Władysław Foksa (ur. 1920, Żywiec) we wrześniu 1939 został zmobilizowany i pracował przy obsłudze wojskowo-kolejowej centrali telefonicznej w Bielsku. W grudniu 1941 roku wstąpił do ZWZ-AK. Pracował jako robotnik przy budowie fabryki IG Farben w pobliżu niemieckiego obozu Auschwitz. W 1942 aresztowany przez Niemców, przez 7 miesięcy był więźniem podobozu w kamieniołomie w Kamienicy pod Bielskiem. W lipcu 1945 stanął na czele oddziału Zgrupowania NSZ, największej grupy podziemia antykomunistycznego na Podbeskidziu dowodzonej przez Henryka Flamego „Bartka”, od września podjął współpracę z oddziałem Antoniego Bieguna „Sztubaka”. Był dowódcą grupy nazwanej od jego pseudonimu grupą „Rodzynka”, prowadzącej w Żywcu działalność propagandową, wydawniczą i wywiadowczą. W grudniu 1946 aresztowany przez UB, po śledztwie i torturach skazany na 5 lat więzienia. W kwietniu 1947 zwolniony na mocy amnestii. Szykanowany i usunięty ze studiów, pracował do emerytury na PKP. W 1990 został radnym Żywca, działał w Akcji Katolickiej. W latach 1990-96 był prezesem Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego w ówczesnym województwie bielskim oraz założycielem i pierwszym prezesem Związku Żołnierzy NSZ na Podbeskidziu. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Kawalerskim OOP, Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego, Krzyżem Więźnia Politycznego, medalem „Pro Memoria”, Weteran Walk o Niepodległość, Złotą Odznaką Honorową za Zasługi dla Województwa Śląskiego. Obecnie awansowany do stopnia podpułkownika.
mehr...
weniger
[00:00:09] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1920 r. w Żywcu.
[00:00:25] Boh. chodził do gimnazjum w Żywcu, ojciec był urzędnikiem kolejowym i boh. w wakacje pracował na kolei.
[00:01:50] Podczas okupacji boh. pracował fizycznie na kolei, potem w firmie budowlanej w Bielsku, która zajmowała się regulacją rzek. „Podchorążówka” pracowników budowy – na skutek denuncjacji boh. i jego koledzy zostali aresztowani i wywiezieni w głąb Niemiec. W Trebnitz na Dolnym Śląsku boh. trafił do gospodarstwa mlecznego, następnie pracował w hotelu – ucieczka z robót. Po powrocie w rodzinne strony boh. ponownie podjął pracę w firmie budowlanej i został skierowany do Oświęcimia na budowę zakładów IG Farbenindustrie.
[00:06:50] Kierownikiem budowy był Niemiec, ale majstrowie i robotnicy byli Polakami – trudności językowe. Boh. znał niemiecki i został tłumaczem kierownika. Podczas przepustki pojechał do domu i wstąpił do Armii Krajowej. Przy budowie oświęcimskich zakładów IG Farben pracowali więźniowie obozu koncentracyjnego – zachowanie strażników wobec więźniów. Boh. sporządzał notatki na temat zmiany wart, możliwości ucieczki z terenu budowy. Firma prowadziła także prace na terenie obozu i boh. bywał tam. Meldunki odbierał człowiek zatrudniony w obozie jako strażak – przypadkowe spotkanie po wojnie. [+]
[00:14:47] Po aresztowaniach w Żywcu boh. został aresztowany na budowie w Oświęcimiu, po śledztwie trafił na kilka dni do obozu w Brzezince, skąd został wywieziony do Bielska – praca w kamieniołomie w Kamienicy. Ze względu na znajomość niemieckiego boh. po pracy sprzątał w restauracji, dzięki czemu nie głodował. Po zwolnieniu z kamieniołomu dostał nakaz powrotu do firmy w Oświęcimiu, o co postarał się kierownik budowy, niemiecki inżynier – wspólny wyjazd do klasztoru w Częstochowie i do Krakowa na Wawel. Po ewakuacji Niemców w styczniu 1945 boh. udał się pieszo do Żywca. Po wojnie chciał odnaleźć niemieckiego inżyniera. [+]
[00:24:30] Trudności w znalezieniu pracy w Żywcu. Wiosną 1945 boh. wstąpił do zgrupowania Narodowych Sił Zbrojnych dowodzonego przez „Bartka” – akcje propagandowe. Aresztowania wśród członków grupy.
