Tadeusz Kiełbowski (ur. 1925, Będzin) po walkach o Wilno w lipcu 1944 w celu uniknięcia represji ze strony sowietów zgłosił się do polskiego wojska. Rekrutów wywieziono na poligon do Siemielowa koło Wiaźmy, gdzie zostali przydzieleni do 73 Zapasowego Białoruskiego Pułku Piechoty Armii Czerwonej. W wyniku buntu Polaków władze sowieckie zdecydowały o przewiezieniu żołnierzy w okolice Siedlec. Pan Tadeusz otrzymał przydział do 37 Pułku Artylerii Lekkiej 8 Dywizji Piechoty 2 Armii Wojska Polskiego. W pułku pełnił funkcję pisarza i tłumacza, przeszedł przeszkolenie na sanitariusza.
[00:00:09] Krótka zapowiedź tematyki. Komendant harcerskiej drużyny, Stanisław Kiejdo, działał równocześnie w AK w oddziale Krzyżanowskiego „Wilka”, gdzie miał pseudonim „Jurek”. Konspiracja w Wilnie – sposoby porozumiewania się.
[00:04:12] Euforia po wyzwoleniu Wilna 13 czerwca [lipca] 1944 r. – oczekiwanie na Stanisława Kiejdo. Ojciec dowiedział się o poborze do armii – plakaty w mieście. Msza dla poborowych w kościele św. Ducha – boh. dostał medalik z Matką Boską Ostrobramską.
[00:09:20] Matka kolegi przyniosła wiadomość o aresztowaniach i wywózkach akowców. Wieczorek pożegnalny przygotowany przez Janinę Tuchanowską, siostrę kolegi, który też szedł do wojska.
[00:12:07] Podczas poboru boh. dostał kartonik na długim sznurku, na kartoniku był wypisany numer – przypuszczenia co do ewentualnego wykorzystania sznurka. Poborowych przewieziono do pociągu stojącego na bocznicy – warunki w wagonie. Wyjazd za Wilno, gdzie pociąg został zatrzymany w lesie – przyjazd grupy cywili i milicji. Przemówienie Justasa Paleckisa, przewodniczącego Rady Najwyższej Republiki Litewskiej, wygłaszane początkowo po litewsku – wiadomość, że poborowi, mimo obietnic służby w polskim wojsku, trafią do Armii Czerwonej. [+]
[00:22:10] Wybór reprezentantów wagonów, którzy dostali opaski na rękaw. Reakcja poborowych podczas przejazdu przez dawną granicę Polski i Związku Radzieckiego. Nastroje w wagonie – wykład kolegi, nauczyciela historii. Przyjazd w okolice Smoleńska – kąpiel w Dnieprze i odwszenie ubrań, po którym przydał się otrzymany w Wilnie sznurek. Odśpiewanie akowskiej piosenki. [+]
[00:33:21] Przejazd na poligon Siemielowo koło Smoleńska – kwatery w ziemiankach krytych słomą – koce z amerykańskich darów. [+]
[00:37:00] Rytm szkolenia, którym dowodzili oficerowie Armii Czerwonej. Wygląd polowych mundurów. Ćwiczenia rekrutów: czołganie się z karabinem pod drutem kolczastym, pływanie w jeziorze, strzelanie z różnych rodzajów broni – za wyniki strzeleckie boh. został kapralem. Spotkanie z kolegą-harcerzem i jego rada. [+]
[00:46:00] Sprzeczne rozkazy oficerów podczas szkolenia. Przygotowanie na przyjazd lekarzy – golenie i mycie środkiem dezynfekującym. Ćwiczenia walki na bagnety. Przyjazd lekarzy, którzy sprawdzali, czy rekruci nie są chorzy wenerycznie. [+]
[00:58:15] Rozmowa z rosyjskim oficerem – kwestie nowych granic i traktowania Polaków na Litwie i Białorusi. Wiadomość o tym, że Polacy pojadą do swojego wojska.
[01:05:30] Wyżywienie na poligonie – amerykańskie konserwy, chleb z domieszką kory brzozowej. Głód w Związku Radzieckim – do kuchni przychodziła dziewczynka, która prosiła o rybie ości. [+]
[01:09:10] Podczas ćwiczeń nad jeziorem żołnierze spotkali pracownika muzeum, który pilnował skarbu zatopionego w jeziorze.
[01:11:25] Boh. został wysłany na wiec w Smoleńsku – rozmowa z ludźmi na ulicy.
[01:14:25] Wyjazd do jednostki – droga z poligonu na dworzec w Smoleńsku, pożegnanie przez orkiestrę. Na stacji w Griazowcu pociąg stanął i przepuszczał transporty wojskowe – świadomość bliskości Katynia. Gazeta w Wilnie drukowała nekrologi zamordowanych oficerów. Zdziwienie strażników, że Polakom nie pozwolono wyjść z wagonów. [+]
[01:21:00] W Armii Czerwonej służyli żołnierze z różnych stron, niektórzy nie znali rosyjskiego – zdarzenie po wojnie w Świnoujściu.
[01:22:22] Przyjazd do miejscowości na terenie Polski – nocleg w stodołach. Formowanie 2 Armii Wojska Polskiego – tłum oczekujący na komisję poborową. Boh. znalazł kawałek kartki i zaczął rysować – rozmowa z radzieckim oficerem, który pytał o życie w Polsce przed wojną, i jej konsekwencje. Przydział do artylerii, do baterii sztabowej. [+]
[01:33:15] Boh. trafił do wsi Pruszyn koło Siedlec, gdzie stacjonowało dowództwo 37 Pułku Artylerii Lekkiej. Przydział w jednostce – boh. został pomocnikiem lekarza pułkowego, pomagał też w sprawach dotyczących rosyjskich oficerów.
[01:39:50] Kwatera w wiejskiej chałupie – boh. mieszkał z Mikołajem Emiljańczykiem, Stanisławem Szawłowskim i Leonem Dobrowolskim. Szkolenie sanitarne w Siedlcach i szkolenie wojskowe – zajęcia z bronią, obawy związane z noszeniem granatów.
[01:45:10] Wspomnienie zupy z karaluchami zjedzonej w Pruszynie. Święta Bożego Narodzenia – do kościoła zaproszono oficerów, także Rosjan – ich wrażenia. Wspólna Wigilia. Relacje między oficerami w sztabie. Za finanse pułku odpowiadał kapitan, rosyjski Żyd. Próbny alarm w Sylwestra – zwijanie obozu. [+]
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.