Stanisław Januszko (ur. 1940, Kamionka k. Grodna) – jego ojciec przed wojną służył w wojsku w Toruniu, rodzina miała gospodarstwo w Kamionce, która po powojennej zmianie granic znalazła się w Białoruskiej SSR. Ojciec musiał przystąpić do kołchozu, a Stanisława namawiano, by wstąpił do pionierów. Dzięki usilnym staraniom, m.in. interwencji radzieckiej ambasady, w grudniu 1957 rodzina repatriowała się do Polski i zamieszkała w Złocieńcu. Stanisław Januszko ukończył liceum w Złocieńcu i Studium Nauczycielskie w Słupsku. Przez rok pracował w biurze cegielni, a potem podjął naukę w klasie radiotechnicznej i telewizyjnej w technikum w Szczecinie. Po ukończeniu szkoły pracował w Zakładzie Usług Radiowo-Telewizyjnych, potem prowadził własny zakład naprawy radioodbiorników i telewizorów w Połczynie Zdroju.
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1940 r. w Kamionce.
[00:00:17] Nauczyciele w szkole podstawowej: Polacy i Rosjanie. Rozmowy ojca z nauczycielem-Rosjaninem. Jedna z nauczycielek stawała przy bramie kościoła i pilnowała, by dzieci tam nie chodziły. Wspomnienie rodzinnego domu – współczesny wyjazd dzieci boh., które przywiozły fotografie – jego reakcja. Szykany nauczycieli wobec katolickich dzieci.
[00:03:15] Ojciec przed wojną służył w kawalerii w Toruniu, rodzina miała w Kamionce trochę ziemi. Podczas okupacji niemieckiej rozstrzelano grupę mieszkańców miasta. Ucieczka z Kamionki po śmierci gestapowca – obawa przed represjami. Rewizja w domu po donosie jednego z sąsiadów – gestapowiec podejrzewał, że matka jest Żydówką. Podczas choroby boh. ojciec zaniósł go do niemieckiego lekarza, który go wyleczył. [+]
[00:07:50] Okupacja sowiecka – wizyta u lekarza, konsternacja ojca na pytanie o kolor tabletek. Po wkroczeniu Niemców żołnierze kazali ojcu, by pierwszy napił się wody ze studni. Boh. bawił się obręczą od koła – reakcja niemieckich żołnierzy, którzy myśleli, że boh. nadaje sygnały partyzantom. Nocne warty w Kamionce – ojciec dostawał żywność od niemieckiego komendanta. Ucieczka Niemców z miasta podczas radzieckiej ofensywy. Podczas przejścia frontu rodzina ukrywała się w schronie. [+]
[00:14:59] Czerwonoarmiści ustawili w ogródku kuchnię polową, zachowanie żołnierzy. Reakcja boh., który został poczęstowany soloną rybą.
[00:16:18] Po zakończeniu wojny w szkole nie było języka polskiego i brat nie chciał do niej chodzić. Inne podejście do polskiego języka na Litwie i Białorusi. Do domu przychodziły żebrzące kobiety z centralnej Rosji, które straciły bliskich na wojnie i nie mogły się same utrzymać. Kolektywizacja rolnictwa – ojciec podpisał papiery przystąpienia do kołchozu, ponieważ grożono mu bronią. [+]
[00:19:54] Jeden z nauczycieli znał niemiecki i posądzano go o bycie szpiegiem – zachowanie nauczyciela wobec uczniów, którzy przeszkadzali w lekcji. Funkcjonowanie kołchozu – zimą karmiono konie strzechą zrywaną z dachu. Przeładowany program w szkole – boh. nie miał czasu na zabawy z rówieśnikami. [+]
[00:23:03] Boh. nie zapisał się do Pionierów. Kończąc siódmą klasę napisał pracę, której rzekomo nie dokończył – brakujące strony znalazł na strychu szkoły, sabotowanie przez dyrekcję dalszej edukacji boh. [+]
[00:26:06] Rodzina nie zdecydowała się na repatriację zaraz po wojnie, ale ojciec pomagał rodzinom, które wyjeżdżały. Obawy przed wyjazdem w nieznane. Brat nie chodził przez rok do rosyjskiej szkoły, ale ksiądz namówił go, by zaczął się uczyć.
[00:29:43] W połowie lat 50. rodzina rozpoczęła starania o wyjazd do Polski – ojciec zawiózł dokumenty do Szczuczyna, piętrzenie trudności przez urzędników. Kuzyn z Polski interweniował w radzieckiej ambasadzie i rodzina dostała zgodę na wyjazd. [+]
[00:33:20] Brat skończył studia i był agronomem – sytuacja w kołchozie. Wujek został wywieziony do Kazachstanu, bo był kułakiem. Choroba mamy, której boh. pomagał w pracach domowych. Brat agronom skończył studia pedagogiczne i zaczął pracować w szkole, poznał przyszłą żonę i zrezygnował z wyjazdu do Polski. Drugi brat był w tym czasie w wojsku, które nie zezwalało na jego repatriację, dopóki nie rzucił w dowódcę czajnikiem i jego sprawa nie oparła się o wyższą szarżę. [+]
[00:41:45] Przygotowania do wyjazdu, droga do Polski – spotkanie ze strażą graniczną na dworcu w Brześciu. Powód zakupu budzika na dworcu. Współpasażerowie spotkani w pociągu. Rodzina przyjechała do Białej Podlaskiej w grudniu 1957 r. – opieka w punkcie repatriacyjnym. Reakcja repatriantów podczas Wigilii. [+]
[00:47:00] Brat, który został na Białorusi, rozmawiał z urzędnikiem, który przyznał, że jego pozostanie w ZSRR było podstawą do zatrzymania całej rodziny. Święta Bożego Narodzenia wśród repatriantów ze Związku Radzieckiego.
