Antoni Lenkiewicz (ur. 1934, Ostrołęka) wspomina swoje losy od momentu nadejścia frontu wschodniego latem 1944 r. i „wyzwolenia” ziemi ostrołęckiej – wyjazd całej rodziny na Warmię do Pasłęka i Morąga, naukę w gimnazjum, zaangażowanie w harcerstwo, a po 1949 roku działalność konspiracyjnego Związku Skautów Polski Walczącej. Pan Antoni opowiada o aresztowaniu 16 października 1952, przesłuchania, torturach i pobycie w aresztach śledczych w Pasłęku i Olsztynie. 20 lipca 1953 wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Olsztynie został skazany na 12 lat pozbawienia wolności, złagodzone do lat 6. Karę odbywał w zakładach karnych w Barczewie i Iławie, w obozie pracy w Rudzie Śląskiej (praca w kopalni), a także w zakładach karnych w Sosnowcu-Radosze, Rawiczu i Jaworznie. 5 maja 1956 został zwolniony na mocy amnestii. Zamieszkał we Wrocławiu, gdzie zdał maturę i rozpoczął studia na wydziale prawa Uniwersytetu Wrocławskiego. Pod koniec 1956 roku ponownie zaangażował się w harcerstwo, został drużynowym Akademickiej Drużyny Harcerskiej. W latach 1959-1961 prowadził wraz z instruktorami harcerskimi i kuratorami sądowymi eksperyment resocjalizacyjny, który polegał na połączeniu harcerskiej pracy wychowawczej z pracą zarobkową w ramach powołanej Studencko-Harcerskiej Spółdzielni Pracy EWEX we Wrocławiu. Inicjatywa wychowawczo-produkcyjna miała dobre wyniki, życzliwie opisywała ją prasa („Prawo i Życie”), wieść o niej dotarła na Zachód. Bohater twierdzi, że zainteresowali się nią Amerykanie, ale także uważniej przyjrzały się władze polskie. Z powodu swojej przeszłości (wyrok i kara więzienia w czasach stalinowskich) w wyniku nieścisłości dostrzeżonych w księgowości spółdzielni (chodziło o rozliczenie biletów kupowanych w celu odbycia delegacji) pan Antoni został ponownie aresztowany i 21 października 1961 skazany przez Sąd Wojewódzki we Wrocławiu na karę 2,5 roku pozbawienia wolności. Odbył ją w Zakładzie Karnym we Wrocławiu, Wołowie i w Ośrodku Pracy Więźniów w Jaroszowie, skąd w czerwcu 1963 został zwolniony warunkowo. W 1964 roku ukończył studia prawnicze, a potem historyczne, obronił doktorat na Uniwersytecie Warszawskim. Mieszka we Wrocławiu.
więcej...
mniej
00:00:06 Autoprezentacja boh. urodzonego w Ostrołęce, przedstawienie rodziców.
00:00:20 Położenie miasta nad Narwią i rys historyczny.
00:01:18 Jesień 1944 – pobyt we wsi Korczaki, którą Niemcy chcieli podpalić – w tym czasie ojciec przebywał w schowku pod stodołą. Ucieczka ojca do lasu. Wjazd do wsi radzieckiego zwiadu – postawa Rosjan wobec Polaków. Docierające wiadomości o odmowie pomocy walczącym w Warszawie powstańcom. Powrót do Ostrołęki w styczniu 1945 r.
00:06:06 Ostrołęka po przejściu frontu, zniszczenia miasta. Przedwojenne mieszkanie rodziny było zajęte przez Rosjan. Aresztowania wśród akowców. Zdobywanie żywności – handel wymienny z okolicznymi chłopami. Po otwarciu szkoły boh. poszedł do trzeciej klasy i wstąpił do organizowanej w szkole drużyny harcerskiej im. „Bema”.
00:10:38 Decyzja o wyjeździe na Ziemie Odzyskane – ojciec postanowił osiedlić się w Pasłęku, rodzina zamieszkała w domu zbudowanym przez Holendrów. Działalność w pasłęckim harcerstwie – postawy rówieśników repatriowanych z Kresów.
00:14:16 Nadzieje na pomoc Andersa i Amerykanów. Na Ziemiach Odzyskanych osiedlali się partyzanci różnych formacji, którzy nie chcieli się ujawnić. Nadzieje na wygranie wyborów – odpowiedź rządu: referendum 3 x TAK. Manipulacje wyborcze i szykany, aresztowania „niepewnego elementu”, w tym ojca boh. Analiza sytuacji politycznej w 1945 r., powrót Stanisława Mikołajczyka.
