Leonarda (Lena) Kielar (ur. 1926, Kowel) urodziła się jako córka oficera polskiego wywiadu. Po wybuchu wojny cała rodzina, zagrożona deportacją, opuściła Kowel i przez Brześć wydostała się ze strefy sowieckiej. Zgłosili się na roboty do Niemiec i do wyzwolenia przebywali w jednym z obozów pracy przymusowej w Nuertingen koło Ulm, gdzie rodzice pani Leny pracowali w jednym z zakładów zbrojeniowych. W 1945 roku wrócili do Polski, gdzie ojciec wkrótce zmarł. Brat pani Leny próbował uciec z kraju przez „zieloną granicę” – został schwytany i skazany na 2 lata. Pani Lena była żoną Wiesława Kielara, jednego z pierwszych więźniów obozu Auschwitz, uczestnika obozowego ruchu oporu, autora książki „Anus Mundi”, operatora filmowego. Mieszka we Wrocławiu.
00:00:07 Boh. urodziła się Kowlu. Jej ojciec, były Legionista, był przed wojną oficerem wywiadu.
00:00:20 Okupacja sowiecka w Kowlu – spotkanie ojca z sowieckim oficerem, z pochodzenia Polakiem, który ostrzegł go przed wywózką (deportacje już trwały).
00:02:13 Nocna ucieczka do Brześcia n/Bugiem. Nieudana próba znalezienia mieszkania, w rezultacie rodzina koczowała na dworcu (brat śpiewał rosyjskie piosenki i rzucano mu drobne na cukierki). Ojciec kupił dokumenty potrzebne na wyjazd do Generalnej Guberni – przejście do niemieckiej strefy ułatwił rodzinie sowiecki urzędnik, któremu spodobała się mama boh. Niemcy obiecali rodzinie mieszkanie na terenie Niemiec. [+]
00:06:56 Przejazd do Białej Podlaskiej – niemieckie obietnice: młodzi i zdrowi mieli jechać do Niemiec, a starszymi i chorymi Niemcy mieli się zaopiekować na miejscu.
00:07:35 Przyjazd rodziny do obozu dla robotników przymusowych koło Ulm n/Dunajem – życie w barakach: pluskwy, zdobywanie żywności – porozumienie z Ludwikiem Kibalą, który zarządzał kurnikiem i dawał potajemnie bratu boh. dwa jajka.
00:09:19 Opieka dentystyczna – Ludwik Kibala trafia na fotel dentysty-Węgra – rwanie zębów obcęgami.
00:12:00 Wyżywienie w obozie – w niedzielę był rosół wołowy, niewielkie racje chleba.
00:13:05 W obozie przebywali ludzie różnych narodowości, m.in. Francuzi, Belgowie, Rosjanie. Włosi mieli radio i ojciec z nimi słuchał wiadomości o zbliżaniu się wojsk amerykańskich.
00:14:09 Rodzice pracowali w fabryce produkującej części okrętowe. Zbliżanie się frontu – oczekiwanie na wyzwolenie. Bombardowania Ulm przez aliantów – zniszczenie miasta. Po całonocnej strzelaninie brat wybiegł na drogę i zobaczył amerykańskie czołgi. W obozie mieszkało ok. 5 tys. osób – wielka radość z wyzwolenia. Amerykańskie transporty żywności i odzieży dla mieszkańców obozu. Przyjazd wozów z ubraniami – reakcja kobiet na widok tylu dóbr. Boh. z trzyletnią siostrą Jadzią bała się wejść w tłum kobiet, ale dziewczynki zostały zauważone przez amerykańskiego żołnierza i obdarowane lalkami. [+]
00:21:41 Zmiana linii frontu – ewakuacja obozu przez Amerykanów – Ludwik Kibala nie chciał wyjechać, bo musiałby zostawić swój „majątek”. [+]
00:24:13 Zamieszkanie na osiedlu, z którego zostały wywiezione rodziny esesmanów – zajęcie trzypokojowego mieszkania. Boh. w jednym z pokoi znalazła futro i wykroiła sobie karakułowy dywanik – reakcja matki. Wizyty amerykańskich żołnierzy, którzy przynosili żywność, ubrania, zabawki, alkohole. Wyjazd Amerykanów na front. [+]
00:28:24 Po skończeniu wojny boh. i brat chcieli jechać do Ameryki i rodzina zapisała się na wyjazd do USA, na który trzeba było czekać dwa lata. Boh. chodziła do szkoły w obozie i uczyła się angielskiego. Życie towarzyskie – boh. spędzała dużo czasu z tancerką z Moulin Rouge i jej mężem Francuzem.
