października. [+]
[00:23:45] Boh. widział grupę Żydów, którzy sprzątali rynek w Błoniu. Ubiór Żydów. [+]
[00:26:18] Podczas okupacji rodzina mieszkała przy ul. Leszczyńskiej 14 – zniszczenie domu podczas powstania. Rozważania na temat klęski w 1939 r., nadzieje na pomoc Francji i Anglii. Jeden z kolegów boh. trafił w 1939 r. przez Rumunię do Francji, potem wraz ze swoim oddziałem był internowany w Szwajcarii. Opinia na temat postaw Francuzów podczas wojny.
[00:32:40] Zachowanie Niemców podczas okupacji. Wypoczynek w Lasku Bielańskim – spotkanie niemieckich żołnierzy z przenośnym radioodbiornikiem. Reakcja po napaści Niemiec na Związek Radziecki. Sowiecki nalot na Warszawę w czerwcu 1941 r.
[00:36:50] Występy „Trupy Kamilli” na Placu Napoleona – powietrzne akrobacje, oraz Cyrku Buscha, który postawił namiot na Wybrzeżu Kościuszkowskim – wspomnienie spektaklu. Boh. był kilka razy w kinie – niemiecka propaganda. Boh. nie wiedział o egzekucjach w Palmirach. Spóźniona informacja o zbrodni w Wawrze.
[00:43:50] Okupacyjna rzeczywistość – zapach chleba, wspomnienie ukradzionego bochenka. Boh. pracował w firmie Farma-Chemia przy ul. Bielańskiej, gdzie produkowano kremy, chemik-Żyd mieszkał w getcie, skąd przychodził do pracy. Boh. nauczył się robić kremy. [+]
[00:46:50] Getta pilnowali Łotysze – sytuacja Żydów, głód. W 1940 r. boh. był świadkiem łapanki przeprowadzonej przez niemieckich żołnierzy – reakcja żydowskich chłopaków. Boh. miał żydowskich znajomych w Armii Krajowej.
[00:50:40] Ojciec pracował w Zakładach Hermann Göring i ausweis ratował go przed wywiezieniem na roboty. Brutalność Niemców. Zamach na Cafe Club przeprowadzony przez Gwardię Ludową.
[00:53:15] Trudności we wstąpieniu do Armii Krajowej – pomoc kolegi Mietka Jasińskiego. Przysięga złożona w obecności dowódcy plutonu ps. „Sylwester”, zastępcy Stefana Rubika ps. „Wiktor” i drużynowego Henryka Guzika ps. „Wacek” – pseudonim przyjęty przez boh. Zranienie podczas akcji – pomoc finansowa ze strony organizacji. Powody, dla których boh. nie opowie o tej akcji.
[00:55:44] [Brak obrazu]
[00:56:38] Boh. brał udział w napadach na urzędy gminy na Okęciu i Młocinach, gdzie spalono akta, oraz akcji likwidacji agenta gestapo na ul. Wiatracznej. Wykrycie przez Niemców radiostacji na Tamce. Podłączenie się polskiej radiostacji do ulicznej szczekaczki. Niemieckie gazety wydawane podczas okupacji.
[01:00:40] Przy ul. Dobrej był niemiecki szpital, w którym leczono rannych na froncie wschodnim, w tym żołnierzy z odmrożeniami. Niemcy rekwirowali futra i kożuchy przechodniom na ulicach. Sukcesy Niemiec na zachodzie Europy w początkowej fazie wojny.
[01:04:08] Sowieckie naloty na Warszawę – niecelne bombardowania, niemiecka obrona przeciwlotnicza. [+]
[01:07:11] Pierze z getta na Powiślu w Niedzielę Palmową 1943 r. [+]
[01:09:00] Uzbrojenie podczas powstania w Warszawie. Wszyscy w plutonie mieli broń – szkolenia wojskowe na terenie Radości. W drużynie było dwóch braci Karpińskich: „Szczęsny” i „Lis”, ich ojciec-policjant pożyczał broń na szkolenia. Organizacja konspiracyjnych spotkań – w mieszkaniu Mietka Jasińskiego zamieszkała „kuzynka” Basia, która okazał się ukrywaną Żydówką. W mieszkaniu ukrywano także jej ojca, obydwoje przeżyli okupację.
[01:14:25] W plutonie było czterdziestu pięciu chłopaków, w 2018 roku żył tylko boh. Mietek Jasiński został ciężko ranny podczas powstania.
[01:15:10] Oczekiwanie na wybuch powstania. Boh. brał udział w kopaniu okopów zarządzonym na Bielanach przez Niemców – specyfika obrony przed czołgami.
[01:17:45] Stan gotowości 29 lipca 1944 – boh. poszedł do dziewczyny mieszkającej przy ul. Dobrej – obserwacja walki samolotów nad Wisłą. Zbiórka na ul. Smulikowskiego, gdzie był magazyn broni – pobranie pistoletów. Dzięki „Tygrysowi” broń została przewieziona tramwajem do Centrum. Boh. i koledzy zostali wyznaczeni do pilnowania broni w mieszkaniu pani Gądziorowskiej – napad na Niemca, obawa przed represjami. Wspomnienie kolegi Janka Iwanowskiego.
