Marian Franciszek Kładny (ur. 1939, Mosty) mieszkał podczas wojny w rodzinnym miasteczku kresowym, obecnie na terenie Ukrainy. Opowiada o swoim ojcu, który był jedną z pierwszych ofiar rozpoczynającej się rzezi wołyńskiej. Reszta rodziny ocalała, uciekając do Lwowa i Żółkwi. Po wojnie pan Marian wrócił do domu w Mostach, ukończył Politechnikę Lwowską. Ze względów politycznych (jego matka urodziła się w Ameryce) nie mógł pracować w instytucji zajmującej się badaniem kosmosu. Zatrudnił się jako ślusarz w kopalni i tam pracował do emerytury. Opiekuje się polskimi grobami na Ukrainie, za swoją działalność otrzymał medale Pro Memoria oraz Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.
[00:00:40] Przedstawienie się bohatera. Jego matka urodziła się w Ameryce, a ojciec we wsi Wieczorki. Ojciec uczył się we Lwowie na mistrza krawieckiego i przyjechał do Mostów, gdzie założył swoją „sprawę” i w 1938 r. ożenił się. Gdy w październiku 1939 r. boh. przyszedł na świat, po ulicach jeździły już radzieckie czołgi. Boh. pamięta dopiero czasy, kiedy w okolicy byli Niemcy. Rodzina boh. mieszkała w centrum wsi, Niemcy przychodzili czasem coś zjeść.
[00:02:40] W 1943 r. banderowcy zabili ojca boh. Od tego momentu życie rodziny bardzo się pogorszyło. Ukrywała się ona początkowo we Lwowie, a następnie w Żółkwi. Wrócili do domu dopiero z ponownym wkroczeniem wojsk rosyjskich. Wcześniej gospodarkę pozostawiono pod opieką wujka boh., który pobudował w domu zabezpieczenia do obrony przed banderowcami. Podczas ataków banderowców w domu tym bronili się ukrywający się ludzie. Na dzień wracali na swoje gospodarki.
[00:04:52] Dom był postawiony w 1938 r. Gdy zaczęła się wojna, pewne ustalenia formalne dotyczące domu zostały unieważnione. Okoliczności śmierci ojca boh. – w czasie budowania nowego domu rodzina mieszkała „na starych Mostach” w starym domu. Tam wieczorem przyszli banderowcy, siostra boh. leżała w wanience. Ojcu kazali podnieść ręce w górę, zrobił to i dostał 17 kul. Na odgłos strzałów przybiegli Niemcy z drugiej strony rzeki, boh. płakał. Ukraiński fotograf zrobił zdjęcia z pochówku ojca, chcieli go zabić za to, że dokumentuje morderstwo banderowców. Musiał uciekać.
[00:08:00] Wyjazd do Lwowa i trudności w zdobywaniu pożywienia. Potem w Żółkwi mieli krowę. Jak weszły wojska radzieckie, wrócili do rodzinnej wsi, ale do domu nie mogli wejść – został ograbiony ze wszystkiego przez Rosjan. Rodzina mieszkała „u ludzi”. Na okolicznym terenie działa partyzantka radziecka, boh. często z nimi jadał. Potem życie się unormowało, ale nadal było ciężkie. Zamieszkali na strychu swojego domu i ponownie zaczęli go „oswajać”. Boh. poszedł do szkoły, skończył ją i poszedł do pracy.
[00:10:00] W szkole boh. pokochał radio. Składał odbiorniki radiowe, konstruował anteny, zajął się radiotechniką. Ukończył Politechnikę Lwowską, ukrył fakty dotyczące rodziców. Pracował w Rydze, Ljepai [Lipawa nad Morzem Bałtyckim, Łotwa] i wrócił do Lwowa, gdzie pracował w biurze konstruktorskim badającym kosmos. Powiedziano mu jednak, że nie może tam pracować (ze względu na to, że jego matka urodziła się w Ameryce) i musiał się zwolnić.
[00:12:00] Boh. poszedł do pracy w kopalni, gdzie pracował jako ślusarz. Ukończył technikum górnicze w [Czernogradzie]. Po pracy w kopalni boh. przeszedł na emeryturę, zajął się odnawianiem grobów. W 1995 roku nawiązał kontakt z prof. Nowakiem, budował pomniki „polskiej obecności”. Wizyty boh. w konsulacie i odbudowywanie przez boh. polskich nagrobków.
[00:15:00] Boh. otrzymał medale Pro Memoria oraz Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Groby, które boh. odnawiał, były zdewastowane i zaniedbane. Boh. chciałby odnowić grób założyciela Straży Ogniowej w Mostach Wielkich – Stanisława Derenia. Członkowie rodziny boh. pracowali w straży jako ochotnicy. Groby odnawiane przez boh.
[00:19:00] 6 listopada 1943 zabito ojca, był pierwszą ofiarą banderowców. Miesiąc potem zaczęli mordować masowo całe polskie rodziny. Po wojnie enkawudziści przywozili do wsi pomordowanych banderowców, boh. widział ich – kładziono ciała na podwórku.
[00:20:50] Matka boh. czytywała gazetę „Wolna Ukraina”. Ludzie ze wsi przynosili czasem rzeczy na sprzedaż lub brali od matki, zawijała je w papier z gazety. Taka gazeta z nazwiskiem ‘Kładna’ trafiła do banderowskiego schronu, matka musiała się tłumaczyć przed KGB [NKWD?], dlaczego rozdaje ukraińskie gazety. Handel matki różnymi produktami, które zawijała w gazety.
