Felicja Wysocka z d. Koss (ur. 1929, Kraków) – profesor nauk humanistycznych, działaczka polonijna na Węgrzech. Pochodzi z rodziny inteligenckiej, ojciec był historykiem prawa, sekretarzem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, matka nauczycielką filozofii i geografii w liceum. Latem 1938 roku rodzina Kossów przeprowadziła się z Krakowa do Lwowa. Podczas wojny ojciec, oficer rezerwy, został internowany na Węgrzech w obozie w Pesthidegkút (obecnie dzielnica Budapesztu). W grudniu 1939 roku, po śmierci matki, Felicja Wysocka zamieszkała u Alfreda i Katarzyny Stebnickich, którzy ukrywali także w swoim mieszkaniu młodą Żydówkę. Przed Bożym Narodzeniem w 1943 roku ojciec sprowadził czwórkę dzieci na Węgry (najmłodsza córka, Wiesława, pozostała we Lwowie). Felicja Wysocka podjęła naukę w drugiej klasie polskiego gimnazjum w Balatonboglár, w marcu 1944 rozpoczęła się niemiecka okupacja Węgier i szkołę zamknięto. W sierpniu 1945 roku rodzina wróciła do Polski. Felicja Wysocka zamieszkała w Zakopanem u państwa Stebnickich. Po zdaniu matury w zakopiańskim liceum im. Oswalda Balzera studiowała polonistykę na Uniwersytecie Wrocławskim. Prof. Felicja Wysocka związała życie zawodowe z Pracownią Słownika Staropolskiego Zakładu Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk, a od 1974 roku – Instytutu Języka Polskiego PAN. Była współautorką m.in. „Słownika staropolskiego” i innych prac z zakresu historii języka polskiego, oraz autorką czterotomowej pracy poświęconej polskiej terminologii lekarskiej.
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1929 r. w Krakowie.
[00:00:22] Ojciec pracował jako sekretarz w Akademii Sztuk Pięknych i rodzina mieszkała w mieszkaniu służbowym – widok z okien na Bramę Floriańską. Boh. była najstarsza z piątki rodzeństwa. Matka pracowała w liceum Sióstr Prezentek jako nauczycielka filozofii i geografii – domowy księgozbiór, nacisk na edukację dzieci – nauka języków.
[00:05:50] Przed wybuchem wojny ojciec został przeniesiony do Lwowa, pod koniec sierpnia 1939 r. został zmobilizowany, potem internowany na Węgrzech. Pod koniec wojny ojcu udało się sprowadzić dzieci na Węgry. W styczniu 1944 r. boh. przyjechała do Balatonboglár i przez dwa miesiące chodziła do polskiej szkoły – naukę przerwano po wkroczeniu Niemców na Węgry. Po wojnie rodzina mogła zostać na Węgrzech, ale ojciec podjął decyzję o powrocie. Repatriacje z dawnych Kresów – we Wrocławiu odtworzono lwowskie uczelnie. Nauka w gimnazjum we Wrocławiu.
[00:10:30] Nauka na tajnych kompletach podczas okupacji niemieckiej. Podczas sowieckiej okupacji w uczelniach lwowskich językiem wykładowym był ukraiński.
[00:12:40] W grudniu 1943 r. ojcu udało się sprowadzić dzieci na Węgry. W grudniu 1939 r. zmarła matka boh. i dzieci trafiły do polskich rodzin. Sowieci zabierali polskie sieroty do swoich domów dziecka – rusyfikacja dzieci. Polscy żołnierze, którzy trafili na Węgry zostali internowani, powstały także obozy dla ludności cywilnej. Jeden znajdował się w Balatonboglár, gdzie polska młodzież uczyła się i mieszkała w internatach. Położenie miejscowości.
[00:19:15] Pomoc Węgrów stacjonujących we Lwowie w organizacji podróży rodzeństwa w grudniu 1943 r. W Balatonboglár siostra Teresa podjęła naukę w szkole powszechnej, starsi: Olga i Zygmunt uczyli się w pierwszej klasie gimnazjum, a boh. w drugiej klasie – nauka na tajnych kompletach we Lwowie, przestrzeganie zasad konspiracji, zapał do nauki. Oficjalne szkolnictwo podczas okupacji niemieckiej. Ojciec znał język węgierski, co ułatwiło mu sprowadzenie dzieci. Utworzenie szkoły w miejscowości wypoczynkowej nad Balatonem. Szkoła zawiesiła działalność po wkroczeniu Niemców na Węgry – aresztowania wśród nauczycieli. Rodzina była na Węgrzech do lipca 1945 r.
