Janina Skoneczna z d. Anczarska (ur. 1931, Parysów) urodziła się jako najstarsza z trójki rodzeństwa (siostra Alina, brat Jan) w małej polsko-żydowskiej wiosce pod Garwolinem. Mama była krawcową, a ojciec szewcem. Gdy ich dom znalazł się w obrębie getta w Parysowie, dostali nakaz przesiedlenia. Wkrótce rodzice zmarli: ojciec na astmę, matka na tyfus. 10-letnią wówczas Janinę wzięła na wychowanie starsza przyrodnia siostra, zamieszkała w Jagodnem koło Miętnego (powiat garwoliński). Młodsze rodzeństwo (7 i 4 lata) zostało w Parysowie pod opieką wójta i mieszkańców wsi, skąd wraz z dziećmi z Zamojszczyzny trafiły do klasztoru w Warszawie, a stamtąd do dwóch bezdzietnych warszawskich rodzin. Janina resztę wojny spędziła w Miętnem, nie znając losów rodzeństwa. Po wojnie jej losem zainteresował się Piotr Jaroszewicz, miejscowy nauczyciel i późniejszy premier, który wrócił do Miętnego po wywózce na Syberię. Wziął Jankę pod opiekę i finansował jej edukację. Janina skończyła podstawówkę i liceum oraz zrobiła kurs maszynopisania. Jaroszewicz pomógł jej odnaleźć rodzeństwo oraz otrzymać pracę w Komisji Planowania (później: Ministerstwie Gospodarki), gdzie pracowała do emerytury.
more...
less
00:00:09 Boh. ur. 30 października 1931 r. w Parysowie k. Garwolina. Młodsza o 3 lata siostra Alina i o 6 lat brat Jan. Mama była krawcową, ojciec szewcem, mieszkali we własnym domu, mieli sąsiadów Żydów. Zgodne sąsiedztwo, krawiec żydowski mieszkał z nimi w mieszkaniu. Wysiedlenie rodzin z powodu utworzenia getta, przeniesienie do biednej rodziny – mama zaraziła się od nich tyfusem. Ojciec leczył astmę u żydowskiego lekarza w Warszawie, który trafił do getta. Ojciec zmarł bez lekarstw we wrześniu [1941], matka na tyfus w grudniu. W dalszej rodzinie zachorowania na gruźlicę. Córki ojca z pierwszego małżeństwa – jedna z nich zabrała boh. do Warszawy, młodsze rodzeństwo zostało na wsi, pod opieką wójta i sąsiadów.
00:03:33 Dzieci z Zamojszczyzny – w Garwolinie cały wagon pełen dzieci odczepiono, czekał na mrozie. Zabranie dzieci do remizy w Parysowie, przewiezienie ich do zakonnic w Warszawie, razem z nimi rodzeństwo boh.
00:05:11 Pani Dąbrowska, właścicielka sklepu przy ul. Zgoda w Warszawie, zabrała siostrę boh., a jej brat – braciszka. I komunia w sierpniu 1944 r. w kościele na Krakowskim Przedmieściu, Siostra miała przez cały czas kontakt z bratem, skończyła szkołę, założyła rodzinę. Opiekunowie brata boh. uciekli z powstania do majątku za Błoniem, wrócili po wyzwoleniu Warszawy. Siostra skończyła technikum włókiennicze w Łodzi, wyszła za mąż za włókniarza ze Zduńskiej Woli, zamieszkała tam u teściów. Brat mieszkał w bursie w Aninie, skończył technikum elektrotechniczne przy ul. Kasprzaka, założył rodzinę, ma syna i córkę.
00:08:33 Boh. mieszkała u przyrodniej siostry, nie chodziła do szkoły, wyśmiewana przez dzieci jako „sierota”. W 1943 r. zbliżał się front. Szkołę, w której pracował przed wojną [Piotr] Jaroszewicz, wybudowano ze składek społecznych. Piotr Jaroszewicz umożliwił boh. dalszą naukę. Skończyła 2-letnie liceum dla wychowawców przedszkolnych, kurs maszynopisania.
00:11:11 Jaroszewicz organizował planowanie wojskowe w Komisji Planowania, boh. pracowała tam jako sekretarka, była ceniona, otrzymała mieszkanie. Jaroszewicz opiekował się nią, jego mamę nazywała „babcią”. Przed wojną Jaroszewicz był nauczycielem m.in. w Pilawie, organizował szkoły. Mieszkał w majątku rodzinnym na Białorusi – wywieziony z żoną i 3-miesięcznym dzieckim na Syberię, wrócił razem z polską armią, zaczął organizować szkołę i osiedle nauczycielskie w Michałówce. Pomógł boh. w odnalezieniu brata i siostry.
00:13:44 Małżeństwo boh., dzieci, nowe mieszkanie. Parysów przed wojną był niewielkim biednym miasteczkiem – szkoła, kościół. Bezrobocie i nędza. Ojciec robił piękne buty, żyli dostatnio. Wybuch wojny („nie damy ani guzika”) [+], samoloty nadlatujące od strony Lublina zrzucały cukierki. Defilada niemiecka na rynku.
