Ryszard Bazela (ur. 1950, Wrocław) opowiada o dzieciństwie i młodości, a także o pracy w Zakładach Elektronicznych „Elwro” we Wrocławiu. Zasadnicza część wywiadu dotyczy działalności w podziemnych strukturach „Solidarności” pomiędzy wprowadzeniem stanu wojennego a wiosną 1989: 14-16 XII 1981 strajk w Elwro, następnie Tajnej Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w Elwro oraz Międzyzakładowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” Grabiszynek podlegającej Regionalnemu Komitetowi Strajkowemu NSZZ „Solidarność” Dolny Śląsk. Ryszard Bazela od sierpnia do listopada 1982 był internowany w ośrodku odosobnienia w Zakładzie Karnym w Nysie, a następnie w listopadzie 1982 został karnie powołany do kompanii polowej na ćwiczenia w Wojskowym Obozie Specjalnym w Brzegu (k. Opola). Działał w Radzie Pracowniczej w Elwro, Wrocławskim Klubie Samorządu Pracowniczego oraz w Komitecie Obywatelskim „Solidarność” we Wrocławiu.
[00:00:10] Ur. 10 listopada 1950 r. we Wrocławiu. Ojciec pochodzi spod Kalisza, wywieziony w czasie wojny na roboty przymusowe, pracował na kolei na Dworcu Świebodzkim. Matka pochodzi ze Świętokrzyskiego, pracowała w handlu.
[00:02:07] Zrujnowany powojenny Wrocław. W 1969 r. mieszkanie przy ul. Kamiennej, szkoła przy ul. PKWN (plac Legionów), technikum. Od 1969 r. praca w Elwro.
[00:03:30] „Przekomarzanie się” z milicją w 1968 roku. Ukończenie szkoły zawodowej, następnie technikum elektroenergetyczne przy ul. Młodych Techników, specjalność radio i telewizja. Powołanie do wojska w 1970 r., wojska łączności, jednostka w Wałbrzychu, wyrozumiali oficerowie. Dezaprobata wobec polityki władz w wojsku. Nastroje w armii w tamtych czasach.
[00:07:32] Podczas wydarzeń grudniowych [1970] zakaz opuszczania koszar i odwiedzin. Praca w Elwro na oddziale produkcji kalkulatorów na licencji japońskiej i mikrokomputerów, ok. 600 pracowników. Produkcja trzyzmianowa. Pozostałe wydziały Elwro. Doskonałe komputery „Odra” i inne produkty Elwro.
[00:13:04] Decyzje dotyczące produkcji komputerów systemu Riad, przewaga Elwro nad pozostałymi wytwórcami RWPG. Najwyższej klasy inżynierowie Elwro. Pozostałe siedziby Elwro, m.in. zakład Bierutów produkował obwody drukowane.
[00:17:26] Informacje o działaniach opozycyjnych z RWE, pismo „Robotnik” [+]. Poznanie żony.
[00:19:57] Sierpień 1980, strajk komunikacji miejskiej, podjęcie strajku w Elwro. Roman Kloc informował przez radiowęzeł. