Wierzbicki Zdzisław

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0210

26 października 2018, Wrocław

0:51

Zdzisław Wierzbicki (ur. 1945, Lwów) urodził się w obozie przejściowym przy ul. Pełtewnej we Lwowie, gdzie przebywali jego rodzice, skazani podczas pokazowego procesu członków Delegatury Rządu RP na Kraj na wieloletni pobyt w łagrach. Zdzisław Wierzbicki trafił z obozu pod opiekę babci, po jej śmierci zajęła się nim zaprzyjaźniona rodzina. W grudniu 1955 r. przyjechał z matką do Polski i zamieszkał we Wrocławiu. Po ukończeniu historii na Uniwersytecie Wrocławskim podjął w 1968 r. pracę w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich i pracował tam do emerytury w 2012 r. Mieszka we Wrocławiu.

[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1945 r. we Lwowie w obozie przejściowym przy ul. Pełtewnej.
[00:00:16] Rodzice należeli do Armii Krajowej, mama ps. „Irena” była łączniczką Delegatury Rządu RP, działając w „Żegocie” używała pseudonimu „Genowefa”. Ojciec pod koniec wojny był inspektorem Batalionów Chłopskich w obwodzie samborskim. Rodzice zostali aresztowani po Akcji „Burza” i przebywali w więzieniu przy ul. Łąckiego. Na procesie przedstawicieli lwowskiej Delegatury Rządu ojciec został skazany na 18, mama na 10 lat łagrów. Mama odsiedziała wyrok i była na zesłaniu półtora roku, wracając zabrała boh. do Polski. Ojciec wyszedł z łagru po 15 latach.
[00:02:57] Boh. wychowywała babcia, która odebrała go z obozu przy ul. Pełtewnej, po jej śmierci w 1952 r. opiekowała się nim zaprzyjaźniona rodzina. W grudniu 1955 r. mama zabrała syna do Polski i zamieszkała we Wrocławiu, w 1959 r. do rodziny dołączył ojciec. Boh. ukończył historię na Uniwersytecie Wrocławskim i od 1968 r. do emerytury pracował w Ossolineum.
[00:04:48] Mama była łączniczką delegata Adama Ostrowskiego, który po aresztowaniu podjął współpracę z władzami, po wojnie był m. in. ambasadorem w Sztokholmie i domagał się ekstradycji Stefana Korbońskiego.
[00:06:05] Okupacyjna działalność rodziców – gdy wybuchła wojna, ojciec był w zakopiańskim sanatorium, potem działał w konspiracji na Podhalu, organizował tajne nauczanie i przerzuty na Węgry. W 1943 r. został przerzucony do Lwowa – znajomość miasta z czasu studiów weterynaryjnych. Rodzice spotkali się działając w konspiracji, zostali aresztowani po Akcji „Burza”.
[00:08:30] W 1959 r. ojciec został przekazany do Polski jako więzień – wstawiennictwo Aldony Dzierżyńskiej, siostry Feliksa. Po krótkim pobycie w siedleckim więzieniu przyjechał do Wrocławia, gdzie ukończył weterynarię. Potem pracował w laboratorium zakładów mięsnych.
[00:11:20] Repatriacja w grudniu 1955 r., powody zamieszkania we Wrocławiu. Mama pracowała w rektoracie Akademii Medycznej. Ojciec po powrocie do Polski ukończył studia.
[00:13:44] Babcia mogła wyjechać do Polski, ale została we Lwowie, by pomagać rodzicom boh., którzy byli uwięzieni w łagrach. Babcia pracowała w bufecie dawnej biblioteki Ossolineum. Po śmierci babci boh. opiekowała się zaprzyjaźniona rodzina, która także wysyłała paczki rodzicom. Boh. nauczył się rosyjskiego i korespondował z rodzicami, miał ich zdjęcia. Korespondencja z ojcem po przyjeździe z mamą do Polski. Rodzina mamy pochodziła z Borysławia – powody przeprowadzki babci do Lwowa. [+]
[00:17:07] Wizyta we Lwowie w 1991 – boh. odwiedził swoją szkołę i mieszkanie. Zmiany na Kulparkowie.
[00:19:18] Boh. ukończył we Wrocławiu liceum, potem historię na Uniwersytecie Wrocławskim. Wczesne związki z Ossolineum dzięki babci, która pracowała we Lwowie w gmachu dawnej biblioteki. Boh. podjął pracę w Ossolineum w 1968 r.
[00:21:43] Trudności ze znalezieniem pracy przez mamę po przyjeździe do Wrocławia – akta łagierniczki. Wrocławskie ulice upamiętniające Stalina. Reakcja na wiadomość o śmierci Bieruta. Wydarzenia roku 1956 w Polsce i na Węgrzech. Babcia była Węgierką – jej brat był represjonowany po powstaniu węgierskim – jego sylwetka. Spotkanie z wujem w 1965 r. Inny z wujów tłumaczył polską literaturę na węgierski.
[00:28:00] Mama wracając w 1955 r. z zesłania nie miała paszportu dla syna – przejazd bez dokumentów przez granicę, wyrobienie dokumentów w Polsce. Boh. rozpoczął edukację w polskiej szkole we Lwowie. W drugiej połowie lat 50. niektórzy nauczyciele repatriowali się do Polski.
[00:30:35] Zmiany po śmierci Stalina. Mama po wyjściu z łagru została zesłana do Troicko-Pieczorska w Republice Komi – praca na zesłaniu. Podczas podróży z transportem repatriacyjnym mama wysyłała telegramy do Lwowa – boh. wsiadł do pociągu, którym jechała. Celowo krótki postój pociągu we Lwowie. [+]
[00:34:00] Porównanie pociągów radzieckich i polskich.
[00:35:04] Mama miała rodzinę na Węgrzech i przeżywała wydarzenia w 1956 r. – wysyłanie krwi z Polski na Węgry. Podróż na Węgry w 1966 r. – pusty cokół po pomniku Stalina. Represje wobec obywateli, którzy brali udział w rewolucji. Rajd rowerowy na Węgry, przejazd przez komunistyczną Czechosłowację – przydrożna propaganda. Rozmowy z kuzynem o locie w kosmos Hermaszewskiego. Wybór Karola Wojtyły na papieża.
[00:41:53] Pierwsza wizyta papieża Jana Pawła II w Polsce – specyfika telewizyjnej transmisji. Strajki we Wrocławiu w sierpniu 1980. 13 grudnia 1981 – boh. dowiedział się o wprowadzeniu stanu wojennego od sąsiada. Niektórzy pracownicy Ossolineum zostali internowani. Kościół w stanie wojennym, kartki na artykuły żywnościowe oraz obuwie.
[00:45:45] Dostęp do podziemnych wydawnictw – boh. czytał solidarnościową gazetkę „Z Dnia na Dzień” – opinia ojca na temat konspiracji stanu wojennego.
[00:46:46] Boh. utrzymuje kontakty w rodziną Mészáros na Węgrzech – pradziadek przyjechał z Węgier do Galicji, jego córka, babcia boh., wyszła za Dawidowicza w 1916 r. Babcia była kalwinką, dziadek katolikiem. W czasie okupacji babcia pomagała ofiarom represji – wysyłała paczki osobom deportowanym i zawoziła paczki na Majdanek.
[00:50:12] Losy pradziadka, uczestnika powstania styczniowego. Babcia jest pochowana na Cmentarzu Łyczakowskim.
mehr...
weniger

Kosierkiewicz Dorota

Pęczalski Krzysztof

Instytut Pileckiego

Film