Stanisław Trzuskowski (ur. 1940, Łódź) dzieciństwo i młodość spędził w Łodzi. Jego krewni podczas II wojny światowej należeli do Narodowych Sił Zbrojnych, za co byli po wojnie prześladowani. Od września 1980 r. był członkiem Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w Koszalińskiej Spółdzielni Mieszkaniowej. Po wprowadzeniu stanu wojennego nie zaniechał działalności związkowej, zajmował się kolportażem wydawnictw podziemnych. Postanowieniem Wojskowej Prokuratury Garnizonowej w Koszalinie z 3 maja 1982 r. został tymczasowo aresztowany i osadzony w Zakładzie Karnym w Szczecinku pod zarzutem, że „w okresie od lutego do 1 maja 1982 r. w Koszalinie sporządzał, przechowywał i przekazywał w celu rozpowszechniania materiały mogące wywołać niepokój publiczny”. W dniu 21 czerwca 1983 r. Sąd Pomorskiego Okręgu Wojskowego w Bydgoszczy uniewinnił go od zarzucanych czynów i uchylił areszt tymczasowy. Naczelna Prokuratura Wojskowa odwołała się od wyroku 19 października 1982 r. wnosząc o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. 10 stycznia 1983 r. po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd uznał go winnym zarzucanych czynów i skazał go na rok pozbawienia wolności w zawieszeniu na dwa lata. W okresie podziemnej „Solidarności” organizował wydarzenia artystyczne na terenie koszalińskich parafii m.in. z Katarzyną Łaniewską czy Hanną Skarżanką.
więcej...
mniej
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1940 r.
[00:00:40] Ojciec był majstrem w zakładach włókienniczych, matka pracowała jako urzędniczka. Boh. był dobrym uczniem, niechętnie chodził na pochody pierwszomajowe. Ojciec został aresztowany za opowiedzenie w pracy dowcipu o Stalinie.
[00:03:12] Boh. trafił do Marynarki Wojennej – zajęcia polityczne prowadzone przez bosmana Manię. Po wyjściu z wojska boh. się ożenił i zamieszkał w Koszalinie.
[00:05:15] W latach 80. pracował w dziale technicznym spółdzielni mieszkaniowej „Przy lesie” – powstanie Solidarności. Boh. był m.in. przewodniczącym Komisji Zakładowej. 12 grudnia wracał z Kołobrzegu – wiadomość o wprowadzeniu stanu wojennego.
[00:07:15] Boh. brał udział w pogrzebie górnika z kopalni „Wujek” Jana Stawisińskiego – decyzja o działalności w podziemiu. Kolportaż podziemnej prasy – kontakty ze środowiskiem łódzkim.
[00:09:03] Boh. sam pisał teksty do gazetki i dawał do przepisania maszynistce w spółdzielni – 1 maja 1985 r. został aresztowany, przebieg przesłuchania. Prowokacje ze strony współwięźnia. Boh. został przewieziony do aresztu w Szczecinku – przebieg rozprawy przed Sądem Wojskowym, uniewinnienie. [+]
[00:18:15] Po zwolnieniu z aresztu boh. miał „opiekuna” z SB – rozmowa w miejskim autobusie. Boh. zrobił kurs mistrzowski i założył własną działalność gospodarczą.
[00:19:28] Współpraca z Jędrzejem Czyżem i ks. Borzyszkowskim – zorganizowanie spektaklu na plebanii, przyjazd aktorek Katarzyny Łaniewskiej i Hanny Skarżanki – rajstopy jako gaża aktorska. Koncert Jana Kelusa – zniknięcie Jędrzeja Czyża. W tym czasie na skutek rewizji wyroku przez prokuratora wojskowego boh. został skazany na rok więzienia w zawieszeniu na trzy lata. Rewizja w mieszkaniu – groźba zerwania boazerii. Boh. miał kasety z zakazanymi piosenkami, ale ich nie znaleziono – aresztowanie i przesłuchanie. Pobyt w celi razem z Franciszkiem Sakiem.
[00:27:25] Współpraca z Tadeuszem Wołyńcem i Jerzym Müllerem. Udział w organizowaniu wyborów w 1989 r.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu – świadek odpowiada na pytania]
[00:28:57] Przedstawienie rodziców: Weroniki i Karola Trzuskowskich. Rodzina mieszkała we wsi Gatki koło Łodzi (obecnie w granicach miasta). Podczas okupacji krewni należeli do NSZ.
