Ludmiła Jędrzejewska z d. Kwiatkowska (ur. 1938, Toruń), córka zawodowego wojskowego, który w 1939 r. walczył w obronie Lwowa, a podczas okupacji niemieckiej prowadził firmę transportową w Ostrowi Mazowieckiej. Aresztowany przez Niemców trafił do Oświęcimia, skąd został wykupiony przez żonę. W roku 1948 rodzina przeprowadziła się do Warszawy, gdzie ojciec pracował w Samopomocy Chłopskiej. Ludmiła Jędrzejewska ukończyła stomatologię na Akademii Medycznej w Warszawie. Po studiach pracowała we wsi Drygały koło Pisza, po ślubie zamieszkała z mężem w Olszynie.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1938 r. w Toruniu.
[00:00:22] Rodzina mieszkała w Ostrowi Mazowieckiej – sytuacja podczas niemieckiej okupacji. Boh. przyjaźniła się z Mirą Fiodor, córką sędziego.
[00:02:10] Ojciec boh. pochodził z Gródka koło Mołodeczna. Służył w wojsku w Komorowie koło Ostrowi Maz., uprawiał sport. Po ślubie został przeniesiony do Torunia, boh. miała starszą siostrę Ewę. Matka pochodziła z Ostrowi, dziadek Żelazny pracował w sądzie, z zamiłowania był pszczelarzem.
[00:05:05] W 1939 r. rodzina została ewakuowana z Torunia – droga do Ostrowi Mazowieckiej. Ojciec brał udział w obronie Lwowa, po wkroczeniu Armii Czerwonej na Kresy uniknął niewoli i przyjechał do Ostrowi.
[00:08:08] Ojciec przyjechał do Torunia zobaczyć, co się dzieje z mieszkaniem. Dozorca pozwolił mu zabrać rzeczy, które ojciec przewiózł do Ostrowi – perypetie podczas drogi, spotkanie z niemieckim patrolem, którego dowódca startował z ojcem w zawodach narciarskich. [+]
[00:11:08] Ojciec założył w Ostrowi firmę transportową, zatrudniał furmana, potem kupił samochód. Został aresztowany, gdy w samochodzie znaleziono ulotki. Zarekwirowane konie przejął niemiecki komendant miasta. Po powrocie z obozu ojciec ponownie uruchomił firmę, jego pomocnikiem był Jan Matuszewicz, z którego ojcem siedział w Oświęcimiu.
[00:14:30] Wygląd ojca po powrocie z obozu. Po aresztowaniu ojciec przebywał w więzieniu na Pawiaku, potem przewieziono go do obozu w Oświęcimiu. Po powrocie do domu rodzice nie rozmawiali przy dzieciach o jego obozowych przeżyciach. Ojciec przysłał z obozu adresy osób, które nie dostawały paczek i matka chrzestna boh., Helena Lipińska, wysyłała paczki do Oświęcimia.
[00:18:46] Ojciec był w obozie przez półtora roku, został zwolniony dzięki staraniom rodziny i wysokiej łapówce. Pieniądze były schowane w ulu dziadka.
[00:21:50] Po powrocie ojciec ponownie uruchomił firmę transportową – pomoc kobietom, które same wychowywały dzieci. Postawy mieszkańców miasta.
[00:23:40] Boh. znała Wandę Wujcik. Ojciec był kolegą rotmistrza Pileckiego, po wojnie był w kontakcie z Marią Pilecką. Po powrocie z obozu działał w konspiracji, ale boh. niewiele o tym wiedziała.
[00:26:28] Ojcu amputowano nogę i po wojnie władze dały mu spokój. Boh. chodziła na lekcje rytmiki, córka nauczycielki miała chłopaka, Darka. Ciężarówka, którą ojciec wracał z Warszawy została zatrzymana przez partyzantów, którzy wyprowadzili mężczyzn do lasu – dowódcą partyzantów okazał się Darek, jego zachowanie. Partyzanci zostali otoczeni koło Długosiodła i Darek wysadził się granatem.
