January Wysocki ps. „Żabka” (ur. 1931, Osówek) jest synem polskich nauczycieli z Kaszub: Alojzego Wysockiego, który został zamordowany w Szpręgawsku w październiku 1939 roku i Czesławy Wysockiej z d. Klin, więzionej w niemieckich obozach koncentracyjnych w Sztutowie i Dachau. Podczas II wojny światowej służył jako małoletni łącznik w Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf Pomorski”. Przysięgę złożył przed por. Janem Szalewskim ps. „Sokół”. Po wojnie ukończył studia leśnicze w Poznaniu, gdzie był świadkiem wydarzeń czerwcowych 1956 roku. Obecnie w stopniu kapitana rezerwy Wojska Polskiego, jest prezesem oddziału Związku Inwalidów Wojennych w Sławnie.
[00:00:06] Odgłosy zbliżającego się frontu – spotkanie z polskimi żołnierzami, którzy szli w stronę Gdańska [+]. Z powodu zmienionej sytuacji na froncie boh. ukrywał się przed Niemcami – pomoc gospodarzy. Wejście sowietów.
[00:08:07] Podczas pobytu w bunkrze boh. dostał zapalenia zatok, stan zdrowia po wyzwoleniu. Rodzina umówiła się po wojnie w Lubiczu koło Torunia – furmanki szabrowników na drodze do Starogardu. Niebezpieczeństwo związane z jazdą towarowymi pociągami – na stacji w Starogardzie boh. widział mężczyznę, któremu pociąg obciął nogi. Droga pieszo z Torunia do Lubicza, gdzie brat matki przed wojną był księdzem. Wrażenia po spotkaniu z matką i siostrą. [+]
[00:18:30] Idąc z Torunia do Lubicza boh. musiał przeprawić się przez Wisłę tratwą, ponieważ most był tylko dla wojska – przygoda w nurcie rzeki. [+]
[00:21:17] Powrót do Osówka, gdzie w mieszkaniu zostały rzeczy należące do rodziny. Wuj, ksiądz, trafił do Dachau, babcia dowiedziała się o jego śmierci z Czerwonego Krzyża. Przeprowadzka do Starogardu, gdzie matka dostała mieszkanie i pracę w szkole podstawowej. Po jej śmierci boh. został z siostrą.
[00:26:06] Przed wojną boh. ukończył dwie klasy szkoły powszechnej. Po wojnie skierowano go ze względu na wiek do szkoły średniej. Dyrektorem liceum w Starogardzie był znajomy z partyzantki ps. „Grab”. Podczas pobytu w lesie organizowano lekcje i boh. brał w nich udział – przyjęcie do pierwszej klasy gimnazjum, przyspieszony tryb nauki. Po „małej maturze” dyrektor powiedział, że dostał z UB wykaz uczniów, którzy nie mogą zdawać egzaminu maturalnego – rada, by boh. zmienił szkołę. Ciotka z Torunia umieściła go w szkole we Wrockach – matura w liceum w Brodnicy.
[00:35:26] Podjęcie studiów na Wydziale Leśnym w Poznaniu w 1950 r. W średniej szkole boh. dorabiał udzielając korepetycji, na studiach mieszkał w akademiku i miał stypendium. Po skończeniu studiów boh. chciał pracować w lesie – nakaz pracy do Sławna. Dyrektor Jerzy Kowalski skierował go do Karnieszewic jako zastępcę nadleśniczego. Droga zawodowa.
[00:43:00] Boh. został nadleśniczym w Sławnie w 1959 r. – warunki mieszkaniowe w Nowym Krakowie. Okoliczności poznania przyszłej żony – przeprowadzka do Sławna. Wykształcenie synów: Jarosława i Marka. Wykupienie służbowego mieszkania przez boh. – zamiana mieszkania. Życie na emeryturze.
[00:51:42] Boh. jest członkiem Polskiego Związku Łowieckiego i autorem książek. Rozważania na temat życia w starszym wieku i odpowiedniej diety.
[koniec samodzielnej relacji – świadek odpowiada na pytania]
[00:56:48] Przed wojną w Osówku mieszkał jeden Żyd, który zajmował się handlem obwoźnym. Na początku okupacji został zabrany przez Niemców i już nie wrócił. Stosunki polsko-niemieckie przed wojną, potem okazało się, że niektórzy sąsiedzi współpracowali z Niemcami. W 1939 r. ojciec prowadził przysposobienie wojskowe dla młodzieży – szkolenie z obsługi broni.
[01:01:15] Spotkanie z żołnierzami niemieckimi we wrześniu 1939, ich opinia o Polsce ukształtowana przez propagandę – kwestia pokrycia dachów. Dowódca żołnierzy kwaterujących w szkole radził ojcu, by wyjechał z Osówka.
[01:05:45] Higiena i potrzeby naturalne podczas mieszkania w bunkrze. Mycie się w rowie lub jeziorze. Nafta do walki z wszami, oświetlenie zapewniały lampy naftowe i karbidowe – wspomnienie zapachu karbidu. W bunkrze używano lampy naftowej. [+]
[01:12:00] Wyżywienie w bunkrze – zaopatrzenie było jednym z zadań boh. Kontakty z okoliczną ludnością poprzez skrzynki kontaktowe w lesie. Jedzenie gotowano w puszkach nad ogniskiem – potrawy typu „eintopf”, jedzenie pokrzyw. [+]
[01:17:18] Partyzanci mieli ubrania cywilne. W zrzutach z Anglii i Związku Radzieckiego były mundury, ale ich nie noszono, żeby się nie wyróżniać. Dowódcy nosili skórzaną odzież. Zamiast butów noszono drewniaki zwane „klumpami”. Pobyt w bunkrze wymuszony śnieżną zimą. Miejsca ukrycia radiostacji – sygnał z Anglii i terenów ZSRR. Boh. raz odbierał łączniczkę, która przez tydzień odbierała komunikaty siedząc na strychu. Zadania boh. jako łącznika. [+]
[01:26:28] Czyszczenie broni szmatami. Wiadomość o wybuchu powstania w Warszawie nadała stacja z Londynu – reakcja partyzantów, dezinformacje w sprawie powstania. Oczekiwanie na wybuch powstania w całym kraju. Skutki braku informacji o zakończeniu wojny – pozostanie niektórych partyzantów w lesie. Radiostacje używane w czasach okupacji.
[01:33:22] W jedną z Wigilii boh. razem z kolegą liczyli niemieckie pociągi. Partyzanckie Wigilie – pieczony ziemniak zamiast opłatka. Obchodzenie świąt przez niemieckich żołnierzy.
[01:37:38] Dyrektor liceum w Starogardzie był wcześniej w partyzantce. Boh. widział go w czasie spotkania dowódców trzech partyzanckich oddziałów, w którym uczestniczył Alojzy Bruski ps. „Grab”. Ich rozmowa dotyczyła planowanego ataku na magazyn broni w Czersku. Znajomość różnych rodzajów broni okazała się przydatna w czasie zasadniczej służby wojskowej.
[01:42:06] W czerwcu 1956 r. boh. pojechał do Poznania, by odwiedzić kolegę. Kobiety spotkane w sklepie radziły, by zrobił duże zakupy, ponieważ jest wojna – wycie syren. Boh. poszedł z kolegą w okolice Uniwersytetu – ostrzał ulicy. Manifestanci z hasłami i pokrwawionym sztandarem. Transparent na budynku Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Boh. widział wyciągnięcie żołnierza z czołgu i jego pobicie. W okolicach Opery do boh. i kolegi podszedł wojskowy, który kazał im odejść. Wiadomości podawane przez radio i plakaty rządowe. Wizyta Cyrankiewicza w Poznaniu. Wyłapywanie uczestników demonstracji. [+]
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.