00:21:40 Działalność boh. i brata Tadeusza w harcerstwie – rejestracja 37 Warmińsko-Mazurskiej Drużyny Harcerzy w olsztyńskiej komendzie chorągwi. Stopniowy napływ nowych członków do drużyny, także młodzieży przesiedlonej z Kresów.
00:22:43 Gospodarowanie przesiedleńców z Kresów na Ziemiach Odzyskanych. Pierwsze żniwa po wyzwoleniu. Działalność Urzędu Bezpieczeństwa – aresztowania. Tolerowanie przez władze harcerstwa i przysięgi, w której było odwołanie do Boga. Działanie harcerstwa według przedwojennych zasad – obozy, wycieczki, zakładanie drużyn w regionie. Księża autochtoni, pasłęckie kościoły – nauka religii. Stopniowe ograniczenia nakładane na harcerstwo – limit wieku.
00:30:25 Likwidacja ZHP w 1949 r. Represje wobec członków organizacji. Boh. w 1948 r. został usunięty ze szkoły za wypowiedzi o ZSRR i działalność w kościele, przeniósł się do szkoły w Morągu. Potem uczył się w szkole wieczorowej dla pracujących – praca gońca na poczcie. [+]
00:33:30 Działalność w harcerstwie – wyjazdy do Olsztyna, nawiązanie kontaktów w komendzie chorągwi. Powstanie Harcerskiej Organizacji Podziemnej „Iskra”, w której działał m.in. Jerzy Andrzejewski – aresztowania i pokazowy proces. Zachowanie aresztowanych harcerzy. [+]
00:36:11 Walka z sowiecka propagandą, kłamstwa w szkolnych podręcznikach, wycofanie z bibliotek książek historycznych, które nie podawały oficjalnych wersji wydarzeń.
00:38:33 Utworzenie Związku Skautów Polski Walczącej, gdzie boh. był zastępcą komendanta. Działalność konspiracyjna od 1949 r., aresztowanie boh. w październiku 1952 r. Wielomiesięczne śledztwo. Reakcja młodzieży – powstawanie tajnych organizacji, czasem w wyniku ubeckich prowokacji. Aresztowanie 34 członków Związku Skautów, w tym druha Edwarda Strzeleckiego, który należał też do „Służby Polsce” – zadania członków SP, czyszczenie cegieł na odbudowę Warszawy, współzawodnictwo pracy. Gospodarka w latach powojennych, jej załamanie po 1947 r.
00:43:25 Działalność Związku Skautów Polski Walczącej, wyjazdy na akcje do Elbląga, Olsztyna – malowanie znaku Polski walczącej na murach. Uroczystości z okazji rocznicy urodzin Stalina – „udoskonalenie” transparentu przygotowanego przez władze, odsłonięcie drugiego transparentu. [+]
00:46:33 Słuchanie Radia Madryt. Aresztowanie 16.10.1952, boh. został skazany na 12 lat więzienia, wypuszczono go w 1956 r. Wytyczne działalności Związku Skautów PW – walka światopoglądowa.
00:49:06 Aresztowanie boh. i sześciu innych osób, długotrwałe śledztwo. Pobyt w ciężkim więzieniu w Barczewie, w więzieniach w Iławie, Sosnowcu i Jaworznie – indoktrynacja młodzieży. Kary za nie składanie donosów. Więzienni kapusie.
