Bożena Kawenczyńska-Falba (ur. 1960, Zabrze) wspomina czasy działalności opozycyjnej w czasie studiów, internowanie w stanie wojennym oraz inwigilację przez Służbę Bezpieczeństwa aż do 1989 roku.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w Zabrzu 1960 r.
[00:00:19] Rodzice poznali się na Śląsku. Ojciec pracował w kopalni – jego śmierć w wypadku. Boh. miała 4 lata, gdy zginął ojciec, jej brat miał 5 lat – pomoc rodziny i sąsiadów.
[00:01:45] Szkoła w Zabrzu Rokitnicy. Koleżanki i koledzy boh. byli Ślązakami i mówili gwarą – boh. pisała im szkolne wypracowania. Postawa boh. w szkole – obrona słabszych.
[00:02:54] Szkoła w PRL-u – akademie ku czci wodzów Rewolucji.
[00:03:51] Prababka Helena Wróblewska urodziła się w dworku w Przychodach koło Pilicy, jej wuj Stanisław Wróblewski brał udział w powstaniu styczniowym razem z synem właściciela dworu Hubickim.
[00:04:56] Brat babci mieszkający koło Grodna nie golił brody na znak protestu przeciwko sowieckiej okupacji.
[00:05:32] Mama pochodziła z wielodzietnej rodziny, jej bracia podczas okupacji należeli do partyzantki. Opinia boh. na temat powojennej Polski. Wychowanie boh. w tradycji patriotycznej, słuchanie w domu Radia Wolna Europa. Mama nie zapisała się do partii i miało to wpływ na jej pracę i wynagrodzenie.
[00:07:15] Boh. stanęła w obronie koleżanki Lusi, którą szykanowała nauczycielka historii.
[00:09:35] Studia na Wydziale Filologii Polskiej Uniwersytetu Śląskiego, polonistyka znajdowała się w Sosnowcu, więc boh. zamieszkała w akademiku. Początki działalności opozycyjnej w 1978 r. – koleżanka Ola Izdebska przywoziła publikacje niezależne rozprowadzane przez KOR. Zawiązanie grupy dyskusyjnej, która stała się zalążkiem Niezależnego Zrzeszenia Studentów na uczelni.
[00:11:57] Powstawanie NZS-u, podpisywanie dokumentu – postawy studentów, kwestia odpowiedzialności. [+]
[00:13:07] 13 grudnia 1981 trwał strajk studencki na Uniwersytecie Śląskim – wejście ZOMO na teren Wydziału. Boh. była w tym czasie na przepustce z powodów rodzinnych. Internowanie osób znajdujących się na uczelni, m in. rektora Augusta Chełkowskiego, prorektor Ireny Bajerowej i studentów: Oli Doleżuchowicz, Janusza Korka i Leonarda Nojgera – działaczy NZS, współzałożycieli Oficyny Nieobecnych. [+]
[00:15:46] Działalność w latach 1980-81 – założenie Oficyny Nieobecnych, wydanie m. in. „Dzienników” Gombrowicza, Barańczaka, kolportaż paryskiej „Kultury” i innych wydawnictw drugiego obiegu. Spotkania Towarzystwa Kursów Naukowych. Do książek wydanych drobnym drukiem dodawano szkoło powiększające.
[00:19:02] Stan wojenny – pomoc rodzinom internowanych i uwięzionych. Masowe aresztowania działaczy na Śląsku. Działalność kurii biskupiej, m.in. księdza Oskara Thomasa, rozwożenie darów w rzeczywistości stanu wojennego. Zalążki konspiracji – system dwójkowy. System kolportowania podziemnej prasy. [+]
[00:22:58] Powody internowania boh. i jej aresztowanie 22 maja 1982 r. Palenie świeczek dnia 13 i 16 każdego miesiąca – pamięć o internowanych oraz o górnikach z kopalni „Wujek”, akcje studenckie w stanie wojennym. Akademik jako centrum koordynacji działań – rola boh.