[00:29:35] Wejście Rosjan w 1944 r. – rodzina została wyrzucona z domu, który zamieniono na stołówkę dla oficerów. W domu był album z galerii Tretiakowskiej, radziecki oficer poradził ojcu, by nikomu go nie pokazywał. Dorośli nie rozmawiali przy dzieciach, boh. nie była świadkiem pobicia ojca Rosjan – jej lęki, strach przed NKWD.
[00:34:20] Ojciec jechał motocyklem i został potrącony przez pijanych czerwonoarmistów, w wyniku wypadku stracił nogę. Mundek Sobieszczański zawiózł rannego ojca ciężarówką do szpitala w Warszawie – amputacja nogi, zastosowanie penicyliny sprowadzonej z Lublina. [+]
[00:37:07] [przerwa techniczna] [00:38:31] Boh. pamięta Wandę Wujcik. Jadwiga Długoborska została aresztowana za ukrywanie Żydów i zamordowana.
[00:39:50] W 1948 r. rodzina przeniosła się do Warszawy. Kolega ojca Bolesław Sokół załatwił mu pracę kierownika w Samopomocy Chłopskiej. Boh. chodziła do piątej klasy w Warszawie, warunki mieszkaniowe. Zmiana sytuacji politycznej po zjednoczeniu partii w 1948 r., ojciec został prezesem związków zawodowych. Po ukończeniu studiów pracował w Instytucie Grzegorzewskiej, prowadził lektorat z języka rosyjskiego na Akademii Medycznej.
[00:44:15] Ruiny Warszawy, okolice placu Starynkiewicza. Po ukończeniu stomatologii na Akademii Medycznej w Warszawie boh. pracowała we wsi Drygały za Piszem. Po trzech latach wyjechała w okolice Sochaczewa, potem przeprowadziła się z mężem do Olsztyna.
[00:46:05] Po przyjeździe do Warszawy boh. tęskniła do dziadków. Wychowawczyni w szkole przy ul. Raszyńskiej straciła w powstaniu trzynastoletnią córkę i dużo opowiadała dzieciom o powstaniu. Wspomnienie przyjaciółki Miry Fiodor, która również została lekarką.
[00:49:10] Boh. nie pamięta końca wojny. Jako dziecko bała się saperów, którzy rozminowywali okolice Ostrowi. Wojna dla boh. skończyła się, gdy Rosjanie wyprowadzili się z domu. Dezerterzy z Armii Czerwonej byli po wojnie wyłapywani i wywożeni na Syberię – tak wywieziono sąsiada dziadka, który zostawił w Ostrowi żonę i dzieci.
[00:50:55] Wojenna trauma – strach przed pukaniem w okiennice. Nocne wizyty partyzantów, którzy przychodzili po jedzenie. Dziadek dostawał żywność za miód.
[00:52:36] Reakcja na fajerwerki i wybuchy. Wygląd ojca po powrocie z obozu. Współczucie ojca dla radzieckich żołnierzy.
[00:55:12] Ojciec był sportowcem, był na kursie w Centralnym Instytucie Wojskowym. Znał Feliksa Stamma, w domu bywał ojciec Jacka Gmocha.
[00:56:57] Jerzy Laudański wracając z Oświęcimia zatrzymał się u dziadków boh. w Ostrowi. Gdy matka była z ojcem w szpitalu w Warszawie, zajmował się boh. i jej siostrą. Jerzy Laudański ożenił się z dziewczyną z Ostrowi – relacje w rodzinie Laudańskich. Ojciec Jerzego obarczył go czynnym udziałem w zbrodni w Jedwabnem. Jerzy Laudański był więźniem Oświęcimia, po wojnie sądzono go za sprawę Jedwabnego. Opinia boh. na jego temat.
[01:01:48] Przez dziury w ogrodzeniu boh. widziała Żydów pędzonych ulicą na miejsce straceń – reakcja dziadka. Matka miała koleżankę Żydówkę, Romę Kachan, jej rodzice byli właścicielami apteki w Ostrowi. Roma jako jedyna z rodziny przeżyła okupację i mieszkała w Warszawie.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.