00:30:44 Wizyta w obozie polskich oficerów-agitatorów, namawiających do powrotu do Polski, obiecujących mieszkania i świetne posady. Ojciec podjął decyzję o wyjeździe do kraju – reakcja dzieci. Dwudziestoletni brat zakochał się w kobiecie, która miała wyjechać do Argentyny, chciał jechać razem z nią – decyzja ojca przekreśliła te plany. [+]
00:32:50 Brat dostał samochód od amerykańskiego porucznika i rodzina ruszyła nim do kraju – zatrzymanie przed granicą przez Rosjan, którzy kazali przesiąść się do pociągu i zabrali auto. Napotkani Amerykanie dziwili się, po co rodzina wraca do Polski. [+]
00:34:39 Losy ojca w Polsce – ktoś doniósł na niego do UB, codzienne przesłuchania – ojciec podupadł na zdrowiu i rok po powrocie zmarł.
00:35:21 Próba ucieczki brata i jego kolegi za granicę – złapanie przez straż graniczną. Brat został osadzony w więzieniu przy Kleczkowskiej we Wrocławiu i przesiedział w nim dwa lata. Powrót brata do domu – palenie ubrań, w których wyszedł z więzienia. Z rodziną zamieszkał kolega brata, wypuszczony razem z nim – powięzienny głód. Po wyjeździe kolegi brat chodził na ryby i zmarł nagle nad rzeką. [+]
00:39:10 Tragiczne losy rodziny: siostra Jadzia skończyła architekturę i popełniła samobójstwo. Niedługo potem zmarła mama boh.
00:42:21 Boh. chodziła do szkoły plastycznej, malowała portrety i pracowała, żeby pomagać mamie.
00:43:35 Po ślubie boh. zamieszkała z mężem w Łodzi. Mąż (operator filmowy) kupił mieszkanie blisko szkoły filmowej – nocne partyjki brydża. Boh. namówiła męża na powrót do Wrocławia – praca męża w nowej wytwórni filmowej i mieszkanie.
00:45:35 Boh. zarabiała malując portrety i aranżując wystawy w sklepach. Poznała przyszłego męża Wiesława Kielara dzięki rodzinie Kaczmarskich – pierwsze spotkanie we wrocławskiej kawiarni Monopol. Reakcja mamy, która swatała boh. z sąsiadem. Wiesław Kielar zamówił u boh. portret rosyjskiego generała (do filmu) i wyjechał na święta do rodziny. Tam oznajmił, że żeni się z dziewczyną, którą zna od dziesięciu dni – reakcja matki i siostry. [+]
00:53:26 Łapówka za przyśpieszenie ślubu cywilnego, przyjęcie w domu po uroczystości. Przygoda podczas poślubnej wyprawy kajakowej nad wrocławskie Morskie Oko – zjedzenie amerykańskiej sukienki przez krowę. [+]
00:58:55 Wyjazd do teściowej do Jarosławia – pierwsze wrażenie.
00:59:55 Brydż w pociągu – boh. przegapiła stację we Wrocławiu i wyskoczyła z jadącego pociągu. [+]
01:01:15 Wiesław Kielar przyjechał do Oświęcimia pierwszym transportem więźniów, miał numer 290. Budowa baraków, przywożenie więźniów. Przyjazd Witolda Pileckiego – jego działalność wśród dzieci i młodzieży, nauczanie, dożywianie.
01:02:55 Ucieczka Pileckiego (boh. opowiadała o tym żona Pileckiego) z Oświęcimia – praca u obozowego krawca, przebranie w niemieckie mundury i wyjazd z obozu.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu - świadek odpowiada na pytania] 01:05:50 Działalność Pileckiego w obozie – mąż boh. należał do grupy, którą Pilecki się opiekował. Wzajemne relacje Pileckiego i Kielara. Po zakończeniu wojny Pilecki wrócił do żony do Warszawy.
