Janina Żmijewska-Bimer z d. Jop (ur. 1933, Klimontów) pochodzi z rodziny zaangażowanej podczas wojny w działalność Armii Krajowej, a następnie w powojenną partyzantkę antykomunistyczną na Kielecczyźnie.
00:00:06 Autoprezentacja boh. urodzonej w 1931 r. w Klimontowie Sandomierskim, w którym mieszkała do ukończenia studiów.
00:00:30 Manewry żołnierzy 2 Pułku Piechoty stacjonującego w Sandomierzu. W mieszkaniu rodziców boh. była kancelaria gospodarcza na czas manewrów – w początkach sierpnia jeden z żołnierzy powiedział mamie, że wybuchnie wojna. Koniec manewrów, likwidacja obozów w terenie.
00:02:08 Dożynki w Górkach Klimontowskich pod koniec sierpnia 1939 – ogłoszenie mobilizacji, zajęcie szkoły na punkt mobilizacyjny.
00:03:24 Ojciec był urzędnikiem poczty – ucieczka z Klimontowa. Przedstawienie rodziców: Leon i Stefania Jop oraz brata Czesława.
00:04:19 Rodzina dostała z majątku wóz i konie – zapakowanie dobytku oraz części przesyłek pocztowych i dokumentów. Ucieczka trzech rodzin za Wisłę - pewność, że Niemcy jej nie przekroczą. Przyjazd do Zawichostu, gdzie nie było możliwości przejazdu przez zaminowany most. Próba przekroczenia rzeki w Annopolu, droga do Sandomierza, gdzie przepuszczano tylko pieszych i rowerzystów. Rozkaz, by ojciec i inni pracownicy poczty utopili w Wiśle dokumenty. Utopienie przez pomyłkę worków z rzeczami rodziny. Przejście ojca i dwóch pozostałych pocztowców przez most w Sandomierzu. Rodziny na wozie musiały zawrócić. [+]
00:07:00 Przyjazd do majątku w Przybysławicach, skąd był pożyczony wóz i konie. Spotkanie po drodze z polskimi żołnierzami. Zakopanie przywiezionych dokumentów na terenie majątku. Powrót na piechotę do domu. Wkroczenie Niemców. [+]
00:09:13 Powrót do domu 5 września. Ojciec za Wisłą spotkał przedstawicieli Narodowego Banku Polskiego i wypłacono mu półroczną pensję. Powrót ojca do domu. [+]
00:09:58 Działalność poczty podczas okupacji – ojciec przywoził korespondencję z Sandomierza do domu i tu ludzie przychodzili po listy. Mama pomagała analfabetom w czytaniu i pisaniu listów. W połowie 1941 r. Niemcy pozwolili na otwarcie poczty. [+]
00:11:14 Konspiracja i partyzantka na terenie Sandomierszczyzny – oddziały AK i „Jędrusie”. Wsparcie w majątkach ziemskich w okolicach Klimontowa. Represje wobec rodzin partyzantów.
00:12:41 Wujek, Władysław Kosmala ps. „Mściwy”, był komendantem placówki AK. Ojciec miał w konspiracji ps. „Maślanka”, a brat Czesław „Sęp”. Tajne komplety – lekcje w mieszkaniu rodziny boh., szkolenia w posługiwaniu się bronią. W tym czasie w Klimontowie nie stacjonowali Niemcy – boh. wyglądała przez okno wypatrując, czy nie nadjeżdżają od strony Opatowa.
00:14:46 Przywiezienie do domu odbitego z więzienia w Opatowie komendanta policji granatowej – jego stan po przesłuchaniu przez Niemców, leczenie przez sąsiada-lekarza. W Klimontowie mieszkał Ukrainiec, który przychodził do domu pytając o ojca – obawy o denuncjację. Wywiezienie rannego komendanta, któremu boh. nosiła obiady. [+]
00:16:15 W okolicach Klimontowa działały Bataliony Chłopskie. W domu kilkakrotnie nocował Kazimierz Banach (szef sztabu BCh).
