Antoni Lenkiewicz (ur. 1934, Ostrołęka) wspomina swoje losy od momentu nadejścia frontu wschodniego latem 1944 r. i „wyzwolenia” ziemi ostrołęckiej – wyjazd całej rodziny na Warmię do Pasłęka i Morąga, naukę w gimnazjum, zaangażowanie w harcerstwo, a po 1949 roku działalność konspiracyjnego Związku Skautów Polski Walczącej. Pan Antoni opowiada o aresztowaniu 16 października 1952, przesłuchania, torturach i pobycie w aresztach śledczych w Pasłęku i Olsztynie. 20 lipca 1953 wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Olsztynie został skazany na 12 lat pozbawienia wolności, złagodzone do lat 6. Karę odbywał w zakładach karnych w Barczewie i Iławie, w obozie pracy w Rudzie Śląskiej (praca w kopalni), a także w zakładach karnych w Sosnowcu-Radosze, Rawiczu i Jaworznie. 5 maja 1956 został zwolniony na mocy amnestii. Zamieszkał we Wrocławiu, gdzie zdał maturę i rozpoczął studia na wydziale prawa Uniwersytetu Wrocławskiego. Pod koniec 1956 roku ponownie zaangażował się w harcerstwo, został drużynowym Akademickiej Drużyny Harcerskiej. W latach 1959-1961 prowadził wraz z instruktorami harcerskimi i kuratorami sądowymi eksperyment resocjalizacyjny, który polegał na połączeniu harcerskiej pracy wychowawczej z pracą zarobkową w ramach powołanej Studencko-Harcerskiej Spółdzielni Pracy EWEX we Wrocławiu. Inicjatywa wychowawczo-produkcyjna miała dobre wyniki, życzliwie opisywała ją prasa („Prawo i Życie”), wieść o niej dotarła na Zachód. Bohater twierdzi, że zainteresowali się nią Amerykanie, ale także uważniej przyjrzały się władze polskie. Z powodu swojej przeszłości (wyrok i kara więzienia w czasach stalinowskich) w wyniku nieścisłości dostrzeżonych w księgowości spółdzielni (chodziło o rozliczenie biletów kupowanych w celu odbycia delegacji) pan Antoni został ponownie aresztowany i 21 października 1961 skazany przez Sąd Wojewódzki we Wrocławiu na karę 2,5 roku pozbawienia wolności. Odbył ją w Zakładzie Karnym we Wrocławiu, Wołowie i w Ośrodku Pracy Więźniów w Jaroszowie, skąd w czerwcu 1963 został zwolniony warunkowo. W 1964 roku ukończył studia prawnicze, a potem historyczne, obronił doktorat na Uniwersytecie Warszawskim. Mieszka we Wrocławiu.
mehr...
weniger
00:00:06 Autoprezentacja boh. urodzonego w Ostrołęce, przedstawienie rodziców.
00:00:20 Położenie miasta nad Narwią i rys historyczny.
00:01:18 Jesień 1944 – pobyt we wsi Korczaki, którą Niemcy chcieli podpalić – w tym czasie ojciec przebywał w schowku pod stodołą. Ucieczka ojca do lasu. Wjazd do wsi radzieckiego zwiadu – postawa Rosjan wobec Polaków. Docierające wiadomości o odmowie pomocy walczącym w Warszawie powstańcom. Powrót do Ostrołęki w styczniu 1945 r.
00:06:06 Ostrołęka po przejściu frontu, zniszczenia miasta. Przedwojenne mieszkanie rodziny było zajęte przez Rosjan. Aresztowania wśród akowców. Zdobywanie żywności – handel wymienny z okolicznymi chłopami. Po otwarciu szkoły boh. poszedł do trzeciej klasy i wstąpił do organizowanej w szkole drużyny harcerskiej im. „Bema”.
00:10:38 Decyzja o wyjeździe na Ziemie Odzyskane – ojciec postanowił osiedlić się w Pasłęku, rodzina zamieszkała w domu zbudowanym przez Holendrów. Działalność w pasłęckim harcerstwie – postawy rówieśników repatriowanych z Kresów.
00:14:16 Nadzieje na pomoc Andersa i Amerykanów. Na Ziemiach Odzyskanych osiedlali się partyzanci różnych formacji, którzy nie chcieli się ujawnić. Nadzieje na wygranie wyborów – odpowiedź rządu: referendum 3 x TAK. Manipulacje wyborcze i szykany, aresztowania „niepewnego elementu”, w tym ojca boh. Analiza sytuacji politycznej w 1945 r., powrót Stanisława Mikołajczyka.
