Teresa Grzechynka z d. Pawlik (ur. 1938, Nowy Sącz) – w czasie okupacji niemieckiej jej matka Władysława Popiela została zabrana do obozu, po wojnie nie wróciła do Polski i dziewczynka wychowywała się w rodzinie ciotki Salomei Pawlik. Teresa Grzechynka ukończyła Technikum Łączności w Nowym Sączu. Pracowała w służbie zdrowia jako pomoc dentystyczna, potem w Urzędzie Pocztowym w Nowym Sączu.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1938 r.
[00:00:20] Przedstawienie przybranych rodziców: Salomei i Józefa oraz biologicznych: Władysławy i Jana. Salomea był siostrą Władysławy. Rodzina mieszkała w Nowym Sączu, dziadek był kierownikiem pociągu, ale także rzeźbił i naprawiał zegarki – wspomnienie domu dziadków.
[00:04:48] Ojciec Jan Popiela pochodził z Biegonic, jednym z jego braci był prof. Tadeusz Popiela, krakowski chirurg. W rodzinie był znachor, który nastawiał złamania.
[00:07:30] Rodzina Pawlików pochodziła z Lwowa, w Nowym Sączu mieszkali w barakach kolejowych – warunki mieszkaniowe, bieda mieszkańców – zachowanie radzieckich żołnierzy.
[00:10:55] Matka pracowała w urzędzie, o ojcu boh. nic nie wie. [Boh. czyta historię matki – matka została złapana podczas łapanki i zabrana do obozu pracy, w którym przebywali oficerowie różnych narodowości. Matka przyjechała na pogrzeb w towarzystwie niemieckiego strażnika].
[00:14:00] Przed wojną w Nowym Sączu mieszkali Żydzi – po wojnie boh. widziała pod wiaduktem kolejowym napisy: „Nie kupuj u Żyda”. Po wojnie w szkole miała tabliczkę do pisania i rysik. Wspomnienie żydowskiego sklepu. Boh. pracowała na poczcie i widywała klienta Żyda. Jedna z kuzynek po pobycie w obozie koncentracyjnym wyjechała do Stanów Zjednoczonych i wysyłała rodzinie paczki żywnościowe – ciotka sprzedawała część jedzenia Żydówce, która mieszkała przy ul. Jagiellońskiej.
[00:20:30] W 1942 r. boh. bawiła się z dziećmi koło torów i widziała pociąg towarowy wypełniony ludźmi – ucieczka do domu, gdy strażnik zdjął karabin z ramienia. [+]
[00:25:00] Boh. była jedynaczką, po wyjeździe matki zaopiekowała się nią ciotka – oficjalna zgoda matki załatwiona przez ambasadę francuską. Matka zmarła w wieku 80 lat, nigdy nie przyjechała do Polski, nie widziała się z córką. Po skończeniu Technikum Łączności boh. dostała nakaz pracy – wyjazd na Dolny Śląsk, by spotkać się z matką.
[00:28:50] Wuj Pawlik pracował w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego, ciotka Salomea była gospodynią domową.
[00:29:35] Heinrich Hamann zezwolił matce na przyjazd do Nowego Sącza na pogrzeb, także dał zezwolenie, by boh. nie chodziła z ciotką do kopania okopów oraz na wysyłanie listów i paczek do obozu.
[00:31:28] Pod koniec wojny do domu przeszli niemieccy żołnierze, dowódca poprosił o jedzenie i dostał od dziadka kawałek chleba. Następnego dnia Niemcy zostali zastrzeleni [fragment odczytany z kartki]. Jedzenie podczas okupacji – pieczone buraki pastewne. Radzieccy żołnierze pożyczyli garnek i ugotowali kapustę z mięsem – dzielenie paczek z UNRR-y, tabletki do uzdatniania wody.