[00:22:50] Uratowanie się rodziny boh. po zastrzeleniu ojca przez banderowców. Zgaśnięcie lampy i ucieczka banderowców. Przeniesienie się rodziny do nowego domu i przysposobienie domu do obrony przez wujka. Zamieszkanie w Żółkwi, hodowanie krowy, handel prowadzony przez matkę. Dom boh. stał się twierdzą dla Polaków w okresie mordów ukraińskich. Wujek nazywał się Bronisław Wieczorek i organizował samoobronę. Po wkroczeniu Rosjan przeprowadził się do Rzeszowa i pracował w mleczarni.
[00:25:00] Gdy na Wołyniu nastała władza sowiecka, banderowcy bali się podchodzić pod osady polskie. Niszczyli za to lokalną infrastrukturę, przecinali druty z prądem, pasy w silnikach w elektrowni itp. W latach 1945-46 często podpalano domy, zastraszano ludność, zniszczono narzędzi w mleczarni, zabito właściciela mleczarni i nauczyciela, zabijano też osoby pracujące dla policji.
[00:28:00] Boh. dowiedział się, kto zabił jego ojca. Nazwiska morderców i osób, które czyniły szkody, są umieszczone na miejscowym pomniku jako nazwiska bohaterów. Miejsca zamieszkania banderowców, drukowanie przez nich ulotek antypolskich. Krawiec ukrywający się przez 25 lat po wojnie w obawie przed pojmaniem.
[00:31:00] Po wojnie czasy były ciężkie, w domach nie można było zakładać firanek w okna, żeby było widać kto jest w domu. Banderowcy zabijali też przedstawicieli władzy, enkawudziści szukali ich kryjówek i wywozili ich na Sybir. Po wojnie boh. nie miał kłopotów z powodu bycia Polakiem, mimo, iż nigdy nie ukrywał swojej narodowości.
[00:34:30] Strach boh. obecnie. Władze komunistyczne wysyłały banderowców na Sybir lub zamykały w więzieniu. Obecna władza nie robi nic - za 100 dolarów [nacjonaliści ukraińscy] mogą pobić i człowiek straci sprawność. Obecne napady i „znikanie” dziennikarzy. Zrzucanie „na Putina” obecnej działalności nacjonalistów ukraińskich.
[00:36:00] Ukrywanie się Żydów. Jerzy Czarnecki, ukrywał się najpierw na Stanisłówce. Jak Ukraińcy dowiedzieli się, że są tam Żydzi, Jerzy uciekł w głąb Polski. Pracował u Polaka i przechował się do końca wojny. Gdy powstawało lokalne getto, ludzie uciekali z niego i próbowali się ukryć. Zabicie Żydów w synagodze i podpalenie słomą, duszenie dymem i wrzucanie granatów do domów.
[00:38:00] Początkowo Żydów nie bito, potem przyszedł rozkaz wymordować wszystkich z getta. Zostali wywiezieni i zamordowani przez Niemców, którym pomagali policjanci ukraińscy. Napis na mogile. List napisany przez Żydówkę, w którym opisuje wywózkę ludzi na rozstrzał. Część z nich próbowała po drodze uciekać, niektórym się udało. Postać Żydówki piszącej list. [+] Japońska żona brata Józefa Piłsudskiego.
[00:40:40] List boh. do [Zbigniewa?] Brzezińskiego i historia dot. odzyskiwania majątków parafialnych. Dziadek Brzezińskiego pochodził z Żółkwi. Kościół (nie)święty. Lokalna społeczność Polaków.
[00:44:10] Geneza decyzji pozostania boh. po wojnie na Ukrainie. Historia dziadka boh., który w 1899 r. wyjechał do Ameryki i pracował tam przez 31 lat. Wrócił do Polski, wybudował dwa domy i wybuchła wojna. Matka boh. urodziła się w Ameryce, miała 10 lat, gdy wróciła do Polski, znała jęz. angielski, boh. ma obywatelstwo amerykańskie.
[00:48:00] Lokalny cmentarz, na którym pochowani sią akowcy: Cioch i Bogacki. Rozmowa boh. z Kuźniarem [Onufrym] ps. „Popiel” (kierował miejscową jednostką AK) w sprawie pochówku akowców. Historia zabicia akowców. 14 kwietnia 1944 banderowcy napadli na wieś, żeby ją zniszczyć po uzyskaniu informacji, że wieś jest wolna od [chroniących ją] akowców. Historia walki, straty wśród banderowców i akowców.
[00:53:00] Powojenne rozmowy Polaków, którzy pozostali na terenie Ukrainy. Profesor Zbigniew Nowak - jego ojciec wykładał w szkole policyjnej i [w 1939] przewoził polskie złoto przez Rumunię do Anglii. Kolega prof. - Tadeusz Kosiarski, przyjeżdżał razem z prof. Nowakiem.
[00:55:45] Przypadki uratowania w czasie wojny Polaków przez Ukraińców. Boh. zna dwa takie przypadki - jego kuzynka [Kladna Maria] została tak uratowana. Ukrainiec ze wsi Rokitna ukrywał rodzinę polską podczas banderowskich ataków. Strach Ukraińców przed odbieraniem medali za pomoc Polakom. Kuzynkę uratowali państwo Andruszko z [Ryklińca].
[01:00:00] Liczba miejscowych ofiar banderowców – 256 osób. Mordy enkawudzistów i Niemców [na Ukraińcach] w czasie wojny. Mord w miejscowości [Miedwjedja].
[01:02:30] Opis mordów zbiorowych i rodzaj używanych broni oraz gwałty. Zabicie kobiety w ciąży z rodziny Pawelskich, boh. wykonywał pomnik rodzinie. Przestrzelenie twarzy. Książka „Wołyń w ogniu”.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..