00:21:40 Działalność boh. i brata Tadeusza w harcerstwie – rejestracja 37 Warmińsko-Mazurskiej Drużyny Harcerzy w olsztyńskiej komendzie chorągwi. Stopniowy napływ nowych członków do drużyny, także młodzieży przesiedlonej z Kresów.
00:22:43 Gospodarowanie przesiedleńców z Kresów na Ziemiach Odzyskanych. Pierwsze żniwa po wyzwoleniu. Działalność Urzędu Bezpieczeństwa – aresztowania. Tolerowanie przez władze harcerstwa i przysięgi, w której było odwołanie do Boga. Działanie harcerstwa według przedwojennych zasad – obozy, wycieczki, zakładanie drużyn w regionie. Księża autochtoni, pasłęckie kościoły – nauka religii. Stopniowe ograniczenia nakładane na harcerstwo – limit wieku.
00:30:25 Likwidacja ZHP w 1949 r. Represje wobec członków organizacji. Boh. w 1948 r. został usunięty ze szkoły za wypowiedzi o ZSRR i działalność w kościele, przeniósł się do szkoły w Morągu. Potem uczył się w szkole wieczorowej dla pracujących – praca gońca na poczcie. [+]
00:33:30 Działalność w harcerstwie – wyjazdy do Olsztyna, nawiązanie kontaktów w komendzie chorągwi. Powstanie Harcerskiej Organizacji Podziemnej „Iskra”, w której działał m.in. Jerzy Andrzejewski – aresztowania i pokazowy proces. Zachowanie aresztowanych harcerzy. [+]
00:36:11 Walka z sowiecka propagandą, kłamstwa w szkolnych podręcznikach, wycofanie z bibliotek książek historycznych, które nie podawały oficjalnych wersji wydarzeń.
00:38:33 Utworzenie Związku Skautów Polski Walczącej, gdzie boh. był zastępcą komendanta. Działalność konspiracyjna od 1949 r., aresztowanie boh. w październiku 1952 r. Wielomiesięczne śledztwo. Reakcja młodzieży – powstawanie tajnych organizacji, czasem w wyniku ubeckich prowokacji. Aresztowanie 34 członków Związku Skautów, w tym druha Edwarda Strzeleckiego, który należał też do „Służby Polsce” – zadania członków SP, czyszczenie cegieł na odbudowę Warszawy, współzawodnictwo pracy. Gospodarka w latach powojennych, jej załamanie po 1947 r.
00:43:25 Działalność Związku Skautów Polski Walczącej, wyjazdy na akcje do Elbląga, Olsztyna – malowanie znaku Polski walczącej na murach. Uroczystości z okazji rocznicy urodzin Stalina – „udoskonalenie” transparentu przygotowanego przez władze, odsłonięcie drugiego transparentu. [+]
00:46:33 Słuchanie Radia Madryt. Aresztowanie 16.10.1952, boh. został skazany na 12 lat więzienia, wypuszczono go w 1956 r. Wytyczne działalności Związku Skautów PW – walka światopoglądowa.
00:49:06 Aresztowanie boh. i sześciu innych osób, długotrwałe śledztwo. Pobyt w ciężkim więzieniu w Barczewie, w więzieniach w Iławie, Sosnowcu i Jaworznie – indoktrynacja młodzieży. Kary za nie składanie donosów. Więzienni kapusie.
