Janina Skoneczna z d. Anczarska (ur. 1931, Parysów) urodziła się jako najstarsza z trójki rodzeństwa (siostra Alina, brat Jan) w małej polsko-żydowskiej wiosce pod Garwolinem. Mama była krawcową, a ojciec szewcem. Gdy ich dom znalazł się w obrębie getta w Parysowie, dostali nakaz przesiedlenia. Wkrótce rodzice zmarli: ojciec na astmę, matka na tyfus. 10-letnią wówczas Janinę wzięła na wychowanie starsza przyrodnia siostra, zamieszkała w Jagodnem koło Miętnego (powiat garwoliński). Młodsze rodzeństwo (7 i 4 lata) zostało w Parysowie pod opieką wójta i mieszkańców wsi, skąd wraz z dziećmi z Zamojszczyzny trafiły do klasztoru w Warszawie, a stamtąd do dwóch bezdzietnych warszawskich rodzin. Janina resztę wojny spędziła w Miętnem, nie znając losów rodzeństwa. Po wojnie jej losem zainteresował się Piotr Jaroszewicz, miejscowy nauczyciel i późniejszy premier, który wrócił do Miętnego po wywózce na Syberię. Wziął Jankę pod opiekę i finansował jej edukację. Janina skończyła podstawówkę i liceum oraz zrobiła kurs maszynopisania. Jaroszewicz pomógł jej odnaleźć rodzeństwo oraz otrzymać pracę w Komisji Planowania (później: Ministerstwie Gospodarki), gdzie pracowała do emerytury.
więcej...
mniej
00:00:09 Boh. ur. 30 października 1931 r. w Parysowie k. Garwolina. Młodsza o 3 lata siostra Alina i o 6 lat brat Jan. Mama była krawcową, ojciec szewcem, mieszkali we własnym domu, mieli sąsiadów Żydów. Zgodne sąsiedztwo, krawiec żydowski mieszkał z nimi w mieszkaniu. Wysiedlenie rodzin z powodu utworzenia getta, przeniesienie do biednej rodziny – mama zaraziła się od nich tyfusem. Ojciec leczył astmę u żydowskiego lekarza w Warszawie, który trafił do getta. Ojciec zmarł bez lekarstw we wrześniu [1941], matka na tyfus w grudniu. W dalszej rodzinie zachorowania na gruźlicę. Córki ojca z pierwszego małżeństwa – jedna z nich zabrała boh. do Warszawy, młodsze rodzeństwo zostało na wsi, pod opieką wójta i sąsiadów.
00:03:33 Dzieci z Zamojszczyzny – w Garwolinie cały wagon pełen dzieci odczepiono, czekał na mrozie. Zabranie dzieci do remizy w Parysowie, przewiezienie ich do zakonnic w Warszawie, razem z nimi rodzeństwo boh.
00:05:11 Pani Dąbrowska, właścicielka sklepu przy ul. Zgoda w Warszawie, zabrała siostrę boh., a jej brat – braciszka. I komunia w sierpniu 1944 r. w kościele na Krakowskim Przedmieściu, Siostra miała przez cały czas kontakt z bratem, skończyła szkołę, założyła rodzinę. Opiekunowie brata boh. uciekli z powstania do majątku za Błoniem, wrócili po wyzwoleniu Warszawy. Siostra skończyła technikum włókiennicze w Łodzi, wyszła za mąż za włókniarza ze Zduńskiej Woli, zamieszkała tam u teściów. Brat mieszkał w bursie w Aninie, skończył technikum elektrotechniczne przy ul. Kasprzaka, założył rodzinę, ma syna i córkę.
00:08:33 Boh. mieszkała u przyrodniej siostry, nie chodziła do szkoły, wyśmiewana przez dzieci jako „sierota”. W 1943 r. zbliżał się front. Szkołę, w której pracował przed wojną [Piotr] Jaroszewicz, wybudowano ze składek społecznych. Piotr Jaroszewicz umożliwił boh. dalszą naukę. Skończyła 2-letnie liceum dla wychowawców przedszkolnych, kurs maszynopisania.
00:11:11 Jaroszewicz organizował planowanie wojskowe w Komisji Planowania, boh. pracowała tam jako sekretarka, była ceniona, otrzymała mieszkanie. Jaroszewicz opiekował się nią, jego mamę nazywała „babcią”. Przed wojną Jaroszewicz był nauczycielem m.in. w Pilawie, organizował szkoły. Mieszkał w majątku rodzinnym na Białorusi – wywieziony z żoną i 3-miesięcznym dzieckim na Syberię, wrócił razem z polską armią, zaczął organizować szkołę i osiedle nauczycielskie w Michałówce. Pomógł boh. w odnalezieniu brata i siostry.
00:13:44 Małżeństwo boh., dzieci, nowe mieszkanie. Parysów przed wojną był niewielkim biednym miasteczkiem – szkoła, kościół. Bezrobocie i nędza. Ojciec robił piękne buty, żyli dostatnio. Wybuch wojny („nie damy ani guzika”) [+], samoloty nadlatujące od strony Lublina zrzucały cukierki. Defilada niemiecka na rynku.
