Stanisław Koszewski (ur. 1936, Suchawa) w czasie okupacji mieszkał w rodzinnej wsi. W 1943 roku jego ojciec znalazł się w obozie na Majdanku, skąd został zwolniony w skutek interwencji Niemca Seeligera, zarządy majątku Zamoyskich w Adampolu. W tym samym roku ukraińscy mieszkańcy wioski chcieli dokonać mordu na rodzinie pana Stanisława, jednak postawa ojca i bliskość partyzantki polskiej uratowała ich przed tragedią. 22 kwietnia 1944 z rąk okupanta zginęło dwóch nastoletnich braci: Kazimierz i Tadeusz Koszewscy. Po wojnie pan Stanisław skończył ekonomię na Uniwersytecie im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Organizował Związek Młodzieży Wiejskiej. Pracował m.in. w Powiatowej Radzie Narodowej we Włodawie i Banku Gospodarki Żywnościowej w Chełmie. Obecnie działa w Stowarzyszeniu Pamięć i Nadzieja.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1936 r. w Suchawie.
[00:00:30] Przedstawienie rodziców: Eudokii i Stanisława oraz rodzeństwa. Podczas I wojny rodzina matki została wywieziona do guberni tambowskiej, matka chodziła tam do szkoły. Rodzina wróciła do Polski po wojnie polsko-bolszewickiej – śmierć dziadka na tyfus. Ojciec mieszkał we Włodawie, w 1918 r. wstąpił do Legionów i brał udział w wojnie 1920 r. Rodzice wzięli ślub w 1926 r. Rodzina miała dwie morgi piaszczystej ziemi, ojciec był szewcem.
[00:05:58] W Suchawie mieszkali Ukraińcy, w 1939 r. do wojska zmobilizowano tylko dwóch mężczyzn: ojca i miejscowego nauczyciela [Władysław Bugajski], który potem zginął w Katyniu. Rodzice nie przyjęli gospodarstwa rolnego na Kresach, które oferowano ojcu. Przed wybuchem wojny rodzina mogła przeprowadzić się do Uhruska, gdzie ojciec, będący w służbie wartowniczej, pilnował mostu.
[00:10:00] We wrześniu 1939 do Suchawy weszli sowieci – wspomnienie bitwy pod Wytycznem. We wsi zatrzymali się dwaj polscy oficerowie, którzy zostali zabici przez Ukraińców. Po ustaleniu granicy na Bugu Rosjanie się wycofali, a do wsi wkroczyli Niemcy.
[00:14:15] Relacje z Ukraińcami przed wojną i na początku okupacji – wspólne obchodzenie świąt. Nasilanie się ukraińskiego nacjonalizmu – powstanie ukraińskiej świetlicy, do której nie wpuszczano Polaków.
[00:17:40] Żołnierze niemieccy stacjonowali w budynku szkoły i boh. dostawał od nich cukierki. Jeden z Niemców, znający język polski, obawiał się ataku na Związek Radziecki. Boh. pamięta Żydów wywożonych przez własowców do Sobiboru. Do domu przychodziła młoda Żydówka Salcia, której matka dawała jedzenie, dziewczyna przeżyła wojnę. W okolicy działała żydowska partyzantka. Po zabiciu przez partyzantów włodawskiego landkomisarza Götza Niemcy aresztowali ponad stu mężczyzn, w tym ojca i zawieźli ich do Włodawy. Znajomy Niemiec Seeliger, zarządca majątku w Adampolu, nie pozwolił rozstrzelać zakładników, których wywieziono na Majdanek. Po kilku miesiącach ojciec wrócił do domu, ale w obozie nabawił się gruźlicy i po kilku latach zmarł. Ojciec i inni zakładnicy zostali zwolnieni z obozu dzięki wstawiennictwu Seeligera, który po wojnie miał w Polce kilka procesów, ale ludzie z Lubelszczyzny jeździli na nie i stawali w jego obronie. Stan zdrowia ojca po powrocie z obozu. [+]
[00:27:40] Partyzantka na Lubelszczyźnie. Ojciec prawdopodobnie miał kontakty z partyzantami. Brat pomagał Żydom, którzy uciekli z Sobiboru i ukrywali się w schronie w Iwankach.
[00:30:56] 22 kwietnia 1944 r. Niemcy przyjechali do wsi, by ściągnąć kontyngent i zabrać bydło – otoczenie Suchawy przez SS Galizien. Na wieży cerkiewnej siedział snajper. Niemcy zastrzelili krowę, która wybiegła z obory. Komendant Blum zawołał Tadeusza i pobił go, matka chciała interweniować, ale Ukraińcy ją zatrzymali – zastrzelenie brata. Siedemnastoletni Kazimierz myślał, że Niemcy łapią ludzi na roboty i chciał uciec ze wsi – został zastrzelony, być może przez snajpera. Dziewczyna, która szła z bratem mówiła, że zatrzymał ich niemiecki patrol, ktoś uderzył ją w głowę i nie widziała śmierci Kazimierza. Żołnierze z patrolu nie pozwolili sąsiadce Ukraince podejść do brata. Rozpacz matki po śmierci synów. [+]
[00:43:08] Gdy zwłoki braci leżały na podwórku, dwaj esesmani przyszli i zabrali jałówkę, matkę wsadzono na furmankę i ruszono do Włodawy. Razem z matką zabrano grupę osób, w tym dziadka cerkiewnego – powody jego wywiezienia i zastrzelenia. Podczas egzekucji inny strażnik odwiązał jałówkę i pozwolił uciec matce. [+]
[00:48:16] Matka była prawosławna, ale po ślubie przeszła na katolicyzm, rodzice brali ślub we Włodawie.
