Tomasz Krzyżanowski (ur. 1957 w Krakowie, zm. 2019), syn ostatniego dowódcy Cytadeli Lwowskiej podczas obrony miasta w 1939 roku. W 1982 roku ukończył Wydziały Leśny Akademii Rolniczej w Krakowie. Współzałożyciel Niezależnego Zrzeszenia Studentów w roku 1980, współorganizator studenckich protestów i strajków. Pracownik Tatrzańskiego Parku Narodowego oraz Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krakowie. Zafascynowany kulturą górali tatrzańskich, aktywnie działał w życiu regionu. Był współzałożycielem zespołów „Harenda” i „Czarne karakuły” oraz autorem kilku projektów muzycznych, m.in. „Namysłowski z Góralami”. Na podstawie odnalezionych austriackich rycin napisał dramat zbójnicki „Gombica Staska Kubina”, wystawiany w Teatrze im. Witkiewicza w Zakopanem.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1957 r. w Krakowie.
[00:00:27] Dziadkowie ze strony matki mieli przed wojną dwa sklepy przy ul. Grzegorzewskiej. Ojciec był oficerem Wojska Polskiego, służył w 19 Pułku Piechoty we Lwowie, brał udział w obronie miasta w 1939 r. Po kapitulacji nie ujawnił się Rosjanom i przeżył wojnę.
[00:03:33] Edukacja boh. – szkoła muzyczna, sukcesy sportowe. Postawy rodziców – ojciec podczas okupacji należał do Armii Krajowej. Atmosfera w domu. Wpływ starszych kolegów: Bronisława Wildsteina, Bogusława Sonika, Józefa Ruszara, Jarosława Zadenckiego i Liliany Batko – szykanowanie jej przez SB. Boh. brał udział w zebraniach w „Beczce”, w kościele Dominikanów.
[00:07:06] Boh. był w 3 klasie liceum, gdy zamordowano Stanisława Pyjasa – udział w „Czarnym marszu”, który odbył się dwa dni po jego śmierci. Marsz był nielegalny, monitorowany przez Służbę Bezpieczeństwa – odcięcie czoła pochodu od reszty uczestników. Zachowanie manifestantów.
[00:08:47] Nastroje w sierpniu 1980 po podpisaniu porozumień – nurty w działalności opozycji.
[00:11:05] Okoliczności powstania NZS – wystąpienie Zadenckiego, Ruszara i Sonika. W 1976 r. powstał Studencki Komitet Solidarności współdziałający z Komitetem Obrony Robotników – zróżnicowanie środowiska opozycjonistów. Boh. jako licealista wziął udział w nielegalnym marszu – reakcja dyrektorki szkoły. Powstanie NSZ, spotkanie studentów w domu Bogdana Klicha – boh. reprezentował Akademię Rolniczą. Z trzynastu osób, które wzięły udział w spotkaniu, cztery współpracowały z SB.
[00:16:05] W NZS działali m.in. Maciej Gabryś, syn ilustratorki Marii Orłowskiej-Gabryś, oraz Huber Korombel, syn pisarki Natalii Rolleczek.
[00:17:40] Boh. zaangażował się w działalność NZS – struktury organizacji, udział w posiedzeniach Międzyuczelnianego Komitetu Koordynacyjnego. Powody problemów z legalizacją NZS – efekty ogólnopolskiego strajku. Boh. był szefem strajku na uczelni – zorganizowanie przez kolegę wyżywienia dla 2000 osób – mobilizacja społeczna, wsparcie ze strony mieszkańców Krakowa. Sprawa przepustek na wyjście ze strajku. Zorganizowanie koncertu „Skaldów” (po latach boh. był menadżerem zespołu).
[00:21:15] Wprowadzenie stanu wojennego – 12 grudnia boh. został obudzony przez ojca, który kazał mu chować dokumenty NZS. Boh. nie był w stanie wojennym poszukiwany ani szykanowany.