01:06:55 Odwiedziny u wdowy po śmierci Pileckiego – jej opowieść o okolicznościach śmierci męża, który zareagował na kłamliwe wystąpienie Cyrankiewicza na radiowej antenie i za to został aresztowany. Żona widziała się z mężem raz – miał wybite zęby i połamane palce. Próby uratowania męża – prośby do Cyrankiewicza, oczekiwanie pod jego domem. Pobicie Pileckiego przed egzekucją.
01:10:50 Zjazd więźniów Oświęcimia z całej Europy we Wrocławiu – Wiesław Kielar powiedział podczas wywiadu, że nie zna Cyrankiewicza i ten potem utrudniał mu życie: pozwolenie na robienie filmów co dwa lata. Wiesław Kielar zaczął pisać książki – wydania na świecie. W Niemczech nakręcono film wg książki „Anus Mundi” Kielara – nagrody.
01:14:02 Pileccy mieszkali w Warszawie, przed wojną mieli majątek ziemski. Rozpowszechnianie wiadomości o zamordowaniu Pileckiego. Żona Pileckiego opowiadała, że przez dwie noce siedziała na podwórku przed domem Cyrankiewicza, by prosić go o uwolnienie męża.
01:15:00 Po śmierci męża (1990) boh. straciła kontakt z wdową po Pileckim. Kontakty tylko z jego najbliższymi kolegami. Reakcje po śmierci Pileckiego. Mąż boh. znienawidził Cyrankiewicza.
01:16:22 Sukces książki „Anus Mundi”. Kłótnia z sąsiadem Łukasikiem o przerobienie pomieszczenia na garaż – spotkanie z urzędnikiem, który czytał książkę – pozwolenie na budowę garażu.
01:17:47 Przeprowadzka do Krakowa, gdzie Wiesław Kielar pracował w telewizji. We wrocławskim mieszkaniu zamieszkała sprzątaczka z synami. Lekki stosunek męża do pieniędzy.
01:19:13 Odwiedziny u wdowy po Pileckim przy okazji wizyty u znajomych w Warszawie.
01:19:45 Grupa „oświęcimiaków” – Wiesław Kielar utrzymywał kontakt z Julianem Kiwałą (przyjaciel z Jarosławia), Marianem Mikołajczykiem (dyrektor poczty we Wrocławiu). Dzięki ministrowi Rusinkowi mąż dostał pracę w krakowskiej telewizji.
01:20:40 Wizyta Kielarów w mieszkaniu Pileckich – drzwi otworzyła zapłakana pani Pilecka (w tym czasie jej teść był ciężko chory). Opowieść pani Pileckiej o mężu. W mieszkaniu była żona rotmistrza z dwójką dzieci i matka Pileckiego – emocje towarzyszące spotkaniu. Wiesław Kielar napisał o Pileckim i swoich kolegach w „Anus Mundi”.
01:22:10 Minister Kazimierz Rusinek załatwił mężowi pracę w TV Kraków. Zakup zniszczonego mieszkania od sekretarza partii – remont wg wskazówek boh. - wyprawa do Niemiec po tapety.
01:24:25 Przed wojną rodzina mieszkała w kilku miastach, boh. najlepiej pamięta Kowel. Mieszkała tam rodzina ojca (wspólne obchodzenie świąt) – deportowani, zmarli na Syberii. Ojciec był oficerem wywiadu, ukończył szkołę oficerską we Włodzimierzu Wołyńskim (Wołyńska Szkoła Podchorążych Rezerwy Artylerii).
01:25:35 Wyjazd z sowieckiej strefy – ojciec wystarał się o fałszywy dokument, że rodzina ma mieszkanie w Warszawie.
01:25:57 Przedstawienie rodziców: Aleksander Marciniak i Elżbieta z domu Deineko – losy mamy: dziadek pracował we Włodzimierzu Wołyńskim przy budowie szkoły oficerskiej, jego żona zmarła, gdy córka miała 3 lata, druga żona również wcześnie zmarła.
01:27:03 Sytuacja po wybuchu wojny – rozpacz mamy, gdy rodzina musiała uciekać z Kowla i zostawić tam swój majątek.