[00:49:09] [Fragment usunięty na prośbę świadka - wyciemnienie]
[00:49:19] Zamordowani bracia boh.: Kazimierz uczył się krawiectwa w Orchówku, młodszy Tadeusz pasł krowy u zamożnego gospodarza w Horostycie. Pop zgodził się na pochówek na cmentarzu prawosławnym – wspomnienie pogrzebu – słowa ojca. [+]
[00:52:35] Ojciec umierając po wojnie chciał być pochowany koło synów na cmentarzu w Suchawie. Podobnie matka, której ksiądz obiecał pochówek razem z rodziną, ale nie dotrzymał słowa – propozycja księdza, by przenieść zwłoki na cmentarz katolicki. Trudności piętrzone przez księdza – uzyskanie zgody sanepidu, wójta i prokuratury. Sytuacja księży podczas okupacji – odmowa pochówku z obawy przed represjami.
[00:58:36] W wielu wsiach powiatu włodawskiego przeważała ludność ukraińska – wiadomości o sytuacji na Wołyniu. Pewnej nocy do domu przyszła grupa uzbrojonych Ukraińców, do których wyszedł ojciec – interwencja partyzantów. [+]
[01:04:28] Miejscowy pop nosił polskie nazwisko, kazania w cerkwi mówił po ukraińsku i po polsku. Boh. chodził do cerkwi by posłuchać śpiewu. Pop miał kontakty z polską partyzantką. Partyzanci widzieli akcję Niemców, w której zginęli bracia boh., ale nic nie mogli zrobić. Po wojnie w okolicy działał oddział „Żelaznego” – spotkanie na podwórku. Przesiedlenie ludności ukraińskiej za Bug.
[01:10:20] Wspomnienie braci: Edwarda Taraszkiewicza ps. „Żelazny” i Leona Taraszkiewicza ps. „Jastrząb”. Ultimatum „Żelaznego” postawione Ukraińcom po wyzwoleniu. Sytuacja w Suchawie przed Akcją „Wisła” – palenie okolicznych wsi przez UPA. Podczas okupacji oddział nacjonalistów ukraińskich przechodził przez wieś za Bug – nikt we wsi im nie otworzył, a matka przez pomyłkę wpuściła ich do domu. [+]
[01:15:55] Akcje UPA na Wołyniu. Boh. działa w Stowarzyszeniu Pamięć i Nadzieja – pomnik w Chełmie. Różnice między członkami UPA a polskimi partyzantami.
[01:19:45] W dzień poprzedzający atak Ukraińców miejscowy pop uprzedził młynarza, Polaka, który się ukrył. Banda przyszła do domu rodziny boh. We wsi Polakami byli kowal Głowacki i młynarz Kwietniewski. Kilkuletni boh. został ostrzeżony przez nastoletniego sąsiada Ukraińca – reakcja ojca. [+]
[01:27:47] Na Krowim Bagnie Niemcy przeprowadzali próby rakiet V2 – różnice między rakietami a samolotami. Partyzanci wyciągali szczątki rakiet z bagien.
[01:30:22] Rolnicy rozpalali ogniska, by chronić pola przed dzikami niszczącymi plony – bombardowania przez sowieckie samoloty. Ucieczka rodziny podczas nalotu. Niemcy uciekając zostawili skład pocisków przy drodze. Wypadki po wojnie. [+]
[01:35:18] Podczas działań wojennych boh. ukrywał się z ojcem w schronie w Starzyźnie – ostrzeliwanie przez sowieckie czołgi. Przez wieś przejeżdżał ciężki sprzęt – głębokie koleiny na drodze. Ogłoszenie Manifestu Lipcowego w Chełmie. Sytuacja w Suchawie po wyzwoleniu – komuniści i podziemie niepodległościowe. Torbicz z Włodawy, który pracował na dwie strony, został zabity przez partyzantów.
[01:41:35] Boh. nauczył się czytać i liczyć od braci. Szkołę rozpoczął w 1946 r. jako dziesięciolatek, jego nauczycielką była pani Zenderowska, potem Krupińska – reakcja, gdy przeczytała wiersz napisany przez boh. – egzamin eksternistyczny – ukończenie szkoły podstawowej. W wojsku boh. ukończył szkołę podoficerską. Po wyjściu do cywila przez dwa lata uczył się we Włodawie, maturę zdał w Lublinie, potem ukończył ekonomię na UMCS. Boh. został przewodniczącym zarządu powiatowego ZMW – wyrzucenie z pracy po wystąpieniu na zabraniu. Pracował przez kilka lat w PZGS i jednocześnie studiował – praca po studiach w Powiatowej Radzie Narodowej we Włodawie. Po reformie administracyjnej przeprowadził się do Chełma, gdzie pracował w Urzędzie Wojewódzkim, potem w Banku Gospodarki Żywnościowej.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..