[00:26:45] Ojciec dostał we Wrocławiu dom za ten pozostawiony we Lwowie – wspomnienie zniszczonego miasta, na obecnym Placu Grunwaldzkim było lotnisko wojskowe. Potem dom odebrano rodzinie, ale ojciec uzyskał dwa mieszkania w Krakowie. Ojciec pracował jako adiunkt na Uniwersytecie w Toruniu. Atmosfera na Ziemiach Zachodnich – obawa przed nową wojną i przyjściem Niemców. Szkolnictwo w Polsce Ludowej. Wspomnienie ojca. Krakowskie mieszkanie boh. – blok stoi w przedwojennej dzielnicy żydowskiej.
[00:36:08] Pochodzenie i pisownia nazwiska Koss. Ojciec został zmobilizowany po dwudziestym sierpnia 1939 r. – do rodziny przebywającej na wakacjach w Bieszczadach przyjechał z żołnierz z kartą mobilizacyjną dla ojca. Bombardowanie Lwowa 1 września 1939, zajęcie miasta przez sowietów – aresztowania, problemy aprowizacyjne. Ojciec ze swoim oddziałem przeszedł na Węgry 19 września. W utworzonych na terenie Węgier obozach przebywali oficerowie, szeregowi pracowali w majątkach rolnych. W Balatonboglár powstała polska szkoła, podobna szkoła działała w Rumunii. [+]
[00:43:40] Matka uczyła w gimnazjum, po jej śmierci dziećmi zajęły się polskie rodziny. Kolejki podczas sowieckiej okupacji. Podczas okupacji niemieckiej były kartki na chleb i inne artykuły spożywcze.
[00:49:35] Sytuacja dzieci po śmierci matki, wspomnienie kolejek podczas sowieckiej okupacji. Starania ojca o sprowadzenie dzieci. Sytuacja Żydów podczas okupacji niemieckiej – rodzina Stebnickich, która przyjęła boh., ukrywała także Żydówkę, w mieszkaniu kwaterowali niemieccy oficerowie. Państwo Stebniccy mieli dwie córki: Aleksandra przed wojną skończyła fizykę i pracowała w Instytucie Meteorologii.
[00:57:52] Wyjazd czwórki rodzeństwa na Węgry – organizacja podróży przez ojca, który znał język węgierski i uzyskał pomoc żołnierzy węgierskich, którzy stacjonowali we Lwowie. Sytuacja polskich żołnierzy i oficerów przebywających na Węgrzech. Najmłodsza siostra Wiesia pozostała we Lwowie – czwórka wyjechała na Węgry i podjęła naukę w szkole w Balatonboglár. Po wkroczeniu Niemców na Węgry część nauczycieli aresztowano. Kontynuowanie nauki po powrocie do Polski. [+]
[01:04:00] Boh. przez jakiś czas mieszkała w Zakopanem u państwa Stebnickich, którzy tam przyjechali ze Lwowa. Potem rodzina zamieszkała we Wrocławiu.
[01:05:08] Na Węgrzech przebywali także Polacy, którym udało się przekroczyć granicę w 1939 r. Sytuacja Żydów podczas okupacji sowieckiej i niemieckiej. W jednym pokoju mieszkaniu państwa Stebnickich mieszkał niemiecki oficer, do którego przychodził ordynans. W mieszkaniu ukrywano młodą Żydówkę, koleżankę córki ze studiów. [+]
[01:09:50] Ojcu udało się w 1939 r. przekroczyć granicę węgierską. Po wojnie rodzina wróciła do Polski, gdzie ojciec dostał dom we Wrocławiu. Po powrocie z Węgier boh. zatrzymała się u państwa Stebnickich w Zakopanem. Tam zdała maturę i dostała się na polonistykę na Uniwersytet Wrocławski – wspomnienie polonisty z zakopiańskiego liceum, prof. Berycha. Powojenne przesiedlenia ludności, strach przed powrotem Niemców na Ziemie Zachodnie.
[01:15:45] Za dom odebrany we Wrocławiu przez władze rodzina otrzymała dwa mieszkania w Krakowie – w jednym zamieszkała boh. z mężem, w drugim ojciec z rodzeństwem. Mąż ukończył Politechnikę i pracował w Wibrostalu. Boh. podjęła pracę w Polskiej Akademii Nauk – kariera naukowa. Szkolnictwo w czasach PRL.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.