Marian Ogorzałek (ur. 1935, Polany) – jego rodzice prowadzili przed wojną gospodarstwo rolne. Podczas okupacji u sąsiadów, Borkowiczów, ukrywała się żydowska rodzina, której pomagali Janina i Stefan Ogorzałek. Marian Ogorzałek był świadkiem zamordowania przez Niemców członków rodziny Turków, którzy pomogli Żydowi. Po wojnie pracował w Cementowni „Przyjaźń” w Wierzbicy. Mieszka w Polanach.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1935 r. w Polanach.
[00:00:35] Przedstawienie rodziców: Janiny i Stefana, boh. miał siostrę i dwóch braci. Rodzice prowadzili gospodarstwo rolne. W sąsiedniej Wierzbicy mieszkali potomkowie Tatarów. W Polanach-Kolonii mieszkał Żyd, właściciel majątku. Współczesne rozdrobnienie ziemi w rolnictwie. Żydowski handel przed wojną.
[00:06:06] Sąsiadami byli krewni Borkowicze, którzy podczas okupacji ukrywali Żydów. Ojciec, pomimo sprzeciwu matki, także pomagał Żydom. U sąsiadki Piskorzowej ukrywali się Żydzi, krawcy, którym przynoszono rzeczy do szycia.
[00:13:50] Ojciec nosił jedzenie Żydom ukrywanym przez Borkowiczów, boh. bawił się z żydowskim chłopcem.
[00:15:50] Mieszkająca po sąsiedzku rodzina Borkowiczów ukrywała żydowskie małżeństwo z dwójką dzieci. Boh. zanosił jedzenie do sąsiadów i bawił się z żydowskim chłopcem, swoim rówieśnikiem. W domach czasem nocowali obcy, którym kwatery wyznaczał sołtys. Żydowskie małżeństwo przeszło do Borkowiczów od Piskorzowej.
[00:23:52] Miejscowy komunista został aresztowany przez Niemców i zginął w Oświęcimiu.
[00:24:40] W grudniu 1943 r. Niemcy szli przez wieś w kierunku majątku Pomorzany. Boh. wyglądał przez okno i widział Niemca z bronią. Niemcy weszli do domu rodziny Turków. [przerwany wątek]
[00:29:30] Jesienią, gdy okolicznych Żydów wywożono do getta w Szydłowcu, przyszło dwóch Żydów, którzy poprosili stryja o podwiezienie do stacji w Jastrzębiu – boh. wsiadł na wóz wiozący Żydów, których w Wierzbicy zatrzymano. [+]
[00:31:32] Gromadzenie Żydów w gettach. Przed wojną wielu Żydów mieszkało w Szydłowcu i Przysusze.
[00:33:50] W domu Turków zapalono światło. Niemcy szukali we wsi sołtysa, który uciekł do lasu. Przy ścianie ustawiano chłopów, których złapano na drodze. Niemcy zabili Jana Turka, jego ciężarną żonę i dwójkę dzieci, zabili też babcię i Mariana Grzybowskiego. Na drugi dzień Niemcy wrócili i zabrali beczkę z kapustą. [+]
[00:39:29] Wyliczanie osób, które zginęły w domu Turków. Stanisław i Antoni Turek oraz syn sołtysa Tadeusz Stanisławek zostali zabrani przez żandarmów na posterunek do Iłży. Turkowie leżeli na podłodze, a Niemcy ich kopali – ich stan po dobie pobytu na posterunku. Powody ucieczki sołtysa ze wsi.