[00:31:34] Przejście Rosjan przez wieś w 1945 r. Po śmierci Stalina w szkole odbył się apel – zachowanie nauczycieli. Nauka zgodna z linią polityczną. Opowieść o Stalinie, dzieciach i cukierkach.
[00:35:20] Podczas konfliktu kubańskiego boh. był w wojsku – zajęcia polityczne, przedłużenie służby wojskowej. Kontradmirał Wiśniewski zarządził pogotowie bojowe. Boh. służył na okrętach ratowniczych, potem na motorówce w Porcie Wojennym w Gdyni. Incydent z udziałem szefa Sztabu Marynarki, adm. Janczyszyna – manewr przy burcie „Błyskawicy”. Zezwolenia, by wejść na okręt bojowy.
[00:43:38] Boh. zamieszkał w Koszalinie w 1969 r. Prace budowlane w mieście przed dożynkami w 1975 r. – zbojkotowanie uroczystości.
[00:45:47] Boh. wiedział o wydarzeniach na Wybrzeżu w 1970 r. – refleksje na ten temat. Rola papieża Jana Pawła II. Wiadomości na temat wydarzeń w Radomiu i Ursusie w czerwcu 1976, słuchanie rozgłośni z Zachodu.
[00:49:13] W sierpniu 1980 w spółdzielni mieszkaniowej nie strajkowano, ale wyrażono poparcie dla strajku, założenie Solidarności w spółdzielni, której prezesem był Henryk Sarnowski. Jedyna w Koszalinie kopia filmu „Przesłuchanie”.
[00:53:30] Żona nie była szykanowana z powodu działalności opozycyjnej boh. Uczestnictwo w mszach za ojczyznę, współpraca z księdzem Borzyszkowskim. Medale i odznaczenia boh., któremu przyznano status pokrzywdzonego.
[00:57:22] Boh. był koło kościoła po mszy, podczas której ZOMO użyło gazu. Postawa ks. Borzyszkowskiego i proboszcza Bednarskiego. Boh. otrzymywał wydawnictwa niezależne z Łodzi, dostęp do paryskiej „Kultury”. Kolportaż podziemnej prasy.
[01:02:20] Wyjazdy z transparentem na rocznice śmierci księdza Popiełuszki – kijki do transparentu.
[01:04:57] Sylwetka Jana Stawisińskiego, urodzonego w Sławnie górnika kopalni „Wujek”, który zginął podczas pacyfikacji kopalni. Boh. był na jego pogrzebie w Koszalinie – obecność funkcjonariuszy SB, współczesne uroczystości rocznicowe. Matka Stawisińskiego była zaangażowana w sprawę ukarania winnych pacyfikacji kopalni.
[01:09:33] W stanie wojennym boh. pisał fraszki. Wielu znajomych zostało powołanych do służby wojskowej i przebywało w Wojskowym Obozie Internowania w Chełmnie.
[01:11:46] Boh. nie miał kontaktu z Solidarnością Walczącą, ale znał działaczy KPN. [wyjście z kadru]
[01:12:45] Boh. nie miał styczności z działaczami solidarnościowych organizacji młodzieżowych.
[01:13:14] Wyżywienie w areszcie, utrudnianie kontaktu z rodziną.
[01:14:25] Boh. zorganizował tajne spotkanie grupy Wołyńca w mieszkaniu znajomej – nie zachowano zasad konspiracji i znajomą zainteresowała się Służba Bezpieczeństwa. Podejrzenia, że niektórzy działacze współpracują ze służbami. Boh. był namawiany do współpracy z SB.
[01:18:27] Pomoc przy organizowaniu wyborów w 1989 r. – akcje plakatowe, sprzedaż cegiełek. Reakcja na Okrągły Stół – opinia o wydarzeniach. Działalność SB w 1989 r. – ulotki rozpowszechniające kłamliwe treści, szykanowanie działaczy. Wybór Franciszka Saka na posła i Gabrieli Cwojdzińskiej do senatu. Współpraca z NSZZ Rolników Indywidualnych.
[01:25:30] Autoprezentacja boh.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.