Zdzisław Wierzbicki (ur. 1945, Lwów) urodził się w obozie przejściowym przy ul. Pełtewnej we Lwowie, gdzie przebywali jego rodzice, skazani podczas pokazowego procesu członków Delegatury Rządu RP na Kraj na wieloletni pobyt w łagrach. Zdzisław Wierzbicki trafił z obozu pod opiekę babci, po jej śmierci zajęła się nim zaprzyjaźniona rodzina. W grudniu 1955 r. przyjechał z matką do Polski i zamieszkał we Wrocławiu. Po ukończeniu historii na Uniwersytecie Wrocławskim podjął w 1968 r. pracę w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich i pracował tam do emerytury w 2012 r. Mieszka we Wrocławiu.
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1945 r. we Lwowie w obozie przejściowym przy ul. Pełtewnej.
[00:00:16] Rodzice należeli do Armii Krajowej, mama ps. „Irena” była łączniczką Delegatury Rządu RP, działając w „Żegocie” używała pseudonimu „Genowefa”. Ojciec pod koniec wojny był inspektorem Batalionów Chłopskich w obwodzie samborskim. Rodzice zostali aresztowani po Akcji „Burza” i przebywali w więzieniu przy ul. Łąckiego. Na procesie przedstawicieli lwowskiej Delegatury Rządu ojciec został skazany na 18, mama na 10 lat łagrów. Mama odsiedziała wyrok i była na zesłaniu półtora roku, wracając zabrała boh. do Polski. Ojciec wyszedł z łagru po 15 latach.
[00:02:57] Boh. wychowywała babcia, która odebrała go z obozu przy ul. Pełtewnej, po jej śmierci w 1952 r. opiekowała się nim zaprzyjaźniona rodzina. W grudniu 1955 r. mama zabrała syna do Polski i zamieszkała we Wrocławiu, w 1959 r. do rodziny dołączył ojciec. Boh. ukończył historię na Uniwersytecie Wrocławskim i od 1968 r. do emerytury pracował w Ossolineum.
[00:04:48] Mama była łączniczką delegata Adama Ostrowskiego, który po aresztowaniu podjął współpracę z władzami, po wojnie był m. in. ambasadorem w Sztokholmie i domagał się ekstradycji Stefana Korbońskiego.
[00:06:05] Okupacyjna działalność rodziców – gdy wybuchła wojna, ojciec był w zakopiańskim sanatorium, potem działał w konspiracji na Podhalu, organizował tajne nauczanie i przerzuty na Węgry. W 1943 r. został przerzucony do Lwowa – znajomość miasta z czasu studiów weterynaryjnych. Rodzice spotkali się działając w konspiracji, zostali aresztowani po Akcji „Burza”.
[00:08:30] W 1959 r. ojciec został przekazany do Polski jako więzień – wstawiennictwo Aldony Dzierżyńskiej, siostry Feliksa. Po krótkim pobycie w siedleckim więzieniu przyjechał do Wrocławia, gdzie ukończył weterynarię. Potem pracował w laboratorium zakładów mięsnych.
[00:11:20] Repatriacja w grudniu 1955 r., powody zamieszkania we Wrocławiu. Mama pracowała w rektoracie Akademii Medycznej. Ojciec po powrocie do Polski ukończył studia.
[00:13:44] Babcia mogła wyjechać do Polski, ale została we Lwowie, by pomagać rodzicom boh., którzy byli uwięzieni w łagrach. Babcia pracowała w bufecie dawnej biblioteki Ossolineum. Po śmierci babci boh. opiekowała się zaprzyjaźniona rodzina, która także wysyłała paczki rodzicom. Boh. nauczył się rosyjskiego i korespondował z rodzicami, miał ich zdjęcia. Korespondencja z ojcem po przyjeździe z mamą do Polski. Rodzina mamy pochodziła z Borysławia – powody przeprowadzki babci do Lwowa. [+]
[00:17:07] Wizyta we Lwowie w 1991 – boh. odwiedził swoją szkołę i mieszkanie. Zmiany na Kulparkowie.
[00:19:18] Boh. ukończył we Wrocławiu liceum, potem historię na Uniwersytecie Wrocławskim. Wczesne związki z Ossolineum dzięki babci, która pracowała we Lwowie w gmachu dawnej biblioteki. Boh. podjął pracę w Ossolineum w 1968 r.
[00:21:43] Trudności ze znalezieniem pracy przez mamę po przyjeździe do Wrocławia – akta łagierniczki. Wrocławskie ulice upamiętniające Stalina. Reakcja na wiadomość o śmierci Bieruta. Wydarzenia roku 1956 w Polsce i na Węgrzech. Babcia była Węgierką – jej brat był represjonowany po powstaniu węgierskim – jego sylwetka. Spotkanie z wujem w 1965 r. Inny z wujów tłumaczył polską literaturę na węgierski.
[00:28:00] Mama wracając w 1955 r. z zesłania nie miała paszportu dla syna – przejazd bez dokumentów przez granicę, wyrobienie dokumentów w Polsce. Boh. rozpoczął edukację w polskiej szkole we Lwowie. W drugiej połowie lat 50. niektórzy nauczyciele repatriowali się do Polski.
[00:30:35] Zmiany po śmierci Stalina. Mama po wyjściu z łagru została zesłana do Troicko-Pieczorska w Republice Komi – praca na zesłaniu. Podczas podróży z transportem repatriacyjnym mama wysyłała telegramy do Lwowa – boh. wsiadł do pociągu, którym jechała. Celowo krótki postój pociągu we Lwowie. [+]
[00:34:00] Porównanie pociągów radzieckich i polskich.
[00:35:04] Mama miała rodzinę na Węgrzech i przeżywała wydarzenia w 1956 r. – wysyłanie krwi z Polski na Węgry. Podróż na Węgry w 1966 r. – pusty cokół po pomniku Stalina. Represje wobec obywateli, którzy brali udział w rewolucji. Rajd rowerowy na Węgry, przejazd przez komunistyczną Czechosłowację – przydrożna propaganda. Rozmowy z kuzynem o locie w kosmos Hermaszewskiego. Wybór Karola Wojtyły na papieża.
[00:41:53] Pierwsza wizyta papieża Jana Pawła II w Polsce – specyfika telewizyjnej transmisji. Strajki we Wrocławiu w sierpniu 1980. 13 grudnia 1981 – boh. dowiedział się o wprowadzeniu stanu wojennego od sąsiada. Niektórzy pracownicy Ossolineum zostali internowani. Kościół w stanie wojennym, kartki na artykuły żywnościowe oraz obuwie.
[00:45:45] Dostęp do podziemnych wydawnictw – boh. czytał solidarnościową gazetkę „Z Dnia na Dzień” – opinia ojca na temat konspiracji stanu wojennego.
[00:46:46] Boh. utrzymuje kontakty w rodziną Mészáros na Węgrzech – pradziadek przyjechał z Węgier do Galicji, jego córka, babcia boh., wyszła za Dawidowicza w 1916 r. Babcia była kalwinką, dziadek katolikiem. W czasie okupacji babcia pomagała ofiarom represji – wysyłała paczki osobom deportowanym i zawoziła paczki na Majdanek.
[00:50:12] Losy pradziadka, uczestnika powstania styczniowego. Babcia jest pochowana na Cmentarzu Łyczakowskim.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.