Julia Podolak (ur. 1923, Czaczów) wychowała w ubogiej rodzinie, zamieszkałej w Czaczowie koło Nowego Sącza. Jej ojciec zmarł w latach 20., kiedy wrócił z emigracji z USA. Pani Julia podczas okupacji niemieckiej trafiła do obozu pracy przymusowej w Nawojowej, gdzie pracowała przy regulacji rzeki Kamienicy. Po ucieczce w 1943 roku hitlerowcy zagrozili, że spalą jej rodzinny dom, a bliskich wywiozą do obozu w Oświęcimiu. Wróciła i za karę została wywieziona na roboty przymusowe do miejscowości Welling w Nadrenii-Palatynacie. Po wyzwoleniu poznała na terenie Niemiec przyszłego męża, wrócili do Polski i pobrali się.
[00:01:27] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1923 r. w Czaczowie.
[00:03:05] Boh. nie pamięta, skąd pochodzili rodzice, miała czwórkę przyrodniego rodzeństwa.
[00:04:05] Dzieciństwo na wsi. Boh. miała dwa lata, gdy zmarł ojciec, wzięła ją do siebie nauczycielka i boh. jadła i spała razem z jej psem i kotem. Ciężka praca matki. [+]
[00:07:09] Ojciec zmarł niedługo po powrocie z Ameryki. Zarobione na emigracji pieniądze dał wójtowi, by nie trzymać ich w domu. Po pogrzebie skradziono ubrania, które ojciec przywiózł. W domu była sieczkarnia, z której korzystali sąsiedzi – odkrycie chustki-barankówki w sieczkarni. [+]
[00:11:53] Boh. pasła krowy u zamożniejszych gospodarzy. Podczas okupacji została zabrana na roboty zamiast dzieci Adolfa Ryby – praca przy budowie drogi w okolicy Nawojowej. Boh. zbierała kamienie z koleżanką Kaśką, chłopi wozili budulec, a Cyganie układali drogę. W Nawojowej była kuchnia dla robotników, w której pracowały kucharki z Poręby. Niemiec odsunął boh. i jej trzy koleżanki od ciężkich robót – praca w kuchni. W Nawojowej był też obóz dla Żydów. [+]
[00:15:53] W obozie w Nawojowej byli Polacy, Cyganie – praca przy budowie drogi. Obóz dla Żydów był wydzielony – gorsze jedzenie. Znajomy Żyd Abraham powiedział o łapankach w Nawojowej. Ucieczka z obozu w towarzystwie sąsiada Julka Horowskiego – reakcja matki po powrocie boh. do domu. Sąsiad Horowski zrobił kryjówkę w sianie na strychu i boh. ukrywała się całą zimę. Niemcy robili rewizje, ale nie znaleźli kryjówki. [+]
[00:19:38] Cabok powiedział, że rodzina zostanie wysiedlona, jeśli boh. się nie zgłosi – decyzja o zgłoszeniu. Boh. została zabrana do Nowego Sącza. [+]
[00:21:38] Wybuch wojny – odgłosy syren z Nowego Sącza. Sąsiad rozdał beczkę sera, a potem sam nie miał co jeść. Zabieranie kontyngentów.
[00:23:34] Ojciec po powrocie z Ameryki chciał pokryć dachy dachówką, ale zabrakło mu pieniędzy. Dom był drewniany, ocieplony mchem i gliną, pobielony wapnem. Kury zamykano na noc w stajni – częste kradzieże. [+]
[00:27:51] Nauczycielka Aniela Fischówna miała aparat radiowy na słuchawki i pokazała je dzieciom. Wiejskie baby zabroniły jej prezentowania dzieciarni „diabłów” i siania zgorszenia. Zabawy dzieci podczas szkolnych przerw, ukaranie kolegi Ludwika. [+]
[00:32:20] Boh. służyła u ciotki, gospodarz po zabiciu świni uszył jej kurpiele (kierpce). Pewnej nocy kot zjadł jednego kurpiela – reakcja gospodarza. [+]
[00:34:27] Strój codzienny i do kościoła, pranie w rzece. Wyprawy do kościoła w Nawojowej, nogi myto w rzece koło miasta i wtedy wkładano kurpiele. [+]
[00:36:34] Boh. pamięta ogród hrabiego Stadnickiego w Nawojowej. Do Nowego Sącza chodzono w dni targowe, boh. nosiła jajka na targ. Chodziła też do Łabowej, gdzie odbywały się jarmarki.
