Stanisław Błoński (ur. 1933, Tarnopol) opowiada o dzieciństwie w Tarnopolu przed II wojną światową, deportacji do Kazachstanu oraz życiu i pracy w kołchozie. Opowiada o ojcu, który trafił do łagru, a po zwolnieniu i wędrówce przez Syberię dotarł do rodziny w Kazachstanie. Nie doczekał powrotu do ojczyzny − zmarł z wyczerpania. Po powrocie do Polski Stanisław Błoński zamieszkał na „Ziemiach Odzyskanych”, pracował w zakładach Elwro we Wrocławiu, działał w Klubie Inteligencji Katolickiej oraz w NSZZ „Solidarność”.
[00:00:04] Ur. 24 sierpnia 1933 r. w Tarnopolu na Kresach, rodzina inteligencka, ojciec inspektor szkolny, mama nauczycielka. Trzy siostry i brat, sielskie dzieciństwo w Tarnopolu. Pokazy wojskowe w rocznicę odzyskania niepodległości, akrobacje samolotów, ułani. Wakacje koło Zaleszczyk w rodzinnej daczy nad Dniestrem. Wkroczenie sowietów: trauma i groza przed „trójkami” inwigilujących, zastraszanie mieszkańców. 11 kwietnia 1940 r. aresztowanie ojca, po dwóch dniach wywózka rodziny w głąb ZSRR. Książki polskie na zesłaniu (Mickiewicz, Orzeszkowa, Sienkiewicz) – patriotyczna atmosfera. [++]
[00:06:25] Warunki życia na Syberii, praca w polu. Podróż: 4 tygodnie w zaślepionym wagonie bydlęcym, kawałek chleba i mętny „kipiatok” raz na kilka dni. Stacja w Żangiztobe w semipałatyńskiej obłasti w Kazachstanie, dalsza droga przez trzy dni do miejscowości Kokpekty. Step podczas roztopów: „sceny eschatologiczne”. Karagandi-Kul w pobliżu granicy chińskiej.
[00:11:45] Lęk przed niemożnością powrotu do Polski, niezłomna wiara matek, traktowanie przez miejscowych. Modlitwy, niewolnicza praca w upalnym stepie, kobiety formowały cegły („samany”), dzieci pomagały w kołchozie. Głodowe racje żywieniowe, wychudła matka, zatrucie jagodami czeremchy. [+]
[00:17:12] Przeprowadzka. Zima w Kazachstanie, łowienie ryb z jeziora. Lato: zagrożenie żmijami, insektami, choroby: odra, tyfus. Po pakcie Sikorski-Majski amnestia, uzyskanie wolnego statusu i możliwości przemieszczania. 20 rodzin dotarło do miejscowości Bolszaja Bukoń.
[00:20:50] Zwolnienie ojca z łagru w Norylsku, odnalezienie rodziny. Pracował jako stróż nocny, pomoc z UNRRA. Boh. wykonywał prace polowe: kosił trawę, poganiał bydło, woził wodę [+]. Idea ojca: organizacja szkoły polskiej. Ksiądz Tadeusz Fedorowicz, kapelan Armii Andersa, Pierwsza Komunia św., książka „Drogi opatrzności”.
[00:26:15] Akcja paszportyzacji, zmuszanie do przyjmowania obywatelstwa radzieckiego: część sprzeciwiających się Polaków trafiła do łagrów, matka boh. do więzienia, potem wyrzucanie Polaków w step. Wielka siła ducha zesłańców i ich potomków, ponad 100 różnych narodowości na Syberii. [+]
[00:32:50] Radość z polskich lektur. Zesłaniec Rafał Pławiński za udział w uniwersyteckim kółku literackim w Horkach na Białorusi skazany w latach 50. na 10 lat łagru. Stworzył bibliotekę w łagrze, konspirował, wziął udział w buncie. Rodzina posiada „relikwię”: „Pana Tadeusza” przepisanego przez niego ręcznie na Syberii.
[00:36:10] W transporcie na Syberię: 50-wagonowy pociąg towarowy, 4 półki w wagonie, ok. 30 osób w wagonie. Ekstremalne warunki: zbieranie kłosów z pól w stepie w upale bez wody. Stan psychiczny: odrętwienie, ciągłe modlitwy i śpiewy podczas transportu.
[00:40:27] Ojciec boh. zabrany przez NKWD, pracował w łagrze w cegielni w Norylsku na Syberii. Zwolnienie ojca z łagru, deklaracja obywatelstwa. Praca matki w polu. Zakaz kontaktów ludności miejscowej z księdzem. Brak opieki medycznej na zesłaniu, w szpitalu w Bolszoj Bukoni chorzy leżeli „na zakładkę”. W 1944 r. epidemia tyfusu, głód i mróz, codzienne pogrzeby zesłańców: zakopani w dołach ziemią, brak drewna na trumny i krzyże. Odmowa przyjęcia obywatelstwa radzieckiego przez ojca – rok w łagrze za karę, zmarł 3 miesiące po powrocie. Walka o pamięć o polskich zesłańcach w Kazachstanie.
