Kielar Józef

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0369

13 grudnia 2018, Kraków

1:27

Józef Kielar (ur. 1927, Wysoka) pochodzi z rodziny rolników. Podczas okupacji niemieckiej jego matka, Bronisława Kielar, pomagała ukrywającym się Żydom. Uczęszczał do szkoły zawodowej w Łańcucie oraz do szkoły ślusarsko-mechanicznej w Rzeszowie. Po wojnie ukończył studia w Gdańsku, zdobył tytuł inżyniera i pracował jako konstruktor-projektant. Mieszka w Krakowie.

[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1927 r. w Wysokiej koło Łańcuta.
[00:00:33] Przedstawienie rodziców: Bronisławy i Wawrzyńca Kielarów, dochodzenie do dat ich urodzin i śmierci.
[00:04:16] Boh. miał siedmioro rodzeństwa, najstarszy brat Tadeusz urodził się w 1922 r., najmłodszy Stanisław w 1942 r. Rodzice prowadzili gospodarstwo rolne, boh. pasł krowy i opiekował się młodszym rodzeństwem, w 1934 r. poszedł do pierwszej klasy.
[00:10:15] We wsi były trzy żydowskie rodziny. Niedaleko mieszkał właściciel sklepu, który był równocześnie stolarzem i wynajmował jedno pomieszczenie w domu boh. na warsztat. Żydzi chodzili do synagogi w Łańcucie. Żydowskie dziewczęta pływały łódką na młynówce.
[00:15:38] Wielu Żydów mieszkało w Łańcucie i Markowej. Drugi Żyd z Wysokiej trudnił się wyprawianiem skór. Konkurencja żydowskich sklepów w Łańcucie.
[00:18:22] Podczas okupacji ojciec pracował w sklepie przy Kółku Rolniczym.
[00:19:28] Przedwojenna propaganda, wycofywanie się wojska na wschód – działalność „piątej kolumny”. Brat Tadeusz chciał uciekać, ale ojciec, który brał udział w I wojnie, był przeciwny – kryjówka w psiej budzie. Początek okupacji – zachowanie Niemców. Powroty uciekinierów do domów. [+]
[00:25:26] Żydów zgromadzono w Łańcucie, stąd wywieziono ich do Bełżca. Boh. nie pamięta nazwisk żydowskich sąsiadów: Icka, Srula i Fajgi, której śmierci był świadkiem.
[00:29:49] W 1941 r. boh. ukończył siódmę klasę, Niemcy zabierali młodych ludzi na roboty – podjęcie nauki w szkole zawodowej. Wracając ze szkoły w Łańcucie zobaczył koło cmentarza żydowskiego żandarma Kokotta, który prowadził jego sąsiadkę Fajgę. Padły strzały i żandarm wyszedł z cmentarza sam. Boh. wszedł na cmentarz i widział agonię Fajgi. Refleksje na temat wojennej znieczulicy. [+]
[00:38:20] Wielu Żydów ukrywało się w okolicy, ale o tym się nie mówiło. Matka nosiła jedzenie Żydom, którzy ukrywali się w pustym domu dziadków, położonym nad Sawą – rozkład domu, budynki gospodarcze. Boh. nie wie, ilu Żydów ukrywało się w gospodarstwie. Matka chodziła wąwozem wzdłuż rzeki. Po dwóch miesiącach Żydzi odeszli i rodzice nie wiedzieli, co się z nimi stało. Rodzice znali ukrywanych Żydów, którzy pochodzili z Łańcuta. [+]
[00:47:57] Dzieci wiedziały, że matka nosi jedzenie Żydom, ale w domu o tym nie mówiono. Świadomość kar za pomaganie Żydom. W sąsiedniej Markowej także ukrywano Żydów, dzieci żydowskie pomagały w gospodarstwach.
[00:50:35] Wiele osób pomagało Żydom, ale o tym nie mówiono. Matka później pomagała uciekinierom i przesiedleńcom ze wschodu – przygarnięcie chłopca, Janka i pomoc Bronisławowi Sokołowskiemu, który uciekł Rosjanom. W sąsiedztwie zamieszkała liczna rodzina przesiedleńców i matka dokarmiała jednego z chłopców. Janek i Bronek wyjechali na Ziemie Odzyskane, Bronek mieszkał w Prudniku i utrzymywał kontakt z rodziną.
[00:58:20] Charakter ojca, który zajmował się pracą i utrzymaniem domu, pozwalając matce na pomaganie innym.
[00:59:35] We wsi wiedziano o zbrodni popełnionej w Markowej na rodzinie Ulmów i ukrywanych przez nich Żydach, w egzekucji brał udział żandarm Kokott. Reakcje okolicznych mieszkańców.
[01:02:00] Żona boh. widywała jednego z Żydów, którym matka pomagała.
[01:02:55] Podczas wspólnych ćwiczeń partyzantów BCh i AK został zastrzelony przez Niemców ojciec koleżanki. Na pogrzebie mówiono, że zmarł z przyczyn naturalnych. Boh. chodził do szkoły ślusarsko-mechanicznej w Rzeszowie i uczył się zawodu ślusarza – mieszkanie na stancji, skromne wyżywienie. Siostry Stanisława i Maria uczyły się na tajnych kompletach w Wysokiej – lekcje każdego dnia odbywały się w innym domu – Stanisława zdawała maturę w konspiracji. Brat Tadeusz pracował w warsztacie samochodowym. Edukacja rodzeństwa po wojnie – zdolności najmłodszego brata. Podczas akcji zdejmowania krzyży w szkołach siostra zawiesiła krzyż schowany za piecem – wyrzucenie ze szkoły. Boh. studiując miał stypendium, więc ściągnął siostrę do Gdańska, by pomagać jej w edukacji. Siostra skończyła stomatologię.
[01:13:50] Żydzi, którym matka pomagała, prawdopodobnie nie przeżyli okupacji. Charakter matki – skłonność do pomagania ludziom. Wspomnienie żandarma Kokotta, którego boh. widywał w okolicy.
[01:17:39] Kuzyn ojca Wiesław Kielar został wywieziony do Oświęcimia z Tarnowa pierwszym transportem. Miał numer obozowy 290. Pisząc po wojnie książkę „Anus mundi” musiał zważać na cenzurę – przekłady na obce języki.
[01:22:35] Ucząc się w Rzeszowie boh. mieszkał niedaleko opuszczonego getta. Po wojnie był świadkiem publicznej egzekucji dwóch mężczyzn, którzy rzekomo rabowali pociągi z przesiedleńcami ze wschodu. Potem mówiono, że byli to członkowie podziemia antykomunistycznego.
mehr...
weniger

Melka Przemysław

Melka Przemysław

Instytut Pileckiego

Film