[00:29:50] Okoliczności aresztowania boh. w grudniu 1946 – po śledztwie trwającym do końca stycznia 1947 boh. trafił do więzienia przy ul. Montelupich w Krakowie – wyrok 5 lat więzienia, wyjście na mocy amnestii.
[00:32:46] Po powrocie do Żywca boh. zorientował się, że konspiracja już nie istnieje. W 1948 r. boh. ożenił się i pracował na kolei, studiował na Politechnice w Krakowie, ale UB uniemożliwiło mu dokończenie studiów. Szykany – brak możliwości podjęcia lepszej pracy.
[00:38:22] Działalność społeczna – boh. był założycielem i pierwszym prezesem Związku Żołnierzy NSZ. [koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu – świadek odpowiada na pytania]
[00:40:12] Przedstawienie rodziców: matka Helena zajmowała się domem, ojciec Karol był urzędnikiem kolejowym. Sytuacja materialna rodziny. Wspomnienie przodka, który budował kolej z Krakowa do Wiednia. Brat Julian także należał do NSZ.
[00:45:35] 1 września 1939 – boh. był praktykantem w wojskowej kolejowej centrali telefonicznej w Bielsku-Białej. Po zlikwidowaniu centrali miał się zgłosić w Krakowie, potem w Jarosławiu – złapanie szpiega koło koszar, wykonanie wyroku. Boh. razem z wycofującym się pułkiem trafił do Zdołbunowa – wejście Armii Czerwonej. Zatrzymanie przez sowiecki patrol podczas próby dotarcia do Lwowa.
[00:52:22] We Lwowie boh. został złapany na ulicy i zapakowany do wagonu – ucieczka z pociągu, droga wzdłuż torów kolejowych. Przygotowanie do przejścia przez „zieloną granicę” – rozpoznanie terenu – wiosną 1940 boh. i jego towarzysze przeprawili się przez Dunajec. [+]
[01:06:00] Powitanie w domu, rodzice od wybuchu wojny nie wiedzieli co się dzieje z boh.
[01:07:00] Inżynier Eiserbeck był kierownikiem budowy zakładów IG Farben, chodził w cywilnym ubraniu. Ucieczka Niemców z Oświęcimia [w 1945]. Boh. uczestniczył w przekazywaniu lekarstw do obozu – działanie w konspiracji, boh. nie szyfrował meldunków.
[01:13:18] Sytuacja przed ewakuacją obozu w Oświęcimiu – boh. widział wyjście grupy więźniarek – ich ubiór, zachowanie strażników. [+]
[01:15:38] W styczniu 1945 po ucieczce Niemców boh. poszedł do Żywca. Rozważania na temat „marszu śmierci”, którego boh. nie widział.
[01:17:35] Boh. nie widział wkroczenia Rosjan do Żywca, ponieważ był w tym czasie w partyzantce. W Cięcinie Górnej boh. spotkał dziewczynę, która chciała wręczyć czerwonoarmiście kwiatki. W mieszkaniu w Żywcu zostali zakwaterowani radzieccy oficerowie – ich zachowanie.
[01:20:50] Po przyjeździe do Oświęcimia boh. zobaczył rozległe pola kapusty. Budowa zakładów IG Farben – zmiany po roku. Do zakładów przyjeżdżali na wizytacje niemieccy dostojnicy, ale boh. nikogo nie zapamiętał.
[01:24:20] Boh. mieszkał w baraku na terenie budowy. W sąsiednim baraku mieszkał kierownik budowy Eiserbeck z żoną – ich relacje z boh. Na budowie pracowało kilka firm. Odgłosy zbliżającego się frontu – zachowanie Niemców. Kontrole podróżnych na dworcu w Oświęcimiu.
[01:31:30] Konspiracja NSZ – komunikowanie się członków podziemia. Powody wstąpienia do organizacji.
[01:34:55] Zetknięcie z Sowietami w 1939 r. – wygląd czerwonoarmistów, ich zachowanie. Motywy boh. w 1945 r. [+]
[01:40:40] Rodzice wiedzieli czym boh. się zajmuje, ale w domu na ten temat nie rozmawiano.
[nagranie przerwano ze względu na zmęczenie pana Władysława]
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..