[01:27:48] 1 sierpnia rano boh. nie wiedział, że powstanie wybuchnie. Jesienią 1943 ukończył szkolenie i został starszym strzelcem. Dwaj koledzy wyszli, by pożegnać się z rodzinami, Jan Iwanowski nie wrócił i dowódca rozkazał, by go odszukać i zastrzelić. Punkt koncentracyjny przy ul. Hożej – przyjazd powstańców z Legionowa.
[01:32:18] Wybuch powstania – walka na ul. Hożej, boh. zdobył hełm i karabin. Incydent z rannym niemieckim żołnierzem – odesłanie go do Niemców. Kupowanie broni przed powstaniem. Kłopoty z amunicją podczas walki. Zaproszenie na kolację przez zakonnice. [+]
[01:42:30] Boh. brał udział w patrolu – dotarcie na ul. Emilii Plater, gdzie 1 sierpnia przed godziną „W” doszło do starcia z Niemcami, którzy rozstrzelali kilku powstańców.
[01:45:48] Akcja podczas okupacji – boh. brał udział w wymierzeniu sierżantowi Szufie, dawnemu legioniście, kary pięćdziesięciu pał za opowiadanie o konspiracji. Spotkanie podczas powstania, ostrzał ulicy Kruczej – odgłosy wydawane przez pociski z wyrzutni rakietowych, które powstańcy nazywali krowami. Mietek Jasiński został ranny odłamkami.
[01:56:15] Boh. był na stanowisku przy barykadzie, Jurek Karpiński przeprowadzał grupę niemieckich jeńców i został postrzelony przez snajpera. Bombardowanie pozycji powstańczych przez Luftwaffe.
[02:00:00] Msza polowa przy ul. Poznańskiej – przysięga ochotników. Karą za gwałt było rozstrzelanie.
[02:01:12] Boh. spotkał na Powiślu kolegę Iwanowskiego ps. „Iwan” i zaproponował mu przejście do Śródmieścia – tunel w Alejach Jerozolimskich. Jeden ze spadochronów z pomocą dla powstańców zaczepił się na kościele św. Piotra i Pawła – śmierć powstańca ps. „Czar”. „Iwan” dokonał kradzieży i został przekazany żandarmerii, potem zniknął. Jedzenie podczas powstania. [+]
[02:08:14] Sytuacja pod koniec powstania – uzbrojenie. Zmasowany ostrzał moździerzy, podczas którego nikt z kolegów nie został ranny. Wypłata żołdu – 20 dolarów na trzech. Ubranie przed pójściem do niewoli. Pod koniec walk zastrzelono jednego z powstańców i ukradziono mu legitymację akowską. Wrogość wobec powstańców.
[02:15:10] Boh. wychodził z miasta 5 października – rozbrojenie. Idąc do niewoli nie miał menażki ani łyżki – przejście do Ożarowa, gdzie jeńców umieszczono na terenie fabryki kabli. Posiłek w obozie.
[02:17:15] Tuż przed końcem wojny boh. był w Kaprun w Alpach, gdzie drążono tunele w skałach – wypadek maszyny. Powrót do obozu w Markt Pongau.
[02:20:47] Po wyzwoleniu obozu boh. z kilkoma kolegami poszedł w góry – wyprawa do Bischofshofen i zdobycie 15 kg. fasoli. Napotkany przy drodze jeniec Rosjanin częstował boh. konserwą. Gotowanie zupy w obozie – kłopoty żołądkowe. Na stacji stała cysterna ze spirytusem – śmierć z powodu zatrucia alkoholem. Jedzenie od Amerykanów. [+]
[02:26:35] Boh. był w obozie do sierpnia 1945 – wyjazd do Polski organizował sierżant Szczotkowski, żołnierz Berlinga, który brał udział w walkach o Warszawę i dostał się do niemieckiej niewoli. Boh. poznał Griszę ze Smoleńska, który dał mu ikonę Matki Boskiej, z którą nie mógł wrócić do kraju. Wyprawy do wąwozu Lichtensteinklamm – połów pstrąga.
[02:32:11] Po powrocie do Polski boh. skończył szkołę oficerską, ale został zwolniony z wojska za akowską przeszłość. Pracował przez 45 lat w Kombinacie Budownictwa Miejskiego Warszawa-Wschód.
[02:33:06] Podczas okupacji urodziła się najmłodsza siostra boh. Po wojnie ojciec pracował przy budowie Mostu Śląsko-Dąbrowskiego. Recepta na długowieczność.
[02:35:00] Boh. recytuje wiersz o powstaniu warszawskim, napisany przez kolegę z batalionu, który zginął w sierpniu. Ostatni wers dopisał boh.
mehr...
weniger

Łapińska Iga

Freitag Iga Łapińska

Instytut Pileckiego

Film