Pelagia Barwicka z d. Fąfara (ur. 1923, Gustawów) po wybuchu II wojny św. pracowała w fabryce amunicji w Skarżysku Kamiennej. Jej dwaj bracia walczyli w kampanii wrześniowej – Stanisław zginął pod Ołtarzewem, Stefan został ranny i trafił do Oddziału Dywersji Wojskowej AK „Wybranieccy” (ps. „Dan”). Najmłodszy Henryk najpierw przystąpił do oddziału AL „Narbutt”, potem do „Ponurego”, a po reorganizacji AK – dołączył do brata w „Wybranieckich”. Stefana Niemcy złapali podczas obławy w Wilkowie, najprawdopodobniej zginął w obozie koncentracyjnym KL Mittelbau-Dora koło Nordhausen w Niemczch. Henryk przeżył, po wojnie nie mógł znaleźć pracy – osiadł na Śląsku i został górnikiem. Pani Pelagia w styczniu 1943 rozpoczęła działałalność w Wojskowej Służbie Kobiet (ps. „Emilia”), jej komendantką była Rozalia Szafraniec. Do obowiązków WSK należało organizowanie kursów pielęgniarskich i niesienie pierwszej pomocy, przygotowywanie opasek oraz przekazywanie informacji partyzantom. Aresztowana i przesłuchiwana w więzieniu w Świętej Katarzynie przez „kata Gór Świętokrzyskich” Oberleutnanta Alberta Schustera, zwolniona. Dzięki sieci zaprzyjaźnionych osób uniknęła wywózki na roboty przymusowe oraz kary za działalność konspiracyjną. Po wojnie jej mąż i brat byli prześladowani za działalność konspiracyjną w czasie wojny.
more...
less
[00:00:08] Ur. 14 stycznia 1923 r. w Gustawowie, gmina Stąporków, gdzie ojciec był gajowym. Mama pochodziła stamtąd, ojciec z Łącznej. Przeprowadzka do Bodzentyna, praca ojca w fabryce amunicji w Skarżysku, potem własne przedsiębiorstwo handlu drewnem przeznaczonym na papier. Po skończeniu szkoły powszechnej przeprowadzka boh. do owdowiałej ciotki w Skarżysku, nauka szycia.
[00:02:44] Wybuch II wojny światowej. Wezwanie z Arbeitsamtu do prac porządkowych wokół ratusza, potem w fabryce amunicji na dwie zmiany. Droga 3 km do pracy przez las – do 1941 r. Koleżanka wysiedlona z Grudziądza [Zofia Pycio].
[00:04:30] Praca przez kilka miesięcy w hali na przeglądarce amunicji. Kierownik-folksdojcz Henschel kazał jeść zupę regeneracyjną. Selekcja pracowników do pracy w Rzeszy, załadunek do samochodów. [++]
[00:08:44] Druga selekcja do pracy w Rzeszy, boh. przestała chodzić do pracy, poszukiwana przez Arbeitsamt – list gończy do sołtysa. Ukrywanie się przez 3 tygodnie u koleżanki. Zabranie boh. z domu w niedzielę 8 września do urzędu gminy. Kontakt z komendantem policji, który pomógł w zwolnieniu z obowiązku pracy. [+]
[00:13:45] W 1943 r. utworzenie Wojskowej Służby Kobiet, kontakty przez brata z młodzieżą konspirujacą. 1 stycznia 1943 r. przed mszą kolega odebrał od boh. przysięgę – rozpoczęcie działalności w AK, organizowanie komórki WSK, pseudonim „Emilia”. Koleżanka Kornelia Szafraniec ps. „Grażyna”. Komendantka podobwodu: Róża Szafraniec z Siekierna ps. „Żór”, profesor gimnazjum Kingi w Kielcach.
[00:16:43] Zadania oddziału WSK: organizowanie i przygotowanie tarcz, środki higieny. Tygodniowy kurs dla sanitariuszek, wykładowczyni: pielęgniarka Majewska, po wojnie kardiolożka z Kielc. 11 dziewcząt w oddziale.
[00:19:27] Ucieczka z domu najmłodszego brata do partryzantki, „żeby pościć śmierć starszego brata [Stanisława]”, który zginął w 1939 r. na froncie pod Ołtarzewem. Powstanie oddziału Armii Ludowej „Narbutt” – działali na terenie Łącznej, Zalezianki, Kapkazów. 11 kwietnia 1943 pacyfikacja Kapkazów – zamordowanie Mariana Boczarskiego i rodziny Boczarskich. W Kolonowie przyjęcie brata [Henryk Fąfara] do oddziału „Narbutta”, przyjął pseudonim „Szczygieł”.
