Renata Cieniewicz z domu Fajtek (ur. 1947, Brusy) opowiada o ojcu Leonie Fajtku, który był tuż po wojnie dyrektorem Przetwórni „Las” w Brusach. Dwukrotnie aresztowany za „sabotaż gospodarczy”, przeniósł się do pracy do Gdyni w stoczni marynarki wojennej. W 1956 założył Zrzeszenie Kaszubskie w Gdyni, jego brat prowadził podobne zrzeszenie w Gdańsku.
[00:00:08] Córka Leona i Agaty Fajtek, ur. 26 paćdziernika 1947 r. w Brusach „na fabryce”. Ojciec dyrektor fabryki, mieszkanie w biurze, po 2 latach przeprowadzka do mieszkania przy rynku w Brusach, z balkonu oglądanie parad wojskowych i sportowych [+]. Mama często wspominała II wojnę światową. Pierwsze wspomnienie – nauka wchodzenia po schodach w fabryce. Sąsiedzi: rodzina Kirsztajnów.
[00:02:22] Gdy boh. miała 6 lat, rodzina przeprowadziła się do Gdyni. Ojciec był dyrektorem, „prześladowany za uczciwość”. Przejście ojca do pracy w Stoczni Marynarki Wojennej, mieszkanie służbowe, zakaz meldunku w Gdyni. W Brusach przewojenna fabryka „Dominante” (własciciele Galiano i Galli). Ojciec z kolegami Kobierowskim i Czarnowskim ukryli wyposażenie fabryki, by po wojnie mogła rozpocząć pracę. Nacjonalizacja fabryki [1948 r.].
[00:04:03] Ukrycie w 1945 pasów transmisyjnych z fabryki w kanałach – za zgodą Galliano. Wszyscy trzej (Kobierowski, Czarnowski, Fajtek) ukrywali się razem z 7 Włochami, uciekinierami z obozu [+] – zdemaskowani przez Rosjan. Wyprowadzenie ojca z domu w kajdankach – za „sabotaż gospodarczy” – był przez 6 tygodni w więzieniu w Bydgoszczy.Ponownie aresztowany, gdy do Brus przyjechał biskup pelpliński – pozwolił pracownicom pójść na mszę. [+]
[00:06:50] Wyprowadzka do mieszkania na Oksywiu (boh. miała 6 lat) – bez zgody na zameldowanie, interwencja w Warszawie. W stoczni ojciec był ślusarzem, papiery mistrzowskie w Gdyni, potem został nauczycielem zawodu w szkole przy stoczni.
[00:08:52] Mieszkanie w blokach na osiedlu Pagedu na Oksywiu. Gdy wybuchła wojna, matka miała 23 lata, starsza siostra miała 10 miesięcy. Na ulicach trupy – ciotka sprawdzała numery na tabliczkach żołnierzy. Starsza ciotka mówiła po niemiecku, tak się mówiło w ich domu, ich syn był brany za Niemca, przynosił od Niemców żywność do domu. Jej mąż nie podpisał folkslisty.
[00:10:40] 12 października [1939] rozkaz opuszczenia Gdyni przez Polaków – wyprawa z dobytkiem w plecakach do Leśna k. Brus. Mieszkanie na Oksywiu zniszczył pocisk artyleryjski. [+] Nocleg u kuzyna w Lipuszu. W Leśnie zebrała się cała rodzina ojca (miał 7 rodzeństwa).
[00:13:00] Ojciec dostał pracę w fabryce, przeniesienie do Zalesia. Wytwarzanie pierścionków z polskich dwuzłotówek. Obszar Leśna i Zalesia wysiedlono – miał być terenem ćwiczeń dla SS. Wyprawa dziadka do Kościerzyny pieszo do kuzyna, którego syn Jan Miętki uciekł z Wermachtu z frontu wschodniego do Armii Radzieckiej – został zrzucony do lasu koło Czarnej Wody (książka „Dziewięciu z nieba”). Dziadek zmarł w Liniewku. Losy rodziny ojca. Babcia uratowana z transportu do Potulic. W gospodarstwie w Leśnie Niemcy stworzyli filię obozu w Potulicach – robotnicy przymusowi.
[00:15:55] Przeniesienie do Huty. Wystrzelanie rodziny Ciemińskich, koło domu przechodził dwukrotnie front, zabudowania spalone, ryk palących się zwierząt. Trauma po wojnie – choroba siostry. Babcia pochodziła z Westfalii – Rosjanie chcieli ich rozstrzelać, gdy zobaczyli rodzinne zdjęcia.
