Tadeusz Merkun (ur. 1938, Rafajłowa na Pokuciu) – jego ojciec w 1939 r. został zmobilizowany i nie wrócił po kampanii wrześniowej. Po spaleniu domu przez banderowców w 1944 r. rodzina, zatrzymana przez Niemców, trafiła przez obóz pracy w Krakowie-Płaszowie do Nowego Żmigrodu. Wyzwolenie zastało ich w Gorlicach, gdzie Tadeusz Merkun ukończył szkołę powszechną. W 1958 r. rozpoczął służbę w 6 Pomorskiej Dywizji Powietrznodesantowej w Krakowie, którą przedłużył jako podoficer nadterminowy – szef ośrodka szkoleniowego dla kierowców. Po zakończeniu służby wojskowej ukończył Technikum Łączności w Krakowie i pracował w ZURT w Gorlicach, potem jeździł taksówką. Jest ratownikiem Krynickiej Grupy GOPR. Mieszka w Gorlicach.
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1938 r. w Rafajłowej.
[00:00:37] Dzieciństwo boh. i jego rodzina: dziadek pochodził z Niemiec, babka z Austrii, matka urodziła się w Rafajłowej. Ojciec pochodził z Kołomyi i pracował na kolei. W 1939 r. ojca powołano do wojska i ślad po nim zaginął – po wojnie okazało się, że był żołnierzem Armii Andersa. Boh. jako dziecko nosił dziadkowi jedzenie do lasu i pilnował ognia.
[00:04:55] Boh. skończył 6 lat, gdy rodzina uciekła w nocy do lasu – spalenie domu. Rodzina udała się w stronę granicy, gdzie została zatrzymana przez Niemców – przewiezienie do obozu. Przy wejściu do budynku stało dwóch nagich ludzi, których Niemcy dźgali bagnetami. Rodzina nie mówiła po polsku, w obozie było wielu Ukraińców. Więźniowie zostali zapakowani do pociągu, podczas podróży pilnowali ich Węgrzy, którzy powiedzieli, że transport zmierza do Oświęcimia. Przyjazd na stację, gdzie pociąg stał kilka dni – „instrukcja” Węgrów. [+]
[00:15:00] Przyjazd do Krakowa-Płaszowa, gdzie powiedziano więźniom, że będą pracować w kamieniołomach. Boh. widział wychudzonych ludzi, którzy umierali podczas pracy – przyspieszone dorastanie. Pewnego dnia na porannym apelu kazano wystąpić rolnikom – siedmioosobowa rodzina boh. zgłosiła się i została przewieziona do Żmigrodu nad Wisłoką – spotkanie z mieszkańcami wsi, zachowanie dziadka. [+]
[00:20:48] Dorośli pracowali w polu, przejażdżka boh. motorem i smak ciastek. Odgłosy zbliżającego się frontu – wyjazd do Starego Żmigrodu, gdzie kopano okopy. Z inicjatywy wuja Staszka rodzina uciekła do lasu i ukryła się w wykopanych ziemiankach. Boh. poszedł z matką do Żmigrodu po jedzenie, napotkany niemiecki żołnierz, mówiący po polsku, dał im worek ziemniaków. Ostrzelanie przez samolot w drodze do lasu. [+]
[00:29:00] Podczas wycofywania się Niemców rodzina wyjechała ze znajomym niemieckim żołnierzem do Gorlic – ucieczka do lasu, który okazał się parkiem miejskim. Rodzina zgłosiła się do Czerwonego Krzyża, kłopoty z powodu braku dokumentów – matka i boh. przyjęli nazwisko dziadka: Kleingardner. Zamieszkanie w Gorlicach w pożydowskim domu – rodzina mieszkała tam do lat 60.
[00:34:00] W 1947 r. matka odnalazła w Krośnie kuzynkę, która powiadomiła ją o odnalezieniu ojca w Anglii. Pierwsze miesiące w Gorlicach – zabawy dzieciaków, podkradanie warzyw i owoców, świąteczne kolędowanie. Rodzina korzystała ze stołówki Czerwonego Krzyża, dziadek robił miotły. W styczniu 1945 r. do Gorlic weszli Rosjanie, którzy zastrzelili dwóch granatowych policjantów. Zachowanie czerwonoarmistów w mieście. W jednym z rozbitych sklepów boh. znalazł pudełka z kremami, które pomogły babce wyleczyć odmrożone nogi. [+]
[00:45:20] Wyjazd do ciotki i spotkanie z kolegą ojca z kompanii saperów – nawiązanie kontaktów z ojcem i jego przyjazd z Anglii. Edukacja boh. [+]
[00:49:35] Ojciec został zmobilizowany w 1939 r. i trafił do Armii Andersa. Przesłuchania przez UB po powrocie z Anglii – ojciec nigdy nie mówił o swoich wojennych losach. Miał odznaczenia za walkę pod Tobrukiem i Monte Cassino. Relacje boh. z ojcem. Nastawienie boh. do komunistycznej władzy – okoliczności zetknięcia się z „zakazanymi” książkami w piwnicy biblioteki i ich wpływ na życie boh., który był zawodowym żołnierzem, ale nie wstąpił do partii. [+]
[00:56:29] Skład narodowościowy w przedwojennej Rafajłowej. Rodzina miała polskie dokumenty, ale w domu mówiono po ukraińsku i nikt z rodziny nie znał polskiego. [+]
[00:58:20] Kolega wuja Onufry Jaremczuk ostrzegł rodzinę, która uciekła do lasu. Po kilkudziesięciu latach boh. dowiedział się, że Jaremczuk został zabity przez rodaków. W 2014 r. boh. był na Ukrainie. Rafajłowa – odnalezienie fundamentów rodzinnego domu, spotkanie z Petrem, bratem Onufrego. [+]
[01:07:16] Boh. był kilka razy na Ukrainie, ale tylko raz w Rafajłowej. Wyprawy w góry na Ukrainie.