00:17:21 Przyjazd rodziny ojca z Sosnowca. Stryj uciekł z Ostaszkowa i był w szpitalu w Sarnakach, gdzie amputowano mu odmrożone palce u nóg – przywiezienie go przez ojca do domu. Opowieść o ucieczce – stryj był w obozie na wyspie, do której codziennie przypływała łódź i zabierała czterech więźniów do pomocy przy transporcie chleba. Stryjowi udało się zachować złoty zegarek, którym przekupił jednego ze strażników. Ucieczka stryja i kolegi na stacji kolejowej, gdzie wyładowywano chleb z wagonu. Stryj dotarł do swojego mieszkania w Wilnie, ale został ostrzeżony przez Żyda, że NKWD już wie o jego powrocie. Podczas przeprawy przez Bug stryj odmroził nogi i trzeba było amputować mu palce. Wyjazd stryja do Buska, gdzie działał w AK. Stryj przeżył okupację i po wojnie zajmował się ogrodnictwem. Tylko najbliższa rodzina znała jego przeszłość. [++]
00:21:59 Jan Jop był komendantem strażnicy KOP w Głębokim – pojmany przez NKWD trafił do obozu w Ostaszkowie. Ucieczka ze stacji kolejowej, droga do Wilna – stryjowi pomagały wiejskie kobiety. Dotarcie do Wilna – ostrzeżenie przez znajomego Żyda, dalsza ucieczka stryja, który po przeprawie przez Bug trafił do szpitala w Sarnakach, gdzie amputowano mu duże palce u nóg. Stryj po rekonwalescencji w domu boh. pojechał do siostry w okolice Buska Zdroju, gdzie po pewnym czasie został komendantem placówki AK w Busku. Po wojnie stryj nie ujawnił przeszłości, ożenił się i zajął ogrodnictwem. [+]
00:25:39 Czternastoletni brat Czesiek wyprosił od mamy zgodę na pójście do partyzantki. Wyjście na Akcję „Burza” – w lasach koło Chmielnika partyzanci zostali zdemobilizowani i brat trafił do dalszej rodziny. Wojenne peregrynacje – pobyt w Krakowie, na Śląsku brat został złapany przez Niemców i trafił do obozu w Katowicach, gdzie przespał w kącie jego ewakuację – pomoc Ślązaka sprzątającego teren obozu. Dotarcie brata do stryja, który mieszkał w okolicach Będzina. Powrót do domu i ucieczka z powodu zagrożenia aresztowaniem – wyjazd do rodziny w okolice Buska, gdzie brat podjął naukę w gimnazjum. Próba dostania się na medycynę – poparcie ze strony partyjnego męża kuzynki. [+]
00:31:42 Brat ukończył medycynę, był chirurgiem i pracował w Jędrzejowie. Wyjazd do Kambodży, gdzie Polacy budowali szpital, a on uruchamiał blok operacyjny. Po powrocie do Polski pracował w Kazimierzy Wielkiej. W jędrzejowskim szpitali pielęgniarkami były siostry zakonne, brat walczył o zostawienie ich w szpitalu. Wyjazd do pracy w Algierii – po powrocie do kraju brat zmarł.
00:33:43 W czasie okupacji boh. nosiła meldunki – wyjazd do dentysty w Sandomierzu pocztowym samochodem prowadzonym przez Niemców. Na poczcie w mieście boh. zostawiła torebkę, a gdy wracała do domu, torebką zainteresował się podwożący ją mężczyzna. Okazało się, że boh. przewiozła w niej meldunek. [+]
00:36:30 Złapanie przez akowców mordercy, który zabił człowieka w polu. Boh. zaniosła wujkowi, który pilnował więźnia, karteczkę w warkoczu, prawdopodobnie z rozkazem wykonania wyroku.
00:37:48 Wujek Władysław Kosmala, komendant placówki, był podczas wojny na ćwiczeniach w Iraku, gdzie poleciał samolotem. Podczas jego nieobecności żona nie miała środków do życia – interwencja mamy u partyzantów. Po Akcji „Burza” wuj uniknął aresztowania i ukrywał się. [+]
00:39:58 Ojciec koleżanki, granatowy policjant, został po wyzwoleniu aresztowany i wywieziony na Syberię, gdzie zmarł.