[00:48:46] Na początku 1958 r. rodzinę skierowano do Złotowa – ojciec pojechał tam na rekonesans. Gdy okazało się, że nie ma tam pracy dla wszystkich członków rodziny, osiedlono się w Złocieńcu, gdzie była praca i dom do zamieszkania. Początki w Złocieńcu – pomoc sąsiadów.
[00:51:35] Podczas wycofywania się Niemców na szosie z Grodna do Szczuczyna było dużo sprzętu wojskowego. Dzieciaki bawiły się amunicją, jeden z chłopaków wsiadł do porzuconego czołgu i strzelił – został za to rozstrzelany przez Niemców. Refleksje na temat rocznicy Powstania Warszawskiego.
[00:54:35] Kontynuacja edukacji w Złocieńcu – trudne początki. Po przyjeździe do Polski boh. kupił „Quo vadis”. Powody niepowodzenie uczniów z Kamionki na konkursie matematycznym w Szczuczynie. Boh. udzielał korepetycji z matematyki zagrożonemu koledze. W polskiej szkole boh. był dobry z przedmiotów ścisłych i wróżono mu studia politechniczne – powody wybrania studium nauczycielskiego w Słupsku.
[01:01:24] Studium wojskowe w szkole nauczycielskiej – boh. był na poligonie i dowiedział się o ucieczce samolotu do Szwecji.
[01:03:43] Boh. skończył studium nauczycielskie i był na praktyce w Czaplinku. Po spotkaniu z dyrektorem zakładów ceramicznych podjął pracę w cegielni, gdzie zajmował się dorabianiem dokumentów do istniejącej inwestycji.
[01:07:46] Boh. interesował się radiotechniką i w 1956 r. skonstruował radio, dzięki któremu odbierano na Białorusi Głos Ameryki. Antena koło domu – edukacja dziadka, który nie wierzył, że w Kamionce można słuchać audycji z Warszawy. [+]
[01:10:18] Boh. z ogłoszenia w gazecie dowiedział się, że w Szczecinie powstało technikum telewizyjne i radiotechniczne. Zwolnił się z pracy i podjął naukę w technikum.
[01:12:19] Dowódcą studium wojskowego w szkole nauczycielskiej był przedwojenny oficer płk Bogaczewicz, który znał okolice Szczuczyna. Incydent podczas ćwiczeń z bronią – kolega Gołąbek został wyrzucony ze studium wojskowego. Pomoc pułkownika przy przeniesieniu do rezerwy. Na komisji wojskowej zapytano boh. o odmrożone ręce – jego odpowiedź.
[01:21:00] Boh. ukończył technikum w Szczecinie. Jeden z kolegów ze szkoły pokazał zdjęcie swojego ojca i okazało się, że ich ojcowie razem pracowali. Wspomnienie pochodzącego z Wasiliszek Czesława Niemena.
[01:23:53] Powody, dla których boh. nie pojechał na pogrzeb brata. Stan zdrowie boh. – wizyta w szpitalu, przebieg operacji. Opinia na temat lekarzy i państwowej służby zdrowia. Stosunek do rodziny.
[01:30:37] Spotkanie z premierem Morawieckim.
[01:32:40] Po ukończeniu technikum boh. pracował w Zakładzie Usług Radiowo-Telewizyjnych – rozmowa z dyrektorem Leitgeberem. Boh. mieszkał w Połczynie Zdroju i tam założył zakład naprawy telewizorów – trudności w pracy, problemy ze zdrowiem.
[01:38:55] Brat, który został na Białorusi, ożenił się z Rosjanką i był nauczycielem. Po wyjeździe rodziny dowiedział się, że władza nie zorientowała się w porę, że on zostaje, bo byłoby to pretekstem do zatrzymania wszystkich. Brat utrzymywał kontakt z rodziną w Polsce. W Białogardzie były dwie radzieckie jednostki – lekarz garnizonowy poprosił o zorganizowanie płyty „Abby” pod groźbą, że syn nie dostanie się na studia. Tajemnica wybuchania radzieckich telewizorów – boh. kazał zmienić sposób ich przechowywania. Handel w PRL-u – pralki dla wybrańców. [+]
[01:42:00] Po wojnie boh. był z ojcem w lesie, gdzie zostali otoczeni przez funkcjonariuszy milicji – ucieczka w las. Powodem zatrzymania było znalezienie w lesie spadochronu. Nad Związkiem Radzieckim latały amerykańskie samoloty – sposoby oszukiwania radarów. Współczesna technika lotnicza. [+]
[01:46:05] Wujek miał 18 hektarów i niewielki młyn, Niemcy pozwolili mu pracować, a Rosjanie wywieźli go do Kazachstanu jako kułaka.
[01:48:06] Służba w radzieckim wojsku, wyżywienie w armii. Brat służył trzy lata i wyjechał do Polski – awersja do ryb. Syn sąsiadów wrócił z wojska napromieniowany. Radzieckie doświadczenia z bombą atomową.
[01:49:33] Podczas niemieckiej okupacji na posterunku sprzątali Polacy. Po śmierci esesmana mówiono, że Polka, z którą flirtował wypchnęła go z balkonu. W ruinach budynku leżały amerykańskie konserwy. Ucieczka Niemców przed radziecką ofensywą.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..