00:53:05 Boh. przywieziono do Jaworzna jesienią 1953 r. – porównanie z poprzednimi więzieniami. Po pobycie w karcerze jednego z więzień boh. zachorował. Adwokaci namówili mamę na napisanie prośby o zwolnienie do Bieruta – przejazd z Jaworzna do Barczewa na badania, pobyt w sali z gruźlikami. Doktor Psarski z Ostrołęki zaszczepił przed wojną boh. przeciw gruźlicy i dzięki temu ten w więzieniu nie zachorował. [+]
01:00:06 Przenoszenie boh. do różnych więzień. Znajomości zawarte w więzieniach – wsparcie w późniejszym życiu. Boh. wypuszczono w maju 1955 r. (lub 1956), po zdanej eksternistycznie maturze ubiegał się o przyjęcie na studia. Przyjęcie na uczelnię we Wrocławiu i skreślenie z listy motywowane pobytem w więzieniu (boh. niedługo po zwolnieniu uzyskał rehabilitację). Studia na wydział prawa. [+]
01:04:17 Drugi fakultet – studia na wydziale historyczno-filozoficznym. Powody napisania książki o Koperniku. „Pomiary” sławy – praca magisterska o Koperniku w encyklopediach świata. Proces badawczy – pisma do bibliotek i ambasad kilkudziesięciu krajów. Reakcja władz na podejrzane kontakty boh. [+]
01:09:09 Konspiracyjne harcerstwo w Pasłęku, potajemne spotkania. Na sprawie harcerzy zeznawały w charakterze świadków dwie dziewczyny. Sprawa odbywała się przy drzwiach zamkniętych – postawa boh., który po odczytaniu wyroku trafił do karceru i został w nim na pewien czas „zapomniany”. [+]
01:13:18 Pobyt w areszcie bez nakazu prokuratorskiego, kara pozbawienia łóżka – spanie na betonie. Zamknięcie w pojedynczej celi – boh. deklamował poezję, także po rosyjsku – złagodzenie rygorów przez klawisza. [+]
01:18:29 Boh. został skierowany do pracy w kopalni Walenty-Wawel w Rudzie Śląskiej. Charakter pracy – wyrywanie starych stempli, zabieranie wózków i szyn z nieczynnych szybów. Zawał w kopalni, szukanie winnych, restrykcje po wyciągnięciu boh. i pozostałych górników z kopalni. Pobyt w więzieniu w Rawiczu, obostrzenia, brak paczek z domu. [+]
01:22:11 Losy współwięźniów ze wspólnej celi, ponowne uwięzienia po prowokacjach władzy. Więźniowie w Barczewie – boh. siedział w celi z wykształconymi ludźmi, zajmującymi przed aresztowaniem wysokie stanowiska we władzach, wojsku.
01:27:07 Boh. zdał maturę eksternistycznie po wyjściu z więzienia i uzyskał na egzaminie same piątki, co obligowało uczelnie do przyjęcie go w poczet studentów. Rozprawa sądowa przed przyjęciem na studia. Po rozpoczęciu studiów na wrocławskim wydziale prawa boh. zaczął działać w reaktywowanym harcerstwie, gdzie w dalszym ciągu obowiązywał limit wieku. Wrocławski eksperyment wychowawczy – system nadzoru nad młodocianymi przestępcami – propozycja, by instruktorzy harcerscy zostali kuratorami. Drużyny harcerskie złożone z nieletnich przestępców i trudnej młodzieży – wyróżnienie na kongresie UNESCO. Sukces boh., nagrody – trzymiesięczne stypendium w USA. Założenie Studencko-Harcerskiej Spółdzielni Pracy EWEKS. [+]
01:36:00 Droga zawodowa – boh. napisał książkę o Piłsudskim, która była czytana przez rozgłośnię Wolna Europa. Aresztowanie boh. w 1961 r. z powodu pracy w spółdzielni studenckiej – zarzuty wyłudzenia środków, wyrok. Konieczność wyjazdów do Warszawy z powodu obrony doktoratów. [+]
01:42:23 Warunki podczas odbywania kary w początku lat 60. Rozpad małżeństwa z powodu uwięzienia boh.
01:44:13 Dokończenie studiów po wyjściu z więzienia w 1963. Trudności w znalezieniu pracy. Boh. pisał artykuły do pism drugiego obiegu i dostawał honoraria. Po wyjściu z więzienia boh. zgłosił się na uczelnię, by dokończyć studia, zdobycie uprawnień radcowskich. Występowanie z wykładami w ramach Towarzystwa Wiedzy Powszechnej.
01:50:28 Działalność w Kole Instruktorów im. Mieczysław Bema, masoneria i kościół katolicki. Różnice między słowem „naród” i „społeczeństwo”. Wykłady prowadzone przez boh.
01:56:37 Opinia boh. na temat wydarzeń Marca 1968. Zdanie na temat Adama Michnika, Jacka Kuronia, Karola Modzelewskiego. Kwestia ateizmu i niepatriotycznej opozycji. Boh. w swoich wykładach gloryfikował II Rzeczpospolitą przeciwstawiając się nurtom, które zarzucały niechlubne rzeczy sanacji.
02:01:36 Boh. jeździł na wykłady do Czechosłowacji. Opinia na temat wydarzeń w Czechosłowacji w 1968 r., opinia na temat Stanów Zjednoczonych – masoneria w USA działająca przeciwko Polsce.
02:04:51 Grudzień 1970 – ocena wydarzeń przez pryzmat katolicyzmu.
02:05:55 Działalność boh. w Solidarności, pomoc dla robotników zwalnianych z pracy, kwestie finansowe.
02:07:50 Boh. inicjował umieszczanie w kościołach tablic ku pamięci Józefa Piłsudskiego, forsowanie nazwy „przełom majowy” w miejsce „przewrotu majowego”, kult Marszałka. Ekumenizm boh. – pisma Kopernika a Pismo Święte.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..