Andrzej Pokrzywa (ur. 1935, Warszawa) pochodzi z rodziny nauczycielskiej związanej z Ursusem. Jego ojciec Edmund Pokrzywa był znanym działaczem społecznym i instruktorem harcerskim, podporucznikiem Armii Krajowej. Andrzej Pokrzywa w roku 1952 ukończył warszawskie liceum im. Batorego i podjął studia na wydziale Technologii Drewna. Przez wiele lat związany z harcerstwem, obecnie jest Podharcmistrzem Związku Harcerstwa Polskiego i Komendantem Kręgu Seniorów ZHP w Ursusie.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1935 r. w Warszawie.
[00:00:25] Rodzina przeprowadziła się z Warszawy do Ursusa i boh. mieszkał tam do początku lat 60. Rodzice byli nauczycielami w szkole powszechnej w Ursusie. Wrzesień 1939 – obawy przed atakiem gazowym. Powody ucieczki z domu do babci mieszkającej w Zalesiu Dolnym, gdzie przyjechali też inni członkowie rodziny. Po powrocie do Ursusa okazało się, że dom został okradziony, zostały jedynie książki – pomoc okolicznych gospodarzy. Zdobywanie jedzenia podczas okupacji.
[00:04:00] Niemcy zajęli budynek szkoły powszechnej, więc lekcje odbywały się w różnych miejscach. W domach prywatnych uczono na tajnych kompletach. W domu boh. odbywały się spotkania członków Szarych Szeregów – szkolenia wojskowe.
[00:06:53] Ojciec działał w harcerstwie – żydowskie drużyny harcerskie. Przybocznym 207 Drużyny Harcerskiej był Ferszt, który zginął w getcie warszawskim.
[00:08:27] Ucieczka po wybuchu wojny z Ursusa do Zalesia.
[00:08:50] Pewnego dnia podczas okupacji ojciec kazał mamie zabrać boh. i wyjść z domu, ponieważ nadawano wiadomości do Londynu i ojciec nie chciał narażać rodziny. Po wybuchu powstania boh. siedział na dachu i oglądał dymy nad Warszawą. Między Ursusem a Piastowem stała „Gruba Berta” – armata kolejowa, która miotała półtonowe pociski, jeden z pocisków wpadł do restauracji „Adria” i nie wybuchł, dostarczając powstańcom materiału wybuchowego.
[00:10:45] Aliancki nalot z pomocą dla powstańców – większość rzeczy trafiła w ręce Niemców. Sytuacja po powstaniu – uciekinierzy w domu, jedzenie dla wielu osób.
[00:13:00] Odgłosy zbliżającego się frontu. Niemcy wycofując się zaminowali fabrykę w Ursusie. Podczas rozminowywania przez Kazimierza Jackowskiego ps. „Torpeda” i jego podkomendnych, część fabryki wybuchła i w domu boh. wyleciały wszystkie szyby – zniszczenia w mieście. [+]
[00:15:35] Dzieciństwo podczas okupacji. Święto 11 listopada boh. uczcił naklejając chorągiewkę na piecu i śpiewając „Pierwszą Brygadę”. Sytuacja w Ursusie – wójt Godurkiewicz, poznaniak, weteran spod Verdun, na rozmowy z Niemcami zakładał mundur armii cesarskiej z Żelaznym Krzyżem. W 1943 r. w Ursusie wybudowano kościół, jedyny jaki wzniesiono w Generalnym Gubernatorstwie.
[00:19:55] Boh. jako dziecko nie rozmawiał o sensie wybuchu powstania – opinia, jaką sobie wyrobił jako dorosły człowiek. Nastroje przed wybuchem powstania.
[00:22:55] Nastroje po wyzwoleniu, radość z końca niemieckiej okupacji. Ojciec po wojnie związał się ze szkolnictwem zawodowym. Szkoły mieściły się na terenie zakładów w Ursusie – wychodząc z terenu zakładu boh. zobaczył plakat „Zapluty karzeł reakcji”.
[00:25:40] Boh chodził do szkoły im. TPD 9, dawniej im. Batorego – reakcja nauczyciela na krzyż harcerski. W początkach lat 50. polonistka skierowała boh. do pomocy w bibliotece – usuwanie nieprawomyślnych książek. Boh. zabrał trzecie wydanie „Kamieni na szaniec”. Przymusowa przynależność do ZMP, przed maturą w 1952 r. wypytywano boh. co zamierza robić – naciski, by został nauczycielem. Boh. zdał na wydział leśny, ale nie został przyjęty – podjęcie studiów na Technologii Drewna. [+]
[00:30:15] Boh. należał do harcerstwa od 1946 r., w 1949 kazano mu zdjąć krzyż harcerski. Wznowienie działalności w 1957 r., gdy ojciec zorganizował drużynę dla starszych harcerzy w Ursusie. W połowie lat 60. boh. zamieszkała z żoną i synem w Pruszkowie – praca w Warszawie. W 2003 r. boh. wstąpił do Kręgu Seniorów harcerstwa. Przez 12 lat był komendantem Kręgu, od 2015 jest instruktorem filii Muzeum Harcerstwa. Zdarzenie podczas harcerskich wakacji.
