Leszczyński Stanisław

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0212

27 października 2018, Siedlce

1:09

Stanisław Leszczyński (ur. 1930, Kolonia Bocianka) – podczas okupacji niemieckiej, od listopada 1942 roku, rodzina Leszczyńskich ukrywała w swoim gospodarstwie uciekinierów z getta w Siemiatyczach: rodzinę młynarza Beniamina Feldmana, rzeźnika rytualnego Beniamina Fuchsa z córką Cyporą oraz rodzinę garbarza Szlomo Grodzickiego. Stanisław Leszczyński chodził do szkoły w Moszczonej Pańskiej, w latach 50. założył rodzinę i prowadził gospodarstwo rolne. W 1986 roku przeprowadził się do Siedlec. 18 listopada 1997 roku Stanisław Leszczyński oraz jego rodzice i bracia zostali odznaczeni medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. W 2014 r. Stanisław Leszczyński otrzymał Honorowe Obywatelstwo Państwa Izrael.

[00:00:09] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1930 R. W Kolonii Bocianka.
[00:00:38] Przedstawienie rodziców: Anny i Bolesława. Boh. miał pięcioro rodzeństwa, rodzice prowadzili przed wojną gospodarstwo rolne. Podczas I wojny światowej ojciec dostał się do niemieckiej niewoli, gdzie był weterynarzem. Po powrocie do domu leczył zwierzęta okolicznych rolników.
[00:02:19] Przed wojną żydowscy rzemieślnicy chodzili po wsiach i oferowali swoje usługi. Stosunki między Polakami a Żydami.
[00:04:30] W czasie okupacji do domu przychodzili radzieccy partyzanci. Boh. chodził do szkoły w Moszczonej Pańskiej. Brat Jan był chorążym w 37 [27] Pułku Ułanów w Nieświeżu, drugi z braci: Franciszek był księdzem.
[00:06:30] Sytuacja Żydów na początku okupacji. Ucieczki z getta – jedna z rodzin ukrywała się w sianie w oborze, druga rodzina w stodole. W gospodarstwie ukrywali się Żydzi z Siemiatycz: Michał Grodzicki z żoną i rodzina Kuperhandów, razem 13 osób. Po wojnie Grodziccy postanowili wyjechać do Stanów Zjednoczonych – propozycja przepisania majątku na boh. – zachowanie wójta.
[00:11:30] Podawanie jedzenia ukrywającym się w oborze Żydom. Pół kilometra od domu znajdował się bunkier, w którym byli Niemcy pilnujący torów kolejowych – świadomość zagrożenia. W pobliskim lasku był okop z kampanii wrześniowej, który wykorzystano jako kryjówkę. Pewnego dnia boh. zobaczył jadących na nartach Niemców, z którymi był pies – jego zachowanie koło kryjówki. O pomocy Żydom wiedzieli starsi bracia oraz miejscowy ksiądz. [+]
[00:18:12] Żydzi byli uciekinierami z siemiatyckiego getta. Ukrywali się w gospodarstwie, potem przenieśli się do schronów wykopanych w lesie – system komunikacji. Zacieranie śladów zimą. Do ojca, znającego niemiecki, przyjeżdżali Niemcy po lekarstwa. Żydzi nie płacili za swoje utrzymanie, ale po wojnie pomagali rodzinie. Wyżywienie trzynastu osób i rodziny Leszczyńskich. [+]
[00:25:30] Pojawienie się Żydów w domu – prośba o pomoc. Ukrywanie dwóch rodzin na terenie gospodarstwa. Innych Żydów, ukrywających się w okolicy, złapano i zamordowano. Boh. szedł z bratem do kościoła w Siemiatyczach i widział zastrzelenie Żydów na drodze przez Polaka, policjanta. U jednego z gospodarzy ukrywano żydowską dziewczynkę – sąsiad Świetliński doniósł Niemcom – wysłanie polskiego policjanta, który ją zastrzelił. [+]
[00:30:10] Brat Józef był szewcem, po wojnie jeden z jego kolegów wstąpił do UB i doniósł na niego. Brat naprawiał buty radzieckim partyzantom, aresztowano go za pomoc Żydom. Partyzanci dołączyli do armii i poszli na Berlin, wracając wstąpili do Leszczyńskich i dowiedzieli się, że Józef został aresztowany – spóźniona interwencja, śmierć brata [emocje boh.].
[00:33:40] Uratowani Żydzi zamieszkali po wojnie w Siedlcach i Siemiatyczach, Grodziccy wyjechali z Polski. Żydzi pomagali podczas wykopków. Wyjeżdżający z Polski Żydzi chcieli, by ich gospodarstwo w Siemiatyczach przejął boh., ale tak się nie stało.
[00:37:56] Działalność UB po wojnie – śmierć brata.
[00:39:58] Powody i moment aresztowania brata Józefa – znalezienie broni w lesie. Interwencja radzieckich żołnierzy, którym brat zrobił buty – egzekucja w Milejczycach. Razem z bratem aresztowano także gospodarza z Radziłówki – zachowanie ubeka podczas rozprawy.
[00:46:00] Okoliczności przyznania medalu „Sprawiedliwi wśród Narodów Świata” – wręczenie w 1997 r. w Warszawie [córka dopowiada historię medalu – jego szukanie, przynoszenie na stół dyplomów i odznaczeń, komentarze prowadzącego, który przytacza historię rodziny Deców z Podkarpacia].
[00:54:47] Refleksje na temat pomocy Żydom. Ojciec, weterynarz, pomagał okolicznym rolnikom oraz Niemcom. Po wojnie boh. nie rozmawiał o ukrywaniu Żydów. [Córka zza kadru dopowiada historię majątku, którzy Grodziccy chcieli przepisać na boh. oraz sceny z pobytu Żydów w gospodarstwie. Rodzina boh. dowiedziała się o pomocy Żydom w 1980 r.].
[00:57:25] Żydzi wychodzili tylko w nocy. Opowieść o rodzinie Radziszewskich – Maniek Radziszewski wyszedł rano po mleko, w tym czasie Niemcy wrzucili granat do ziemianki, w której była jego matka i brat oraz radziecki partyzant.
[01:01:28] Boh. prowadził gospodarstwo rolne – zmiany w rolnictwie.
[01:03:19] Ukrywani Żydzi mieli dzieci, ale te nie przychodziły do domu. Matka gotowała jedzenie dla wszystkich. Współczesny stan gospodarstwa. [córka dopowiada zza kadru].
[01:07:05] Po wyjeździe Żydów z Polski był z nimi kontakt listowny. Posadzenie dziesięciu drzewek dla rodziny Leszczyńskich. [córka zza kadru].
więcej...
mniej

Rytel-Andrianik Artur

Instytut Pileckiego

Film