[00:48:06] Dobroczynna obecność księdza Fedorowicza [+]. Zaświadczenie o obywatelstwie. Traktowanie aresztowanych, podczas uwięzienia kobiet dzieci same zajmowały się sobą. Starsze siostry pracowały w kołchozie, dorabianie poza sezonem: zbieranie owoców dzikiej róży, przędzenie wełny, dzierganie skarpet i rękawiczek dla Armii Czerwonej. Paczki żywnościowe UNRRA z Iranu (Reza Pahlavi), system ograniczania kradzieży.
[00:53:50] Represje wobec repatriantów z terenów ZSRR w PRL – karne kompanie, praca w kopalni, fałszowanie dokumentów.
[00:55:15] Święta na zesłaniu: „ubogo, ale głęboko duchowo przeżywane”, duchowe wsparcie w praktykach religijnych. Życie Kazachów i ich zwyczaje (ramadan). Codzienność na zesłaniu, nauka rosyjskiego. Ludowa poezja kazachska.
[01:00:19] Warunki mieszkaniowe „na poziomie człowieka jaskiniowego”: lepianki dwuizbowe z sienią, brak sanitariatów. Spano po dwie osoby na pryczy. [+] Wożenie wody przez boh. Sezon letni w szałasie na polu. Łatane ubrania, odzież jako waluta, brak butów. Ubranie repatriantów w maju 1946 r. [+]
[01:05:15] Okrojone przez cenzurę wieści od wuja z Polski. Postawa mieszkańców kołchozu „Wulkan”: „tylko tego ci nie zabiorą, czego nie masz”. Sporadyczna aktywność organów państwa radzieckiego: w 1944 r. przydziały mąki, urzędowa korupcja w czasie głodu. Zachorowanie boh. na tyfus plamisty, odrę i malarię, pobyt w szpitalu. Dodatkowe racje chleba w sowchozie, nawroty malarii do dziś.
[01:14:03] Choroby sióstr (tyfus, przeziębienia). Powrót do Polski po zakończeniu wojny, kilkutygodniowe oczekiwanie w Kokpektach. Przyjazd pociągiem towarowym na Ziemie Zachodnie do Oleśnicy, emocje powracających. Pierwsze wybory do sejmu. Procesja na Boże Ciało z udziałem Bieruta.
[01:18:50] Przynależność boh. do harcerstwa, bierzmowanie przez bp. Kaczmarka na obozie w Kielcach, wystąpienie z harcerstwa w 1949 r. Odmowa przynależności do ZMP, dyskryminacja w szkole i na studiach. Działalność w KIK od 1963 r., „nieprzejednany wróg socjalizmu”. Spotkanie z bratem i siostrą, którzy nie byli na Syberii.
[01:23:42] Wymieszana ludność w Oleśnicy, nie zatajano informacji o pobycie na zesłaniu. Ksiądz Turkowski, wycofanie religii ze szkół. Pobyt na Syberii a trudności w PRL, krytyczna postawa boh.
[01:26:18] Najtrudniejsze momenty zesłania: tułaczka po odmowie przyjęcia obywatelstwa ZSRR, głodowanie, tyfus, mróz. [+] Śmieć ojca po powrocie z łagru. Heroizm matek na zesłaniu.
[01:31:27] Dobre wspomnienia z zesłania: polskie lektury, pogoda ducha Kazachów. Przeżycia patriotyczne w polskiej szkole. Sny o przedwojennej Polsce, zachowane wspomnienia z dawnych Kresów.
[01:35:35] Kontakty Związku Sybiraków III RP z mieszkańcami z Azji Centralnej (Sergiusz Leończyk), wspópraca przy budowie pomnika matki Polki i dziecka sybiraka w Chakasji [Milusińsk], Bolesław Włodarczyk.
[01:37:22] Motywowanie do zachowania prawdy o sybirakach, utworzenie Związku Sybiraków w 1990 r.: spisane wspomnienia matki, prof. Szkotnicki, Zbigniew Kluz, spór z Ryszardem Reiffem. Upamiętnienie „szlachetnych czynów” Polaków na Syberii, dobre wspomnienia o Polakach. Inspiracja postacią rtm. Witolda Pileckiego. Działalność w radzie miasta. Zenon Wysłouch.
[01:43:08] Patriotyczna postawa w pracy w Instytucie Elektroniki oraz w Instytucie Energetyki, technika mikrofalowa. Konstruktor maszyny analogowej Alma. Praca w Elwro: badanie jakości i niezawodności maszyn. Zmarnowany potencjał intelektualny kadry Elwro.
[01:48:10] Działalność w KIK: organizowanie dyskusji (Kisielewski, Turowicz, Gołubiew). Przynależność do legalnej „Solidarności”.
[01:50:09] Chrześcijański Związek Zawodowy im. Ks. Popiełuszki założony przez Seweryna Jaworskiego. Boh. był radnym miejskim I kadencji z ramienia Komitetu Obywatelskiego.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..