00:16:52 W partyzantce było wielu Żydów. Niemcy spalili całe miasteczko [1944]. Boh. mieszkała wówczas na wsi u siostry, która handlowała żywnością. Niemcy szukali jej męża [+]. Mama zmarła na tyfus w szpitalu w Garwolinie. Po jej śmierci odkażanie dzieci parą w łaźni parowej. Po likwidacji getta wszystkich Żydów wywieziono do Treblinki. Rzucanie żywności dla wychodzących z getta żydowskich dzieci. [+]
00:19:55 Współpraca ojca z Żydami (Mosiek). Boh. podpalała im ogień w szabas. Cukier – towar bardzo drogi. Siostra ojca (Oskroba) piekła chleb m.in. dla partyzantów. Działka rekreacyjna od teściowej.
00:22:46 Ciocia Maria Trojanowska, żona urzędnika bankowego.
00:24:54 Mordowanie Żydów przez Niemców. Wójt Frelek, jego syn walczył w partyzantce. Niemcy siali postrach wśród dzieci. [+]
00:26:55 Utworzenie getta - teren ogrodzony drutem kolczastym. Niektórzy Żydzi zdołali się uratować. Dom boh. został spalony przez partyzantów. Zaciekłe walki Niemców z partyzantami.
00:29:33 Zamieszkanie u siostry w Jagodnem koło Miętna. W szkole rolniczej w Miętnem pracował ojciec [Oksany] Stefurak, był weterynarzem. Po wojnie dzięki staraniom Jaroszewicza szkołę rozbudowano, powstało osiedle domków nauczycielskich. Zaniedbane dzieci w Jagodnem. Niemcy konfiskowali dobytek, ukrywanie mięsa w beczce kapusty.
00:32:18 Poszukiwanie młodszego rodzeństwa. Samodzielne życie bez rodziców, głód. [+]
00:32:25 Przyjście Armii Czerwonej w lipcu 1944 r. Kuchnia polowa, dokarmianie dzieci przez żołnierzy radzieckich. Łuna znad płonącej Warszawy, powstańcy – uciekinierzy z powstania. „Połowa ludzi chorowała na gruźlicę”.
00:36:18 Dzieci z Warszawy opowiadały o powstaniu. „Szpinak” z lebiody. Koniec wojny – wojsko szło na Warszawę w styczniu [1945].
00:38:33 Piotr Jaroszewicz dbał o rozwój okolicy – założył zakłady Cora w Garwolinie, fabrykę lakierów w Pilawie, był generałem, potem członkiem Rady Ministrów. Budowa cmentarza poległych w czasie II wojny. Gosposia Jaroszewiczów Zula miała męża folksdojcza. Jaroszewicz opiekował się 10 członkami rodziny, wszyscy mieszkali razem (w tym boh.). Paczki z UNRRA. Boh. mieszkała u Jaroszewiczów przez 5 lat. Pierwsza żona Jaroszewicza była długo chora.
00:41:38 Druga żona, Solska, była niezadowolona z obecności boh. Andrzej Jaroszewicz. Oksana – pierwsza żona – zmarła 22 lipca 1952 r., była „drugą mamą”. [+]
00:44:31 Andrzej Jaroszewicz – zaniedbany przez macochę. Zrobił maturę w Gdańsku, poszedł na prawo, jeździł w rajdach samochodowych. Wywiezienie Jaroszewiczów na Syberię – śmierć synka pod Leningradem. [+]
00:48:54 Elżbieta, siostrzenica Jaroszewicza, był śpiewaczką operową we Włoszech. Gosposia Jaroszewiczów była Niemką z Łodzi, wróciła do Niemiec w 1948 r. Zasadzki na Jaroszewicza. Morderstwo – z powodu dokumentów kompromitujących zachodnich polityków. Wypadek samolotowy z udziałem Jaroszewicza.
00:53:05 Boh. pracowała w „Mincówce” – budynku Rady Ministrów przy pl. Trzech Krzyży, w Komisji Planowania. Po wojnie w PRL było wesoło: pochody, zabawy. Dzięki PRL dzieci mogły się edukować, pomoc państwa w organizowaniu wakacji dla dzieci.
00:56:54 Poznanie Piotra Jaroszewicza po wojnie w Miętnem, zbierał fundusze na organizację szkoły (zabawy publiczne, występy Aliny Janowskiej), propozycja wyjazdu z nim do Warszawy. Siostry przyrodnie: Kazimiera Duchna i Stanisława Borowik – repatriantka, po powrocie z ZSRR w 1956 r. dostała poniemieckie gospodarstwo pod Zieloną Górą. Mąż był masarzem.
00:59:30 Siostra rodzona chorowała na raka i zmarła, brat żyje. Oboje zostali w Warszawie w czasie powstania – zakonnice pędziły bimber dla szpitali, dzieci roznosiły go w plecakach.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.