00:16:52 W partyzantce było wielu Żydów. Niemcy spalili całe miasteczko [1944]. Boh. mieszkała wówczas na wsi u siostry, która handlowała żywnością. Niemcy szukali jej męża [+]. Mama zmarła na tyfus w szpitalu w Garwolinie. Po jej śmierci odkażanie dzieci parą w łaźni parowej. Po likwidacji getta wszystkich Żydów wywieziono do Treblinki. Rzucanie żywności dla wychodzących z getta żydowskich dzieci. [+]
00:19:55 Współpraca ojca z Żydami (Mosiek). Boh. podpalała im ogień w szabas. Cukier – towar bardzo drogi. Siostra ojca (Oskroba) piekła chleb m.in. dla partyzantów. Działka rekreacyjna od teściowej.
00:22:46 Ciocia Maria Trojanowska, żona urzędnika bankowego.
00:24:54 Mordowanie Żydów przez Niemców. Wójt Frelek, jego syn walczył w partyzantce. Niemcy siali postrach wśród dzieci. [+]
00:26:55 Utworzenie getta - teren ogrodzony drutem kolczastym. Niektórzy Żydzi zdołali się uratować. Dom boh. został spalony przez partyzantów. Zaciekłe walki Niemców z partyzantami.
00:29:33 Zamieszkanie u siostry w Jagodnem koło Miętna. W szkole rolniczej w Miętnem pracował ojciec [Oksany] Stefurak, był weterynarzem. Po wojnie dzięki staraniom Jaroszewicza szkołę rozbudowano, powstało osiedle domków nauczycielskich. Zaniedbane dzieci w Jagodnem. Niemcy konfiskowali dobytek, ukrywanie mięsa w beczce kapusty.
00:32:18 Poszukiwanie młodszego rodzeństwa. Samodzielne życie bez rodziców, głód. [+]
00:32:25 Przyjście Armii Czerwonej w lipcu 1944 r. Kuchnia polowa, dokarmianie dzieci przez żołnierzy radzieckich. Łuna znad płonącej Warszawy, powstańcy – uciekinierzy z powstania. „Połowa ludzi chorowała na gruźlicę”.
00:36:18 Dzieci z Warszawy opowiadały o powstaniu. „Szpinak” z lebiody. Koniec wojny – wojsko szło na Warszawę w styczniu [1945].
00:38:33 Piotr Jaroszewicz dbał o rozwój okolicy – założył zakłady Cora w Garwolinie, fabrykę lakierów w Pilawie, był generałem, potem członkiem Rady Ministrów. Budowa cmentarza poległych w czasie II wojny. Gosposia Jaroszewiczów Zula miała męża folksdojcza. Jaroszewicz opiekował się 10 członkami rodziny, wszyscy mieszkali razem (w tym boh.). Paczki z UNRRA. Boh. mieszkała u Jaroszewiczów przez 5 lat. Pierwsza żona Jaroszewicza była długo chora.
00:41:38 Druga żona, Solska, była niezadowolona z obecności boh. Andrzej Jaroszewicz. Oksana – pierwsza żona – zmarła 22 lipca 1952 r., była „drugą mamą”. [+]
00:44:31 Andrzej Jaroszewicz – zaniedbany przez macochę. Zrobił maturę w Gdańsku, poszedł na prawo, jeździł w rajdach samochodowych. Wywiezienie Jaroszewiczów na Syberię – śmierć synka pod Leningradem. [+]
00:48:54 Elżbieta, siostrzenica Jaroszewicza, był śpiewaczką operową we Włoszech. Gosposia Jaroszewiczów była Niemką z Łodzi, wróciła do Niemiec w 1948 r. Zasadzki na Jaroszewicza. Morderstwo – z powodu dokumentów kompromitujących zachodnich polityków. Wypadek samolotowy z udziałem Jaroszewicza.
00:53:05 Boh. pracowała w „Mincówce” – budynku Rady Ministrów przy pl. Trzech Krzyży, w Komisji Planowania. Po wojnie w PRL było wesoło: pochody, zabawy. Dzięki PRL dzieci mogły się edukować, pomoc państwa w organizowaniu wakacji dla dzieci.
00:56:54 Poznanie Piotra Jaroszewicza po wojnie w Miętnem, zbierał fundusze na organizację szkoły (zabawy publiczne, występy Aliny Janowskiej), propozycja wyjazdu z nim do Warszawy. Siostry przyrodnie: Kazimiera Duchna i Stanisława Borowik – repatriantka, po powrocie z ZSRR w 1956 r. dostała poniemieckie gospodarstwo pod Zieloną Górą. Mąż był masarzem.
00:59:30 Siostra rodzona chorowała na raka i zmarła, brat żyje. Oboje zostali w Warszawie w czasie powstania – zakonnice pędziły bimber dla szpitali, dzieci roznosiły go w plecakach.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.