01:27:30 Boh. mieszkała przez rok w Wiedniu u bezdzietnej siostry ojca, która wyszła za Czecha – awantura za tłuczoną porcelanę i powrót do rodziców w Ulm. Spotkanie w Wiedniu z Polakiem, uciekinierem z Syberii – jego droga z Syberii do Austrii, pomoc różnych osób, m.in. kolejarzy, spotkanie z żoną.
01:32:05 Obozy dla dipisów [displaced person] w amerykańskiej strefie okupacyjnej.
01:32:50 Po wkroczeniu sowietów koledzy ojca zostali aresztowani, wymordowani, dlatego rodzina zdecydowała się na ucieczkę. Deportacja rodziny ojca na Syberię.
01:33:29 Siostra Jadzia urodziła się podczas pobytu rodziny na robotach, jako trzylatka mówiła po niemiecku. Boh. urządziła teatr – brat grał na organkach, boh. śpiewała, grupa dzieci uczyły się tańczyć krakowiaka. Ubranka krakowskie z karbowanej bibuły. Przedstawienie dla mieszkańców obozu. [+]
01:37:02 Znajomość z Niemcem, panem Holzem (sprzątał w obozie, był upośledzony umysłowo). Przyjęcie dla znajomych dzieci – p. Holz zjadł wszystkie placki, zniszczenie przez niego czapki boh.
01:39:16 Zajęcia podczas pobytu w obozie koło Ulm – dzieci nie pracowały, starszy brat kosił trawę. Rodzice pracowali w fabryce produkującej części okrętowe – kąpiel Ludwika w farbie do malowania lin.
01:41:08 Boh. zrobiła karykaturalne figury „ruskich” z kubłów po linach, butelek – reakcja Rosjan. Zdolności i skłonności artystyczne boh. – malowanie kwiatów na klombie. [+]
01:43:36 Wyżywienie w obozie – obiad z kota.
01:45:02 Po przyjeździe do Wrocławia rodzina dostała mieszkanie przy ul. Żeromskiego 20. Podczas podróży do Polski Rosjanie zabrali im samochód i ukradli walizki z rzeczami. Siostra nie mogła odżałować skradzionych lalek. Skierowanie do Wrocławia.
01:47:05 Decyzję o powrocie do kraju podjął ojciec, we Wrocławiu było wielu kresowiaków. Wrażenia po przyjeździe do zniszczonego miasta, ocalałe domy przy ul. Żeromskiego. Trudne warunki życiowe po powrocie – ojciec nie dostał pracy, bo miał legionową przeszłość, brata nie chciano przyjąć do szkoły. Wspomnienie zniszczonego Wrocławia. [+]
01:48:50 Brat zmarł niedługo po wyjściu z więzienia. Kolega, z którym brat uciekał i został złapany, próbował uciec jeszcze raz i ta ucieczka się powiodła – dotarł do USA.
01:49:46 Obóz dla dipisów – obiady boh. u zaprzyjaźnionej pary: tancerki Anity i jej męża lekarza – zaproszenie przez amerykańskiego pułkownika na oficjalne przyjęcie. Brak odpowiednich sukienek – uszycie strojów przez krawcowe Niemki. Przedstawienie „Księżniczka czardasza”. Spotkanie podczas przyjęcia z gen. Eisenhowerem (jego opowieść o młodości w Teksasie), który obiecał boh. załatwienie stypendium w szkole plastycznej w Nowym Jorku. [+]
01:57:22 Alianckie naloty na Ulm, wypuszczenie jeńców wojennych z obozów.
01:58:15 W domu, w którym rodzina zamieszkała po przyjeździe do Wrocławia, mieszkała Niemka z rodziną.
01:59:18 Zajęcia po przyjeździe do Polski – urządzanie mieszkania, ręczne dzierganie firanek. Po ślubie boh. zamieszkała z mężem w mieszkaniu, które dostał dzięki pracy w filmie. Zamiana mieszkania z sąsiadem dentystą.
02:01:28 Wykształcenie boh. – szkoła plastyczna we Wrocławiu
praca jako kelnerka w PDT – dobre zarobki i napiwki. Boh. oddawała pieniądze mamie. Praca kreślarki w biurze – żarty ze starszego wiekiem adoratora jednej z młodszych koleżanek, próba zapisania go do ZMP. Znalezienie złodziejki, która okradała pracowników biura – zwolnienie jej z pracy.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.