[00:22:00] Odwiedziny boh. w oddziale partyzanckim brata, rozmowa z „Narbuttem” [Ignacy Robb-Narbutt], by zwolnić go z oddziału. Powrót brata do domu, by zakończył naukę. [+]
[00:25:10] Na terenie Bodzentyna działał „kat Gór Świętokrzyskich” – systematyczne pacyfikacje. We wtorek na początku czerwca [1943] przyjazd do wsi oddziału niemieckiego, brat Henryk wysłany na zwiady.
[00:28:26] Wejście Niemców do domu i na podwórko. Rozmowa z boh. i jej siostrą Teodorą, poszukiwanie Henryka Pawelca. Zabranie boh., pobicie ojca. Komórka w lochu św. Katarzyny, strażnik kucharz.
[00:37:56] Rozmowa w gabinecie Schustera, przesłuchania. Zwolnienie z aresztu przez Schustera. Śniadanie w celi, traktowanie przez kucharza i tłumacza.
[00:42:20] Ostrzeżenie od kucharza, wyjazd z domu. Modlitwa w klasztorze. „Sokolik” [brat] w oddziale „Ponurego” razem z resztą partyzantów z oddziału „Narbutta” – przedtem błąkał się po lesie, znaleziony przez partyzanta od „Ponurego”.
[00:45:22] Opuszczenie domu przez rodziców. Ojciec stracił wzrok podczas przypadkowego wybuchu miny, leczenie ojca. Kłopoty z wyżywieniem. Utrwalanie się władzy ludowej: założenie Samopomocy Chłopskiej, Skarbek z Batalionów Chłopskich, przewodniczący SCh w Kielcach. Powstanie Stronnictwa Ludowego.
[00:48:35] Miesięczny kurs „Wici” (maszynopisanie), rozpoczęcie pracy w SCh. Kolega Matla, przeniesienie do Kielc. Małżeństwo, urodziny syna, pomoc babci Barwickiej. Przeniesienie do Banku Komunalnego przy ul. Wspólnej, potem do Banku Narodowego, dyrektor Nowak.
[00:52:15] I oddział miejski Banku Narodowego. Penetrowanie środowiska AK przez ubeków. Przynależność do Stronnictwa Ludowego. Związek kombatancki, kolega „Jurand”. Utrata dokumentacji konspiracyjnej, por. „Orlicz”, kolega męża z AK, aresztowanie męża przez UB.
[00:55:12] Przyjście UB do domu, rewizja, list obciążający męża. Adwokat Jaśko z Krakowa.
[00:58:30] Po aresztowaniu męża urodziny drugiego dziecka, przeniesienie do oddziału wojewódzkiego z polecenia Lubeckiego. Mąż dostał wyrok 2 lat „za AK”. Praca w biurze Lubeckiego.
[01:01:50] W kampanii wrześniowej młodszy brat zginął 13 września pod Ołtarzewem, starszy brat Stefan został ranny w rękę pod Ołtarzewem, trafił do szpitala, zakonnice pomogły mu uciec, przez 2 tygodnie szedł do domu. Zaangażował się w konspirację – był dowódcą 1 plutonu w oddziale partyzanckim „Wybranieccy”.
[01:03:44] Podczas rozwiązania oddziału dokumentacja ukryta przez „Bogdana” w Wilkowie w gospodarstwie Sitów. Status powstańców warszawskich. Obława w Kotlinie Wilkowskiej. Kenkarta brata na nazwisko Stefan Faust z Warszawy, powstaniec. Odprawa komendanta w Bodzentynie. Meldunek o aresztowaniu brata, zastrzelenie „Bogdana”. Wywiezienie brata do więzienia przy ul. Zamkowej w Kielcach, potem do Gross-Rosen, następnie do KL Mittelbau-Dora koło Nordhausen. Poszukiwanie śladów brata w Gross-Rosen – na mikrofiolmie ślad z 12 lutego 1945 – brak dalszych wieści o Stefanie. [+]
[01:07:57] Najmłodszy brat Henryk ps. „Sokolik” najpierw działał w oddziale „Narbutta”, potem u „Ponurego”, pod koniec u „Wybranieckich” – u boku brata Stefana. Po wojnie nie mógł znaleźć pracy. Dzięki pomocy „Juranda” trafił do wojskowej szkoły lotniczej – zwolniony za działalność w AK. Praca w kopalni na Śląsku – mieszka tam do dziś. Odrabianie kary więzienia przez męża w kopalni.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.