[00:18:51] Mama poprosiła Niemca o przewiezienie do Kosobud – stamtąd pieszo do Brus. Spotkanie niemieckiego żołnierza. Uratowane przez siostrę ojca. Rodzina Ciemińskich – zastrzeleni rodzice, dalsze losy ich dzieci.
[00:21:51] Ze szkoły na Oksywiu widok na torpedownię. Śnieżyca – ludzie zamarzali na ulicach (1951). Przeprowadzka na Wzgórze Nowotki (obecnie Biskupa Dominika). Technikum Przemysłu Spożywczego i Chemicznego w Gdańsku, praca w laboratorium.
[00:24:00] Zaoczne studia zootechniczne w Olsztynie. Ojciec założył w Gdyni w 1956 r. Zrzeszenie Kaszubskie, jego brat (pracownik kuratorium oświaty) – filię w Gdańsku. Zrzeszenie Kaszubskie prowadziło kawiarnię prz pl. Kaszubskim. Spotkania z Augustynem Neclem. Tam boh. nauczyła się czytać po kaszubsku. Rodzina Skwierczów.
[00:26:24] Pracując w szkole zakładowej, ojciec został kuratorem osieroconych chłopców. Ojciec był oczytany, czytał dziennik „Kaszëbë”. W stoczni dzialał społecznie.
[00:28:14] Aresztowanie ojca, bo nie należał do PZPR. Śmierć Stalina – smętna muzyka i wspomnienia nadawane przez kołchoźniki w Brusach, boh. płakała.
[00:29:11] Grudzień 1970: ogłoszenie o podwyżkach, szok. Manifestacja w Gdańsku. Droga z dworca przez Błędnik: stoczniowcy na ulicy, przed urzędem płonąca więźniarka, płonące samochody przed więzieniem, ludzie na drabinach na murze więzienia.
[00:34:04] Praca w laboratoriach, które badały zawartość białka i tłuszczu w mleku. Mąż kierowniczki był wysokim funkcjonariuszem PZPR, przebieg wydarzeń grudniowych (armatki wodne, helikoptery). Powrót z pracy do domu – napotkanie patrolu żołnierzy.
[00:36:16] W sklepie informacja, że wojsko strzela do ludzi. Czołgi przy ul. Wielkopolskiej. Przeniesienie pracowników PZPR do budynku Na Stoku 49 – uzbrojeni wartownicy na podwórku laboratorium. Spotkanie koleżanki z Gdańska – spalony dworzec, czołgi na ulicach.
[00:38:41] Narodziny córki, zakończenie III roku studiów z opóźnieniem. Praca w Stoczni Marynarki Wojennej (zaświadczenie z Zakładów Drobiarskich w Żukowie). Nadzorowanie budowy 200 kurników w Żukowie i okolicy. Kolejna ciąża, 5-letni urlop. Zatrudnienie w Związku Spółdzielni Produkcyjnych – przejazdy PKS po województwie.
[00:42:32] W 1980 r. załamanie rolnictwa państwowego – brak paszy z USA. Bezrobocie, zmiana zawodu - praca w Polskich Książkach Telefonicznych, potem jako agentka ubezpieczeniowa w Allianz. Opis pracy w wielkofermowych zakładach drobiarskich (na 5-7 tys. kur niosek).
[00:45:00] W 1977 r. 5-letnia przerwa w pracy. Praca w Związku Spółdzielni Produkcyjnych, pożar siedziby, przeniesienie pracy do Tczewa. Od 1988 praca w przedsiębiorstwie „Drobiarz”, schyłek drobiarstwa. Założenie sklepu w Orłowie razem z córką. Operacja młodszej córki w USA. Bezrobocie, praca w Polskich Książkach Telefonicznych. Najlepsze wspomnienia z pracy w drobiarstwie – poznawanie ludzi, podróżowanie po Kaszubach.
[00:48:21] Ojciec Leon Fajtek ur. 25 maja 1910 r. Rodzina rolników w Leśnie od 1821 r. – założyciel Bartłomiej Fajtek. Rodzina Fajtków pochodzi spod Chojnic – dane z II poł XVII w. Rodzina matki – z okolic Orlika koło Leśna. Ojciec czuł się Kaszubą, w domu mówiło się po polsku, bo mama nie chciała się nauczyć po kaszubsku. W 1970 r. pod blokiem rodziców stała wojskowa kuchnia polowa. Z balkonu przy ul. Świętojańskiej siostra boh. widziała robotników niosących na drzwiach [Zbyszka Godlewskiego].
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.