[00:41:30] W Homrzyskach mieszkał Żyd Abram, który kupował cielęta. Na wsi mówiło się, że Żydzi porywają dzieci. Boh. szła z babką na targ, na widok samochodu babka zakrzyknęła, że jedzie Lucyper i uciekła z wnuczką.
[00:44:20] W Czaczowie mieszkało wielu Łemków – ostrzeżenie Polaków przed napadem. Boh. chodziła czasem do cerkwi w Maciejowej. Przejście Cyganów przez wieś.
[00:48:00] Boh. została w Nowym Sączu zapakowana do bydlęcego wagonu – chleb od ciotki na drogę. Nastrój w wagonie podczas bombardowania, poród w wagonie – śmierć podczas podróży. Reakcja Niemców po otwarciu wagonów, gdy pociąg dojechał na miejsce – kąpiel i golenie włosów w obozie. [+]
[00:54:35] Boh. widziała komorę gazową, została odłączona od grupy – pytania o ojca i jego pobyt w Ameryce. Boh. zabrano pasiak i dano cywilne ubranie – wyjazd do pracy w fabryce.
[01:01:38] Boh. trafiła do pracy w gospodarstwie rolnym – wybranie jej przez bauera. Razem z boh. pojechała Rosjanka Ewa, Helka Michalik z okolic Nowego Sącza i Maryśka Kantor. Incydent z Francuzem, który pracował w gospodarstwie. Opieka ze strony bauera i jego żony. Boh. szybko nauczyła się niemieckiego – listy do domu.
[01:07:17] Pod koniec wojny Polacy i Francuzi uciekali za Ren. Gospodarze nie puścili boh. Pradziadek bauera miał żonę Polkę, co wpłynęło na jego stosunek do Polaków. Boh. pracowała w lesie śpiewając – spotkanie z robotnikiem przymusowym, Polakiem, wymiana kartek z informacjami, skrytka na terenie gospodarstwa.
[01:13:05] Sytuacja więźniów obozów pod koniec wojny – bauer zabrał do siebie kilku, w tym przyszłego męża boh. Józek pracował u matki bauerki, ale robotnikom nie wolno było ze sobą rozmawiać.
[01:15:30] Wyzwolenie przez wojska amerykańskie. Amerykanie zabrali robotników, boh. trafiła do obozu w Bitburgu. Gospodarze nie mieli dzieci i nie chcieli puścić boh., po którą przyjechali Amerykanie z Józkiem i Felkiem. Warunki w obozie, w którym było wielu Rosjan – ich zachowanie, oddzielenie Rosjan od Polaków. Boh. zrobiła paczkę z amerykańskich darów i zawiozła ją bauerce.
[01:22:42] Boh. pracowała u bauera dwa lata. Podróż pociągiem do Polski, repatrianci dostali na drogę dużo jedzenia od Amerykanów. Boh. wracała do kraju z narzeczonym – po przyrzeczeniu wierności on pojechał do matki w Ostrowi Mazowieckiej, ona do Nowego Sącza.
[01:25:52] Boh. jako „Amerykanka” została matką chrzestną dziecka kuzynki i chciano ją wydać za kuma – gadanie na chrzcinach, z których boh. uciekła. Przyjazd narzeczonego i jego brata Mietka – wyjazd do rodziny narzeczonego i spotkanie z przyszłym teściem. Regionalne zabobony – miotła w drzwiach do domu. [+]
[01:36:05] Rodzice narzeczonego polubili boh., która mieszkała z mężem przez cztery lata w Ostrowi – dom po wojnie był zniszczony. Mąż wyjechał do Jeleniej Góry, potem rodzina zamieszkała we wsi Rytro u gospodarza Józefa Kulika, ale boh. chciała mieszkać bliżej matki – wyjazd do Roztoki koło Nowego Sącza. We wsi było jeszcze kilka rodzin łemkowskich – kura i sprzęty od sąsiadki. Ze wsi wysiedlono wszystkich Łemków. Boh. prowadziła z mężem gospodarstwo.
[01:40:45] Boh. wyjechała do Niemiec z Nowego Sącza. Łapanki przeprowadzane przez Niemców – zabranie ludzi z kościoła w Nawojowej. Postrzeganie Cyganów na wsi przed wojną.
[01:42:25] Święta Bożego Narodzenia przed wojną. Post przed Wigilią – wieczerza wigilijna. Święta u Łemków, obyczaje pogrzebowe. Matka chrzestna kupiła boh. buty do Pierwszej Komunii – przypadkowe spalenie butów w piecu.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.