[01:09:15] Boh. słyszał w domu imię Petra, po jego odnalezieniu poznał losy jego brata Onufrego, który ostrzegł rodzinę przed napadem. Działalność UPA w okolicy. Boh. słyszał o rzeziach na Wołyniu, jako dorosły człowiek chciał pojechać na Ukrainę – powody odmowy. Boh. starał się o ukraińskie obywatelstwo. Pierwszy wyjazd na Ukrainę z Grupą Bieszczadzką GOPR, stosunki z Ukraińcami.
[01:15:33] Przedstawienie dziadków: Hugo i Karoliny Kleingardnerów i pozostałych członków rodziny. Rodzina uciekając nie zabrała z domu dokumentów ani innych rzeczy. Boh. idąc do szkoły dostał buty od matki kolegi. Nauka jazdy na nartach wuja. Matka pracowała u ludzi jako praczka i sprzątaczka, dziadek robił miotły, boh. hodował gołębie.
[01:21:50] Ciotka, której dom spalono podczas napadu, była z mężem deportowana i po wojnie przyjechała do Polski i zamieszkała w Łączniku koło Prudnika – boh. jeździł do niej na wakacje, ciotka opowiadała zesłaniu.
[01:23:39] Czerwonoarmiści stacjonowali w szkole w Gorlicach – boh. chodził do żołnierzy, którzy go dokarmiali i pozwalali jeździć samochodami po podwórku. Żołnierze chcieli, by boh. został synem pułku – reakcja matki. [+]
[01:25:48] Gorlice zostały wyzwolone 17 stycznia 1945 r., zniszczenie Jasła podczas działań wojennych.
[01:27:08] W 1968 r. boh. był w Anglii – na wiadomość o inwazji na Czechosłowację wrócił do Polski.
[01:28:13] Do Armii Andersa trafiła koleżanka ojca z Rafajłowej, Rutkowska, która po wojnie została w Anglii. Boh. został wezwany na milicję, gdzie wypytywano go o rodzinę Rutkowskich – powody przesłuchania. Nawiązanie kontaktu z Rutkowskimi – boh. pojechał do Anglii na zaproszenie przyszywanej ciotki.
[01:33:20] Boh. wystąpił o przyznanie Krzyża Wschodniego Onufremu Jaremczukowi – tryb urzędowy załatwiania sprawy.
[01:38:54] Rodzina po spaleniu domu uciekała w stronę granicy i została zatrzymana przez Niemców. Boh. nie wie, co w tym czasie działo się w Rafajłowej.
[01:40:23] Ucieczka z domu po ostrzeżeniu przez Onufrego Jaremczuka. Po powrocie z Ukrainy boh. zamówił mszę za jego duszę w kościele katolickim i chciał zamówić mszę w cerkwi – spotkanie z niechętnym popem. Boh. od kolegów-Łemków dowiedział się, że mszę odprawiono. Msze w świątyni Opatrzności Bożej.
[01:44:47] Boh. nie rozmawiał z dziadkiem o przeszłości, tylko o sprawach bieżących. Sprawami rodziny zainteresował się jako dorosły człowiek. Zatrzymanie przez policję w okolicach Jelcza – boh. dowiedział się, że w miejscowej komendzie pracuje funkcjonariusz o nazwisku Merkun.
[01:47:49] Zdarzenie w obozie [w Płaszowie] – boh. widział nagich ludzi dźganych przez Niemców bagnetami.
[01:48:32] Wejście Rosjan do Gorlic – zastrzelenie dwóch Niemców.
[01:49:17] Boh. ma w dokumentach Rafajłową jako miejsce urodzenia, w czasach PRL nie miał problemów z otrzymaniem paszportu. W stanie wojennym boh. chciał dostać paszport i pojechał do Nowego Sącza – rozmowa w dziale paszportowym, gdzie powoływał się na Konstytucję – otrzymanie paszportu. Boh. był w Austrii u Hoffmana, Żyda, który przeżył wojnę w Gorlicach i po wyzwoleniu wyjechał z Polski – incydent z Polakami, którzy podejrzewali, że boh. jest kapusiem – interwencja Hoffmana. [+]
[01:59:29] Boh. dostał powołanie do marynarki wojennej, wcześniej latał na szybowcach, ale nie chciał iść do lotnictwa – zmiana z szybownictwa na skoki spadochronowe. W 1958 r. boh. wywalczył przydział do 6 Dywizji Pomorskiej i służył w jednostkach desantowych – szkolenie komandosów. Po wyjściu z wojska boh. nie chciał podjąć słabo płatnej pracy i wrócił do Krakowa, gdzie odwiedził dowódcę leżącego w szpitalu i poprosił o przywrócenie do służby. Został szefem ośrodka samochodowego, w którym szkolono kierowców mających iść do cywila. Naciski ze strony politruka, by wstąpić do partii. Boh. poznał w Gorlicach przyszłą żonę – trudności z odejściem z wojska.
[02:08:48] Po wyjściu z wojska boh. skończył Technikum Łączności w Krakowie i pracował w ZURT w Gorlicach, potem jeździł taksówką. Na giełdzie w Krakowie w 1975 r. zobaczył samochód Hanomag – boh. sprzedał dwa swoje samochody, ale miał tylko połowę żądanej kwoty – kupno samochodu, którym jeździł przez 35 lat.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..