Maria Wójcik z d. Kutypa (ur. 1933, Jastrzębia) lata okupacji niemieckiej spędziła w rodzinnej wsi, gdzie jej ojciec był szewcem, a rodzina prowadziła gospodarstwo rolne. Po wojnie Maria Wójcik pracowała przez dwa lata w fabryce papierosów w Krakowie, potem w fabryce włókienniczej w Dzierżoniowie. W 1970 r. przeprowadziła się z rodziną do Nowego Sącza, tu pracowała w stolarni Nowosądeckiej Fabryki Urządzeń Górniczych NOWOMAG. Mieszka w Nowym Sączu.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1933 r. w Jastrzębi.
[00:00:35] Przedstawienie rodziców: Zofii i Stanisława, boh. miała czwórkę rodzeństwa. Rodzice pochodzili z Jastrzębi, ojciec był szewcem – podczas okupacji w dzień reperował buty Niemcom, w nocy partyzantom. Ojciec, chory na padaczkę, nie służył w wojsku. Rodzice mieli spore gospodarstwo.
[00:02:55] Przed wojną w Jastrzębi był kościół. Boh. poszła do pierwszej klasy w 1939 r. Gdy w szkole stacjonowali Niemcy, boh. chodziła z koleżanką, by obierać w kuchni ziemniaki dla żołnierzy.
[00:04:50] Opis rodzinnego domu, rodzina nie była biedna – pieniądze na cukierki dla dzieci. Matka sprzedawała produkty na targu w Zakliczynie.
[00:07:25] Do wsi czasami przychodzili Cyganie, jedna z sąsiadek została okradziona przez Cygankę. We wsi mieszkali Żydzi, jeden z nich (Josek) przeżył wojnę w Związku Radzieckim, po wojnie pojawił się we wsi i rodzice kupili od niego ziemię. Dwóch sąsiadów-Żydów, Dawida i Siurema, zabrano do getta w Tarnowie. We wsi była karczma, sklep, młyn, można było uszyć ubranie u krawca Michalika albo u Heleny Skalnej. Wspomnienie księdza Moździocha
[00:13:02] W Wigilię nie jedzono ryb, na stole była kapusta z grochem, żur z ziemniakami, pierogi ze śliwkami. Potrawy na Wielkanoc – biały barszcz. Wesela i pogrzeby we wsi. Żebracy przed wojną – ojciec czasem reperował im buty.
[00:17:42] Pogoda u schyłku lata 1939. Mobilizacja – wielu mężczyzn ze wsi zabrano do wojska. Przedwojenny policjant Władysław Kiełbasa ukrywał się podczas okupacji. Wuj był na robotach w Niemczech, ale wrócił do domu i potem do Niemiec pojechał za niego mężczyzna z sąsiedniej wsi.
[00:21:15] Początek wojny – samoloty nad wsią. Podczas okupacji Niemcy mieli stanowisko karabinów maszynowych na wzgórzu za domem – prowadzili stamtąd ostrzał Jamnej, gdzie ukrywali się partyzanci. Po zabiciu dwóch Niemców rozstrzelano wuja Jana Włodykę. Sąsiadka Helena Kiełbasa znała niemiecki i pomagała ludziom ze wsi. Niemcy budowali okopy w Ciężkowicach, brat chodził tam do pracy. Oddawanie kontyngentu.
[00:26:12] Sołtys Antoni Kiełbasa wyznaczał ludzi na roboty do Niemiec, po wojnie wyjechał na Ziemie Odzyskane. Walki Niemców z partyzantami – powody nocowania u sąsiadów, Kwieków. Trzej synowie Kwieków i ich kolega Mikołaj zginęli podczas rozkręcania miny, ocalała siostra i dziecko w kołysce. [+]
[00:33:40] Podczas okupacji boh. chodziła do szkoły. Do I Komunii poszła w pożyczonej sukience, ale ojciec zrobił jej sandały z aksamitu. Po komunii ksiądz Moździoch zaprosił dzieci na kawę i bułkę. Wspomnienie fartucha z papierowych nici.
[00:36:23] Kierowniczką szkoły była Aniela Hołda, która przed wojną uczyła w Poznaniu. Bieda podczas okupacji, ludzie jedli wykę, pokrzywę. Żydów zabrano furmanką do getta w Tarnowie, mieszkańcy wsi nie wiedzieli, co się potem z nimi stało.
[00:39:30] Boh. całą okupację spędziła w Jastrzębi. Wycofywanie się Niemców, wjazd żołnierzy Armii Czerwonej do wsi. Czerwonoarmiści nie chcieli pić mleka, dopóki ktoś z rodziny się nie napił. Zachowanie żołnierzy.