00:40:16 Aresztowanie stryja, który uciekł z aresztu NKWD.
00:40:41 Walki na przyczółku sandomierskim. Podpalenie i zbombardowanie miasta przez Niemców. Ewakuacja mieszkańców – rodzina wyjechała w okolice Koprzywnicy do znajomych gospodarzy.
00:42:25 Powrót do wyszabrowanego i zniszczonego domu, scena z Rosjaninem, który „pożyczał” sprzęty domowe. Warunki bytowe podczas ewakuacji, głód.
00:43:48 Szpital polowy Armii Czerwonej w Gnieszowicach – u gospodarzy mieszkało dwóch lekarzy, z którymi boh. grywała w karty, wspólne kolacje. Spotkanie z życzliwym Rosjaninem podczas powrotu z Klimontowa – leczenie boh. przez rosyjskich lekarzy. Sklep dla Rosjan w Klimontowie – handel wymienny. Koncentracja Armii Czerwonej, sowieckie natarcie. [+]
00:48:40 Wyjazd po wojnie do Buska, gdzie boh. poszła do gimnazjum. Dalsza edukacja w klimontowskim liceum. Boh. skończyła stomatologię w Łodzi – dwa lata pracy w ruchomych ambulansach. Po ślubie boh. zamieszkała w Zagnańsku.
00:50:38 Boh. odwiedziła wuja, który mieszkał w leśniczówce w okolicy Zagnańska. Spotkanie z kolegą-dentystą, który powiedział, że opuszcza Zagnańsk – załatwienie pracy na jego miejsce. Dobre wspomnienia z życia w miasteczku.
00:52:39 Początki pracy w Zagnańsku – na dużym terenie pracowały tylko dwie dentystki. Wędrówki pacjentów na piechotę z odległych miejscowości. Brak przychodni i lekarzy. Pierwszy ośrodek zdrowia był zagrzybiony i budynek spalono. Budowa nowej przychodni, organizacja opieki lekarskiej i stomatologicznej.
00:54:38 Ojciec boh. po wojnie się ujawnił, ale był nadal naczelnikiem poczty i nie miał problemów z akowską przeszłością. Działalność Stanisława Szwarc-Bronikowskiego, pochodzącego z Górek Klimontowskich – wizyty u ojca boh., próba obłaskawienia jego konia. W czasie wojny do Klimontowa przyjechało wiele nowych osób: wysiedleni, ukrywający się, profesorowie, którzy prowadzili tajne nauczanie.
00:57:27 W Klimontowie mieszkało wielu Żydów – przywiezienie przez Niemców inteligenckich rodzin żydowskich wysiedlonych z Wiednia. Wizyty żony dyrektora banku, której korespondencja przychodziła na adres rodziny. Pomoc mamy udzielana wiedeńskim Żydom. Ich wywiezienie z miasta. Nieliczni Żydzi wrócili do Klimontowa po wyzwoleniu – zabicie ich z powodu podejrzeń, że donoszą sowietom. [+]
01:00:52 Przed wojną brat chodził do klasy z żydowskimi dziećmi. Boh. miała koleżankę Żydówkę, Salcię, z bardzo biednej rodziny Dziadziaków – gmina żydowska wyznaczyła ich, gdy Niemcy zażądali osób na rozstrzelanie. Boh. patrzyła przez okno, gdy rodzinę pędzono na egzekucję w pobliskich gliniankach. [+]
01:03:47 Powstanie getta w Klimontowie, jego funkcjonowanie. Stosunek klimontowskich Żydów do grupy wysiedlonej z Wiednia.
01:05:19 Żydowski handel w przedwojennym Klimontowie, „wykańczanie” polskiej konkurencji obniżaniem cen. Polacy mogli pracować jako stolarze, piekarze i masarze. Obcinanie spacerującym Żydówkom lisich kit, obrzucanie ich kamieniami. [+]
01:06:58 Podczas okupacji boh. przypadkiem, podczas zabawy, wybiła Żydowi oko z procy. Rodzice ani sąsiedzi jej nie wydali.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.