[00:22:26] W 1982 r. boh. wyjechał z rodziną na Podhale i podjął pracę zaopatrzeniowca działu drewna w Zakopiańskich Warsztatach Wzorcowych, czyli w Cepelii. W zakładzie działała Solidarność – wyłączenie prądu w ramach akcji strajkowej. Aparat państwowy w drugiej połowie lat 80.
0024:55 Boh. dostał pracę w Tatrzańskim Parku Narodowym, pracował w Bukowinie Tatrzańskiej i Poroninie. Potem przeprowadził się do Krościenka i pracował jako leśniczy – oskarżenie o nielegalny odstrzał jelenia – okoliczności zajścia z udziałem dzieci wracających ze szkoły. Działania milicji – próby wykorzystania sytuacji przez SB – propozycja współpracy. Po konsultacji z prawnikiem Jerzym Parzyńskim boh. odmówił, funkcjonariusz Ryszard Kowalczyk groził mu pistoletem mówiąc: „Pamiętasz skurwysynu tych wszystkich skurwysynów, którzy leżeli z pękniętymi wątrobami w rynsztokach? To ty też tak będziesz leżał!”. Odpowiedź boh. [+]
[00:29:45] Publikacja na temat przeszłości boh. i namawiania go do współpracy przez peerelowskie służby.
[00:30:58] Konsekwencje odstrzału rannego jelenia – kwestia udziału małoletnich. Boh. musiał zwolnić się z pracy. Kolegia z powodu uchylania się od pracy. Starania o pracę w nadleśnictwie Nowy Targ. Działalność tajnych współpracowników na różnych poziomach funkcjonowania zakładów pracy. [+] [00:34:46] Boh. nie miał pracy przez półtora roku. W tym czasie szykanowano jego żonę, nauczycielkę. Boh. utrzymywał rodzinę z grania na weselach – zainteresowanie muzyką góralską. Projekt „Namysłowski z Góralami” i jego efekty. Boh. był założycielem zespołu „Czarne karakuły” – laury na festiwalu we Włoszech. Boh. był menedżerem zespołów „Brathanki” i „Skaldowie”.
[00:38:20] W 2004 r. boh. odnalazł ryciny austriackiego leśniczego Ignatza Goertlera de Blumenfeld, dotyczące góralskiego zbójnictwa – historia odkrycia w domu prof. Wańka. Jedna z rycin przedstawiała zbójników i herszta Stanisława Kubina. Boh. w oparciu o ryciny napisał dramat pt. „Gombica Staska Kubina”, który wystawił Teatr im. Witkiewicza w Zakopanem. [+]
[00:43:58] Charakterystyka Górali – podejście do prawa budowlanego jako przejaw umiłowania wolności. Rola m.in. Tytusa Chałubińskiego w kształtowaniu świadomości góralskiej.
[00:48:08] Po odmowie współpracy z SB boh. stracił pracę i utrzymywał się z grania na weselach. Boh. nie został ratownikiem TOPR, ale potem, jako pracownik Parku Narodowego, często brał udział w akcjach ratunkowych. Zdanie na temat ratowników TOPR.
[00:50:25] Rozkład państwa w latach 1986-89. Strajk w Stoczni Gdańskiej w 1988 r. Opinia na temat przemian po Okrągłym Stole i wpływu na współczesne życie polityczne.
[00:53:40] W 1989 r. boh. zaangażował się w pomoc przy organizowaniu wyborów – ich ocena. Boh. należy do NSZZ Solidarność Tatrzańskiego Parku Narodowego.
[00:56:14] Zróżnicowanie nurtu opozycyjnego w latach 80. – wykluczenie części środowisk po przemianach ustrojowych. Rozważania na temat demokracji. Wspomnienie przyjaciół: Bogusława Sonika, Bronisława Wildsteina, Rafała Sonika, reprezentujących obecnie różne opcje polityczne.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.