[00:25:20] Akcja protestacyjna 16 maja – marsz milczenia. Rola por. SB Zbigniewa Podsiadło w stłumieniu studenckiej opozycji. Wezwanie boh. na przesłuchanie 21 maja – jego atmosfera, metoda na „dobrego i złego milicjanta”. [+]
[00:30:06] Przewiezienie boh. do Komendy Wojewódzkiej MO w Katowicach, wspomnienia osób aresztowanych na początku stanu wojennego, niepewność i strach. Przebieg przesłuchania w „Pentagonie”, zastraszanie przez funkcjonariuszy SB. Podstawy do internowania boh. [+]
[00:33:32] Aresztowanie boh., przewiezienie do więzienia w piwnicy budynku, moment wepchnięcia do celi i zamknięcia drzwi. [+]
[00:34:41] Osadzenie razem z Ewą Dawczak, studentką prawa – informacje na temat rozruchów na uczelni. Wywiezienie aresztantek w nieznane im miejsce. Przyjazd do ośrodka internowania dla kobiet w Bytomiu-Miechowicach, gdzie zgromadzono kobiety ze Śląska, wcześniej przebywające w innych ośrodkach. Boh. spotkała m.in. Barbarę Kozłowską, Olę Izdebską, Magdę Knoll, Beatę Puchalską. Wsparcie koleżanek i starszych kobiet – działaczek Solidarności. Rygor więzienny, uzbrojeni strażnicy, psy pilnujące terenu, apele. Zachowanie strażniczek, m. in. Krwawej Brygidy. [+]
[00:38:12] Wezwania na przesłuchania przez oficerów SB: Wojciechowską i Cesarczyka – odmowa zeznań przez boh. i jej koleżanki z pokoju. Sposoby na skłócenie internowanych kobiet. Szykany wobec rodzin, które w niedzielę mogły odwiedzać osadzone kobiety. [+]
[00:40:08] Mama dowiedziała się o internowaniu po czterech dniach pobytu boh. w więzieniu. Wizyta mamy na komendzie w Sosnowcu – kłamstwo milicjantów, i na komendzie w Katowicach – informacja o internowaniu boh. Paczka z domu.
[00:41:51] Boh. była internowana przez dwa miesiące – zwolnienie 22 lipca 1982. Starania mamy o uwolnienie boh. – wypadek w drodze do Warszawy, operacja mamy. Obecność strażników podczas widzeń – wyłapywanie słabości, które potem wykorzystywano podczas przesłuchań. Odpowiedź na odwołanie złożone przez mamę. [+]
[00:45:48] Amnestia z okazji święta 22 Lipca – wypuszczenie części internowanych osób.
[00:46:40] Opinia SB na temat boh., którą znalazła w swoich dokumentach. Jej opozycyjna działalność rozpracowana przez SB.
[00:48:04] Po studiach boh. pracowała w antykwariacie w Gliwicach, współpraca z opozycją –inwigilacja środowiska przez Służbę Bezpieczeństwa. Obecność tajniaków na ślubie boh. Mieszkanie na stancji u państwa Mitas, którzy byli wypytywani o boh. przez funkcjonariuszy SB. Boh. przeprowadziła się do Warszawy, a jej dokumenty przesłano z Gliwic do warszawskiej komendy MO. Praca w Muzeum Literatury – wizyty esbeków u wicedyrektor instytucji Elżbiety Banko-Sitek, postawa szefowej boh. Hanny Makowskiej. [+]
[00:50:17] W 1983 r. boh. chciała wyjechać na wczasy do Bułgarii, ale nie dostała paszportu. Otrzymanie paszportu po 1989 r.
[00:51:04] Refleksja na temat wpływu internowania na życie boh. i jej rodziny. Konieczność przedłużenia studiów, emigracja Janusza Korka, który nie mógł w Polsce dostać pracy. Praca boh. w antykwariacie. Powracanie w snach odgłosu zamykania więziennych drzwi, brak radości życia po przeżyciach z okresu internowania.
[00:54:18] Nieprzekazywalna trauma przeżyć w obozie internowania. Boh. wróciła do swojej historii pod wpływem pytań zadawanych przez nastoletniego syna – udostępnienie teczki przez IPN.
[00:57:01] Wystąpienie przez IPN z wnioskiem o przyznanie boh. Krzyża Wolności i Solidarności – poczucie docenienia.
[00:58:07] Kolportaż podziemnych wydawnictw drukowanych przez niezależną oficynę NOWa. Przejazdy kolporterki Oli Izdebskiej z Warszawy na Śląsk, przewożenie bibuły w plecaku – rozdawanie wydawnictw na pierwszych poniedziałkowych zajęciach z przysposobienia wojskowego. W Oficynie Nieobecnych wydano m.in. „Dzienniki” Gombrowicza, tomik poezji Stanisława Barańczaka „Ja wiem, że to niesłuszne”, poezje Zagajewskiego, Kornhausera i Miłosza. Nielegalny druk i kolportaż wydawnictw, miejsca przechowywania bibuły. Rozprowadzanie wydawnictw wśród studentów śląskich uczelni – kontakty ze Zbigniewem Robakiem z gliwickiej Politechniki i Jolantą Kusy z Akademii Medycznej. [+]
[01:02:21] Zamówienia na książki konkretnych autorów kierowane z zakładów pracy, przewożenie książek prywatnymi samochodami.
[01:03:33] Przedruki artykułów z paryskiej „Kultury” – wydania kieszonkowe. Książka dla dzieci: „Bajka o Smoku Niewawelskim”.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.