[00:42:52] Podczas okupacji kilka osób wywieziono na roboty do Niemiec. Sąsiadka Kiełbasowa nie miała po wojnie kłopotów. Jan Klimek walczył pod Monte Cassino, po wojnie zamieszkał w Anglii. Emigracja zarobkowa przed wojną.
[00:44:55] Wyjazdy mieszkańców wsi na Ziemie Odzyskane. Boh. skończyła podstawówkę po wojnie. Starszy brat studiował na AGH w Krakowie, boh. została, by pomagać w domu. W wieku 17 lat wyjechała do Krakowa, potem Wrocławia.
[00:46:55] Ciężka praca na roli, pomoc dzieci przy żniwach. Boh. przez dwa lata pracowała w Krakowie w fabryce papierosów. Potem pracowała w fabryce włókienniczej w Dzierżoniowie, w 1970 r. przyjechała z mężem do Nowego Sącza. Boh. poznała przyszłego męża podczas sadzenia lasu w Bieszczadach.
[00:52:13] W zakładzie pracy śmierć Stalina uczczono minutą ciszy. Powojenny rozwój Dzierżoniowa, w mieście mieszkało wielu Żydów, jeden z nich był sąsiadem w kamienicy – jego zachowanie wobec córki boh. Praca w fabryce włókienniczej, skąd dostarczano materiałów do zakładów w Bielawie. Mąż pracował w rozlewni piwa. Wyjazdy Żydów z Dzierżoniowa. W mieście był kościół, który zamieniono na sklep meblowy.
[00:57:20] Przeprowadzka do Nowego Sącza – rozbudowa miasta, budownictwo mieszkaniowe. Boh. pracował w wytwórni soków, potem w stolarni „Nowomagu”. Wybór papieża Jana Pawła II, incydent podczas stanu wojennego.
[01:03:06] Wyżywienie przed wojną – raz na tydzień pieczono chleb w domu. Mówiono, że miejscowa zielarka potrafi skwasić mleko. W Jastrzębi był drewniany kościół.
[01:05:30] Nauczycielka Aniela Hołda pochodziła z Jastrzębi i pomagała dzieciom. Niektórzy z jej uczniów skończyli studia. W szkole pracowała też pani Zalipska i pan Kudła, uczyła się tam ponad setka dzieci. Podczas okupacji nauczycielki mieszkały w domach gospodarzy. Losy uczniów szkoły w Jastrzębi.
[01:11:00] Próba założenia kołchozu we wsi – reakcja mieszkańców. Po wojnie w okolicy byli partyzanci – nocna strzelanina u Gucwy. We wsi nie było posterunku milicji. Ktoś złożył donos na sąsiadkę kupującą dużo rzeczy – wizyta funkcjonariuszy.
[01:14:02] Obydwaj dziadkowie wcześnie zmarli, ale boh. pamięta swoje babcie. W Jastrzębi był dwór, właściciele mieli duże gospodarstwo. W pobliskiej Kąśnej jest dwór Paderewskiego. Niektórzy gospodarze zatrudniali służbę, rodzicom pomagał parobek. Boh. jako dziecko pomagała sąsiadom w pracach polowych. Żniwa przed wojną – suszenie zboża.
[01:18:02] Powojenna elektryfikacja wsi – oświetlenie przed elektryfikacją. Podczas okupacji Niemcy zabierali kamienie od żaren, by ludzie nie mogli sami produkować mąki. Pod koniec wojny spłonęła stodoła we wsi. Niemcy pilnowali robotników, którzy koło Ciężkowic budowali okopy – przyjazdy żołnierzy do wsi. Drogi przed wojną, pierwszy samochód we wsi. Najbliższa stacja kolejowa była 15 km od Jastrzębi.
[01:23:10] Wejście radzieckich żołnierzy do Jastrzębi, zabitego żołnierza pochowano we wsi. Partyzant z Jamnej, zabity przez Niemców, został pochowany na miejscowym cmentarzu. Sny o wojnie, o wybuchu miny.
[01:25:40] Losy rodzeństwa, edukacja siostry. Jeden z braci był kierowcą i mieszkał w Dzierżoniowie. Brat Zygmunt uczył się w Krakowie i skończył AGH.
[01:28:00] Koleżanki z dzieciństwa: Stefania Wilga, siostry Kiełbasówny, Szczepanikówny – dziecięce zabawy, skubanie pierza. Boh. nie miała zabawek – pierwsza lalka. Boh. nie słyszała, by w okolicy ukrywali się Żydzi.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..