[00:37:25] Boh. nie widziała zwłok niemieckich żołnierzy nad potokiem Łącznik. Podczas okupacji chodziła z ciotką kopać okopy, ale tego nie pamięta. Dziadkowie i ciotka szli po żywność – zranienie dziadka podczas bombardowania.
[00:41:10] Boh. nie pamięta wybuchu zamku w Nowym Sączu ani wkroczenia Armii Czerwonej. Lata szkolne – wspomnienie nauczycielek, pani Michniewicz i Wójtowicz, kary cielesne w szkole. Po latach boh. pracowała jako pomoc stomatologiczna w szkolnym gabinecie dentystycznym. Wspomnienie szkolnych koleżanek.
[00:48:25] Boh. chodziła do Technikum Łączności – nauczycielka polskiego Kubiszowa była więźniarką Ravensbruck. Niektóre lekcje odbywały się u niej w domu. Młodzież wyjeżdżała do teatru do Krakowa. Wychowawcą był prof. Niemczyk, spotkanie po latach z prof. Romanowem, lekcje historii z prof. Plechtą. Dyrektorem szkoły był Władysław Ziemba. Przedmioty zawodowe. Matematyki uczył prof. Grela, który spotkany po strajkach Solidarności pokazywał ślady pobicia.
[00:55:30] Zmiany w Nowym Sączu – pola rodziny Marschalków. Ubranie do Pierwszej Komunii, po uroczystości było przyjęcie na plebanii. Wspomnienie księdza, który przyjeżdżał dorożką. Spotkanie z księdzem Mikułą podczas dawania na zapowiedzi. Wuj był sekretarzem partii i nie zgodził się na zdjęcie krzyży.
[01:02:25] Boh. nie pamięta śmierci Stalina, ale brała udział w pochodach pierwszomajowych – ich trasa w mieście. Wuj Józef Pawlik pracował jako kontroler techniczny w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego.
[01:05:40] Boh. należała do szkolnego zespołu tanecznego, który prowadziła prof. Michalikowa. Przyszłego męża poznała podczas szkolnej zabawy w technikum.
[01:09:00] Wspomnienie egzaminu maturalnego – boh. zdawała język francuski, którego uczyła prof. Kosman. Podczas lekcji polskiego prof. Kubiszowa dowiedziała się, że do szkoły przyjedzie delegacja z Niemiec – jej reakcja.
[01:12:15] Po skończeniu szkoły boh. pracowała w szpitalu, potem w przychodni stomatologicznej – specyfika pracy. Dr Studzińska pomogła jej przenieść się do gabinetu w szkole – egzamin zawodowy w Krakowie. Wspomnienie dr Rossmanith i protetyka Ligęzy.
[01:18:15] Po urodzeniu syna boh. nie wróciła do pracy w służbie zdrowia – praca w Urzędzie Pocztowym przy dworcu kolejowym. Mąż studiował zaocznie na Politechnice Krakowskiej, pracował na kolei w Dziale Zabezpieczenia Ruchu i Łączności.
[01:23:17] Boh. była z mężem i córką na koronacji obrazu Matki Boskiej w Zawadzie. Na poczcie pracowała do emerytury.
[01:24:30] Stan wojenny – żywność na kartki. Boh. i mąż mieli hodowlę lisów – karmienie odpadami z rzeźni – podczas jazdy z kawałkiem krowy samochód został zatrzymany przez patrol i skierowany na posterunek milicji – reakcja męża. Obawy syna, że wybuchnie wojna. [+]
[01:28:17] Reakcja po wyborze Karola Wojtyły na papieża. Podczas nauki w szkole boh. miała zajęcia ze strzelania. Poczta w czasie stanu wojennego – milicjanci otwierali listy. Mąż prowadził zeszyt hodowli zarodowej i stosował skrótowe zapisy. Podczas rewizji przeprowadzonej przez ZOMO zeszyt z notatkami wpadł w ręce zomowców – aresztowanie męża. [+]
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.