Januszko Stanisław
Stanisław Januszko (ur. 1940, Kamionka k. Grodna) – jego ojciec przed wojną służył w wojsku w Toruniu, rodzina miała gospodarstwo w Kamionce, która po powojennej zmianie granic znalazła się w Białoruskiej SSR. Ojciec musiał przystąpić do kołchozu, a Stanisława namawiano, by wstąpił do pionierów. Dzięki usilnym staraniom, m.in. interwencji radzieckiej ambasady, w grudniu 1957 rodzina repatriowała się do Polski i zamieszkała w Złocieńcu. Stanisław Januszko ukończył liceum w Złocieńcu i Studium Nauczycielskie w Słupsku. Przez rok pracował w biurze cegielni, a potem podjął naukę w klasie radiotechnicznej i telewizyjnej w technikum w Szczecinie. Po ukończeniu szkoły pracował w Zakładzie Usług Radiowo-Telewizyjnych, potem prowadził własny zakład naprawy radioodbiorników i telewizorów w Połczynie Zdroju.
mehr...
weniger
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1940 r. w Kamionce.
[00:00:17] Nauczyciele w szkole podstawowej: Polacy i Rosjanie. Rozmowy ojca z nauczycielem-Rosjaninem. Jedna z nauczycielek stawała przy bramie kościoła i pilnowała, by dzieci tam nie chodziły. Wspomnienie rodzinnego domu – współczesny wyjazd dzieci boh., które przywiozły fotografie – jego reakcja. Szykany nauczycieli wobec katolickich dzieci.
[00:03:15] Ojciec przed wojną służył w kawalerii w Toruniu, rodzina miała w Kamionce trochę ziemi. Podczas okupacji niemieckiej rozstrzelano grupę mieszkańców miasta. Ucieczka z Kamionki po śmierci gestapowca – obawa przed represjami. Rewizja w domu po donosie jednego z sąsiadów – gestapowiec podejrzewał, że matka jest Żydówką. Podczas choroby boh. ojciec zaniósł go do niemieckiego lekarza, który go wyleczył. [+]
[00:07:50] Okupacja sowiecka – wizyta u lekarza, konsternacja ojca na pytanie o kolor tabletek. Po wkroczeniu Niemców żołnierze kazali ojcu, by pierwszy napił się wody ze studni. Boh. bawił się obręczą od koła – reakcja niemieckich żołnierzy, którzy myśleli, że boh. nadaje sygnały partyzantom. Nocne warty w Kamionce – ojciec dostawał żywność od niemieckiego komendanta. Ucieczka Niemców z miasta podczas radzieckiej ofensywy. Podczas przejścia frontu rodzina ukrywała się w schronie. [+]
[00:14:59] Czerwonoarmiści ustawili w ogródku kuchnię polową, zachowanie żołnierzy. Reakcja boh., który został poczęstowany soloną rybą.
[00:16:18] Po zakończeniu wojny w szkole nie było języka polskiego i brat nie chciał do niej chodzić. Inne podejście do polskiego języka na Litwie i Białorusi. Do domu przychodziły żebrzące kobiety z centralnej Rosji, które straciły bliskich na wojnie i nie mogły się same utrzymać. Kolektywizacja rolnictwa – ojciec podpisał papiery przystąpienia do kołchozu, ponieważ grożono mu bronią. [+]
[00:19:54] Jeden z nauczycieli znał niemiecki i posądzano go o bycie szpiegiem – zachowanie nauczyciela wobec uczniów, którzy przeszkadzali w lekcji. Funkcjonowanie kołchozu – zimą karmiono konie strzechą zrywaną z dachu. Przeładowany program w szkole – boh. nie miał czasu na zabawy z rówieśnikami. [+]
[00:23:03] Boh. nie zapisał się do Pionierów. Kończąc siódmą klasę napisał pracę, której rzekomo nie dokończył – brakujące strony znalazł na strychu szkoły, sabotowanie przez dyrekcję dalszej edukacji boh. [+]
[00:26:06] Rodzina nie zdecydowała się na repatriację zaraz po wojnie, ale ojciec pomagał rodzinom, które wyjeżdżały. Obawy przed wyjazdem w nieznane. Brat nie chodził przez rok do rosyjskiej szkoły, ale ksiądz namówił go, by zaczął się uczyć.
[00:29:43] W połowie lat 50. rodzina rozpoczęła starania o wyjazd do Polski – ojciec zawiózł dokumenty do Szczuczyna, piętrzenie trudności przez urzędników. Kuzyn z Polski interweniował w radzieckiej ambasadzie i rodzina dostała zgodę na wyjazd. [+]
[00:33:20] Brat skończył studia i był agronomem – sytuacja w kołchozie. Wujek został wywieziony do Kazachstanu, bo był kułakiem. Choroba mamy, której boh. pomagał w pracach domowych. Brat agronom skończył studia pedagogiczne i zaczął pracować w szkole, poznał przyszłą żonę i zrezygnował z wyjazdu do Polski. Drugi brat był w tym czasie w wojsku, które nie zezwalało na jego repatriację, dopóki nie rzucił w dowódcę czajnikiem i jego sprawa nie oparła się o wyższą szarżę. [+]
[00:41:45] Przygotowania do wyjazdu, droga do Polski – spotkanie ze strażą graniczną na dworcu w Brześciu. Powód zakupu budzika na dworcu. Współpasażerowie spotkani w pociągu. Rodzina przyjechała do Białej Podlaskiej w grudniu 1957 r. – opieka w punkcie repatriacyjnym. Reakcja repatriantów podczas Wigilii. [+]
[00:47:00] Brat, który został na Białorusi, rozmawiał z urzędnikiem, który przyznał, że jego pozostanie w ZSRR było podstawą do zatrzymania całej rodziny. Święta Bożego Narodzenia wśród repatriantów ze Związku Radzieckiego.