00:53:05 Boh. przywieziono do Jaworzna jesienią 1953 r. – porównanie z poprzednimi więzieniami. Po pobycie w karcerze jednego z więzień boh. zachorował. Adwokaci namówili mamę na napisanie prośby o zwolnienie do Bieruta – przejazd z Jaworzna do Barczewa na badania, pobyt w sali z gruźlikami. Doktor Psarski z Ostrołęki zaszczepił przed wojną boh. przeciw gruźlicy i dzięki temu ten w więzieniu nie zachorował. [+]
01:00:06 Przenoszenie boh. do różnych więzień. Znajomości zawarte w więzieniach – wsparcie w późniejszym życiu. Boh. wypuszczono w maju 1955 r. (lub 1956), po zdanej eksternistycznie maturze ubiegał się o przyjęcie na studia. Przyjęcie na uczelnię we Wrocławiu i skreślenie z listy motywowane pobytem w więzieniu (boh. niedługo po zwolnieniu uzyskał rehabilitację). Studia na wydział prawa. [+]
01:04:17 Drugi fakultet – studia na wydziale historyczno-filozoficznym. Powody napisania książki o Koperniku. „Pomiary” sławy – praca magisterska o Koperniku w encyklopediach świata. Proces badawczy – pisma do bibliotek i ambasad kilkudziesięciu krajów. Reakcja władz na podejrzane kontakty boh. [+]
01:09:09 Konspiracyjne harcerstwo w Pasłęku, potajemne spotkania. Na sprawie harcerzy zeznawały w charakterze świadków dwie dziewczyny. Sprawa odbywała się przy drzwiach zamkniętych – postawa boh., który po odczytaniu wyroku trafił do karceru i został w nim na pewien czas „zapomniany”. [+]
01:13:18 Pobyt w areszcie bez nakazu prokuratorskiego, kara pozbawienia łóżka – spanie na betonie. Zamknięcie w pojedynczej celi – boh. deklamował poezję, także po rosyjsku – złagodzenie rygorów przez klawisza. [+]
01:18:29 Boh. został skierowany do pracy w kopalni Walenty-Wawel w Rudzie Śląskiej. Charakter pracy – wyrywanie starych stempli, zabieranie wózków i szyn z nieczynnych szybów. Zawał w kopalni, szukanie winnych, restrykcje po wyciągnięciu boh. i pozostałych górników z kopalni. Pobyt w więzieniu w Rawiczu, obostrzenia, brak paczek z domu. [+]
01:22:11 Losy współwięźniów ze wspólnej celi, ponowne uwięzienia po prowokacjach władzy. Więźniowie w Barczewie – boh. siedział w celi z wykształconymi ludźmi, zajmującymi przed aresztowaniem wysokie stanowiska we władzach, wojsku.
01:27:07 Boh. zdał maturę eksternistycznie po wyjściu z więzienia i uzyskał na egzaminie same piątki, co obligowało uczelnie do przyjęcie go w poczet studentów. Rozprawa sądowa przed przyjęciem na studia. Po rozpoczęciu studiów na wrocławskim wydziale prawa boh. zaczął działać w reaktywowanym harcerstwie, gdzie w dalszym ciągu obowiązywał limit wieku. Wrocławski eksperyment wychowawczy – system nadzoru nad młodocianymi przestępcami – propozycja, by instruktorzy harcerscy zostali kuratorami. Drużyny harcerskie złożone z nieletnich przestępców i trudnej młodzieży – wyróżnienie na kongresie UNESCO. Sukces boh., nagrody – trzymiesięczne stypendium w USA. Założenie Studencko-Harcerskiej Spółdzielni Pracy EWEKS. [+]
01:36:00 Droga zawodowa – boh. napisał książkę o Piłsudskim, która była czytana przez rozgłośnię Wolna Europa. Aresztowanie boh. w 1961 r. z powodu pracy w spółdzielni studenckiej – zarzuty wyłudzenia środków, wyrok. Konieczność wyjazdów do Warszawy z powodu obrony doktoratów. [+]
01:42:23 Warunki podczas odbywania kary w początku lat 60. Rozpad małżeństwa z powodu uwięzienia boh.
01:44:13 Dokończenie studiów po wyjściu z więzienia w 1963. Trudności w znalezieniu pracy. Boh. pisał artykuły do pism drugiego obiegu i dostawał honoraria. Po wyjściu z więzienia boh. zgłosił się na uczelnię, by dokończyć studia, zdobycie uprawnień radcowskich. Występowanie z wykładami w ramach Towarzystwa Wiedzy Powszechnej.
01:50:28 Działalność w Kole Instruktorów im. Mieczysław Bema, masoneria i kościół katolicki. Różnice między słowem „naród” i „społeczeństwo”. Wykłady prowadzone przez boh.
01:56:37 Opinia boh. na temat wydarzeń Marca 1968. Zdanie na temat Adama Michnika, Jacka Kuronia, Karola Modzelewskiego. Kwestia ateizmu i niepatriotycznej opozycji. Boh. w swoich wykładach gloryfikował II Rzeczpospolitą przeciwstawiając się nurtom, które zarzucały niechlubne rzeczy sanacji.
02:01:36 Boh. jeździł na wykłady do Czechosłowacji. Opinia na temat wydarzeń w Czechosłowacji w 1968 r., opinia na temat Stanów Zjednoczonych – masoneria w USA działająca przeciwko Polsce.
02:04:51 Grudzień 1970 – ocena wydarzeń przez pryzmat katolicyzmu.
02:05:55 Działalność boh. w Solidarności, pomoc dla robotników zwalnianych z pracy, kwestie finansowe.
02:07:50 Boh. inicjował umieszczanie w kościołach tablic ku pamięci Józefa Piłsudskiego, forsowanie nazwy „przełom majowy” w miejsce „przewrotu majowego”, kult Marszałka. Ekumenizm boh. – pisma Kopernika a Pismo Święte.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.