[00:34:05] Reakcja boh. na plakat „Zapluty karzeł reakcji” – odpowiedź ojca. Dr Włoczewski, Marian Krawczyk i ojciec byli działaczami Polskiego Państwa Podziemnego. Po wyzwoleniu Marian Krawczyk, dowódca kompanii „Kordian”, trafił do łagru w Workucie. Ojciec uniknął represji, ponieważ zgłosił się do wojska, po wojnie pracował jako nauczyciel, dwa razy w tygodniu musiał zgłaszać się na UB.
[00:39:40] W 1942 r. zabito dziadka Franciszka Pokrzywę, który był kierownikiem szkoły powszechnej w Zalesiu i mieszkał w Piasecznie – okoliczności zabójstwa. Domniemane powody jego zastrzelenia.
[00:43:35] Charakter boh., życie w PRL-u.
[00:45:36] Boh. wiedział, że ojciec należy do ruchu oporu – oznaki konspiracyjnej działalności. [+]
[00:48:27] Ojciec był w obstawie radiostacji w Michałowicach, podczas nadawania do Londynu radiotelegrafista musiał kilka razy powtórzyć wiadomość – niemiecka radiopelengacja. Zatrzymanie ojca i łączniczki przez Niemców. [+]
[00:50:57] Boh. wracając do domu był świadkiem strzelaniny – reakcja matki. Wyżywienie podczas okupacji – awersja do zupy dyniowej.
[00:52:50] Okupacyjne Boże Narodzenie – prezent znaleziony pod choinką. Wspomnienie matki, która również była nauczycielką – rozmowy w domu, który prowadziła babcia. Boh. nie śni się wojna.
[00:55:50] Ursus i Czechowice podczas okupacji – zakupy w domu Pieńkosa, położenie przychodni lekarskiej, szkoły powszechnej, poczty, Zakładów Mechanicznych.
[00:58:58] W Ursusie przed wojną mieszkały dwie żydowskie rodziny: Fersztowie, których czworo dzieci chodziło do szkoły powszechnej oraz rodzina szklarza. Fersztowie zginęli w getcie, natomiast szklarz z żoną i dwójką dzieci ukrywał się w Gołąbkach, żona i dzieci zostały wydane przez Polaków i zabite przez Niemców. Szklarzowi, który przeżył wojnę, pomagała rodzina Grabskich.
[01:03:13] Wśród kolegów w szkole im. Batorego byli Krzysztof Szmagier, Krzysztof Teodor Toeplitz i Żyd Maryś, który wyjechał z Polski w 1968 r.
[01:04:40] Na początku okupacji chory boh. leżał w łóżku, do ojca przyszedł Niemiec, który dał boh. cukierka – jego reakcja. Podczas powstania do domu, w którym trwała lekcja, przyszedł Bahnschutz, który szukał cywilnego ubrania – jego zachowanie.
[01:07:15] Rozważania na temat niepodległości i charakteru Polaków.
[01:10:39] Sposób namierzania radiostacji przez Niemców z wykorzystaniem samolotu i ludzie z urządzeniami radiopelengacyjnymi.
[01:12:47] Ojciec, Edmund Pokrzywa, urodził się w Wadowicach, podczas I wojny rodzina przeniosła się do Warszawy. Od 1917 r. ojciec należał do harcerstwa, po odzyskaniu niepodległości przez Polskę był nauczycielem w Warszawie, w 1934 r. przyjechał do Ursusa. Działał w Klubie Instruktorów im. Mieczysława Bema, potem był drużynowym 207 Mazowieckiej Drużyny Harcerskiej. Podczas okupacji był szefem kompanii „Kordian”, uczył na tajnych kompletach. W 1943 r. był jednym z organizatorów tajnej szkoły średniej. Po powstaniu do Ursusa dotarło wielu warszawskich nauczycieli, dyrektorem szkoły został Józef Chmiel. Rola Jadwigi Lindner. Po likwidacji harcerstwa przez komunistów ojciec działał w Służbie Polsce. W latach 60. był dyrektorem Technikum Mechaniki Precyzyjnej w Warszawie – okoliczności przejścia na emeryturę, zachowanie wicedyrektora Krężlewicza.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.