[00:48:46] Na początku 1958 r. rodzinę skierowano do Złotowa – ojciec pojechał tam na rekonesans. Gdy okazało się, że nie ma tam pracy dla wszystkich członków rodziny, osiedlono się w Złocieńcu, gdzie była praca i dom do zamieszkania. Początki w Złocieńcu – pomoc sąsiadów.
[00:51:35] Podczas wycofywania się Niemców na szosie z Grodna do Szczuczyna było dużo sprzętu wojskowego. Dzieciaki bawiły się amunicją, jeden z chłopaków wsiadł do porzuconego czołgu i strzelił – został za to rozstrzelany przez Niemców. Refleksje na temat rocznicy Powstania Warszawskiego.
[00:54:35] Kontynuacja edukacji w Złocieńcu – trudne początki. Po przyjeździe do Polski boh. kupił „Quo vadis”. Powody niepowodzenie uczniów z Kamionki na konkursie matematycznym w Szczuczynie. Boh. udzielał korepetycji z matematyki zagrożonemu koledze. W polskiej szkole boh. był dobry z przedmiotów ścisłych i wróżono mu studia politechniczne – powody wybrania studium nauczycielskiego w Słupsku.
[01:01:24] Studium wojskowe w szkole nauczycielskiej – boh. był na poligonie i dowiedział się o ucieczce samolotu do Szwecji.
[01:03:43] Boh. skończył studium nauczycielskie i był na praktyce w Czaplinku. Po spotkaniu z dyrektorem zakładów ceramicznych podjął pracę w cegielni, gdzie zajmował się dorabianiem dokumentów do istniejącej inwestycji.
[01:07:46] Boh. interesował się radiotechniką i w 1956 r. skonstruował radio, dzięki któremu odbierano na Białorusi Głos Ameryki. Antena koło domu – edukacja dziadka, który nie wierzył, że w Kamionce można słuchać audycji z Warszawy. [+]
[01:10:18] Boh. z ogłoszenia w gazecie dowiedział się, że w Szczecinie powstało technikum telewizyjne i radiotechniczne. Zwolnił się z pracy i podjął naukę w technikum.
[01:12:19] Dowódcą studium wojskowego w szkole nauczycielskiej był przedwojenny oficer płk Bogaczewicz, który znał okolice Szczuczyna. Incydent podczas ćwiczeń z bronią – kolega Gołąbek został wyrzucony ze studium wojskowego. Pomoc pułkownika przy przeniesieniu do rezerwy. Na komisji wojskowej zapytano boh. o odmrożone ręce – jego odpowiedź.
[01:21:00] Boh. ukończył technikum w Szczecinie. Jeden z kolegów ze szkoły pokazał zdjęcie swojego ojca i okazało się, że ich ojcowie razem pracowali. Wspomnienie pochodzącego z Wasiliszek Czesława Niemena.
[01:23:53] Powody, dla których boh. nie pojechał na pogrzeb brata. Stan zdrowie boh. – wizyta w szpitalu, przebieg operacji. Opinia na temat lekarzy i państwowej służby zdrowia. Stosunek do rodziny.
[01:30:37] Spotkanie z premierem Morawieckim.
[01:32:40] Po ukończeniu technikum boh. pracował w Zakładzie Usług Radiowo-Telewizyjnych – rozmowa z dyrektorem Leitgeberem. Boh. mieszkał w Połczynie Zdroju i tam założył zakład naprawy telewizorów – trudności w pracy, problemy ze zdrowiem.
[01:38:55] Brat, który został na Białorusi, ożenił się z Rosjanką i był nauczycielem. Po wyjeździe rodziny dowiedział się, że władza nie zorientowała się w porę, że on zostaje, bo byłoby to pretekstem do zatrzymania wszystkich. Brat utrzymywał kontakt z rodziną w Polsce. W Białogardzie były dwie radzieckie jednostki – lekarz garnizonowy poprosił o zorganizowanie płyty „Abby” pod groźbą, że syn nie dostanie się na studia. Tajemnica wybuchania radzieckich telewizorów – boh. kazał zmienić sposób ich przechowywania. Handel w PRL-u – pralki dla wybrańców. [+]
[01:42:00] Po wojnie boh. był z ojcem w lesie, gdzie zostali otoczeni przez funkcjonariuszy milicji – ucieczka w las. Powodem zatrzymania było znalezienie w lesie spadochronu. Nad Związkiem Radzieckim latały amerykańskie samoloty – sposoby oszukiwania radarów. Współczesna technika lotnicza. [+]
[01:46:05] Wujek miał 18 hektarów i niewielki młyn, Niemcy pozwolili mu pracować, a Rosjanie wywieźli go do Kazachstanu jako kułaka.
[01:48:06] Służba w radzieckim wojsku, wyżywienie w armii. Brat służył trzy lata i wyjechał do Polski – awersja do ryb. Syn sąsiadów wrócił z wojska napromieniowany. Radzieckie doświadczenia z bombą atomową.
[01:49:33] Podczas niemieckiej okupacji na posterunku sprzątali Polacy. Po śmierci esesmana mówiono, że Polka, z którą flirtował wypchnęła go z balkonu. W ruinach budynku leżały amerykańskie konserwy. Ucieczka Niemców przed radziecką ofensywą.
mehr...
weniger