[00:45:12] [Przerwa techniczna, wyciemnienie]
[00:44:32] U Turków pojawił się mężczyzna w czarnym kapeluszu, który wychodził z domu tylko po zmroku. Boh. zabroniono chodzić do Turków. Mężczyzna był kilka dni, po jego odejściu przyjechali Niemcy i zabili członków rodziny. [+]
[00:49:50] Zabicie sąsiadki Turkowej – boh. słyszał jeden strzał. Ojciec i kilku sąsiadów byli rano na miejscu zbrodni. Marian Grzybowski jeszcze żył, ale ze strachu nikt mu nie pomógł. Brat Turkowej zrobił trumny. Rodzina w tym czasie przeniosła się do stryja, który mieszkał w drugim końcu wsi. [+]
[00:49:54] [Przerwa techniczna, wyciemnienie]
[00:52:17] Trzech żandarmów z Iłży, jadąc motorem przez Pomorzany, zostało ostrzelanych, ale udało im się uciec. Niemcy wrócili do wsi i zebrali ludzi na egzekucję, jedna z kobiet, przesiedlona z Pomorza, znała niemiecki i uratowała ludzi przed rozstrzelaniem. Żandarmi odjechali kawałek dalej i zastrzelili kilka osób oraz spalili gospodarstwo Ziętków.
[00:56:40] Podczas bombardowania we wsi spłonęło kilka domów. Boh. był ze stryjem na łące, na widok samolotów chciał się chować w kapuście.
[00:58:15] Niemcy stacjonowali w pobliskiej remizie, boh. pomagał kucharzom i dostawał od nich jedzenie, czasem mięso. W remizie wyświetlano filmy dla żołnierzy, jeden z kucharzy, mówiący po polsku, pozwolił boh. obejrzeć film.
[01:00:07] Sąsiad Franciszek Taraś należał do partyzantki, boh. czasem pomagał mu w gospodarstwie. W czerwcu 1944 Taraś zatrzymał i rozbroił żandarmów jadących motorem. Potem, w niemieckim mundurze, poszedł do Mirowa, gdzie zabił jedenastu Niemców. Po wejściu Rosjan czerwonoarmista chciał ukraść konia, Franciszek Taraś pobił żołnierza, potem uciekł za granicę i mieszkał w Australii.
[01:05:48] Matka ugotowała gęś i ziemniaki dla radzieckich żołnierzy, którzy nocowali w domu. 11 stycznia 1945 ojciec został zabrany przez Niemców do kopania okopów. Podczas wycofywania się Niemców boh. widział oficera uciekającego konno, niedługo potem do wsi przyjechał radziecki czołg.
[01:09:55] Podczas ucieczki Niemców wuj musiał dać podwodę, boh. pojechał z nim pod Szydłowiec, stamtąd wrócił na piechotę do domu. Wuj pojechał dalej, wrócił po jakimś czasie bez wozu i koni.
[01:11:46] Po zamordowaniu rodziny Turków boh. przez jakiś czas nie chodził w pobliże ich gospodarstwa. Potem w domu zamieszkała rodzina Grzybowskich i boh. bawił się z Wackiem Grzybowskim. Boh. wiedział, że za pomoc Żydom grozi śmierć – rozmowy rodziców i sąsiadów Borkowiczów, którzy przyjęli żydowską rodzinę. Powody pomagania Żydom.
[01:16:17] Ukrywający się Żydzi poszli w kierunku Pomorzan. Dzierżawcą majątku był pan Repelewski, właściciel cegielni, który przed wojną chciał wybudować we wsi szkołę – analfabetyzm na wsi.
[01:18:40] 11 stycznia 1945 mężczyźni ze wsi, w tym ojciec, zostali zabrani do Niemiec. Po wyzwoleniu we wsi były prawie same kobiety. Jesienią 1944 Niemcy zabrali bydło, matka oddała ostatnią krowę.
[01:21:20] [Przerwa techniczna, wyciemnienie]
[01:21:45] Boh. pracował w cementowni, kierownik naciskał, by zapisał się do partii. Boh. odmówił i nie dostał mieszkania. Ojciec po wojnie nie wywiązał się z dostawy mleka i został pobity przez funkcjonariuszy UB w Radomiu.
[01:23:49] Ojciec nie wywiązał się z dostawy mleka i został pobity przez ubeków. Z tego powodu boh. nie zapisał się do partii – zniszczenie deklaracji członkowskiej. Członkowie partii dostawali mieszkania. Warunki w pracy, szykanowanie pracowników – zmiana sytuacji w 1976 r., system zmianowy. Kradzieże z cementowni.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..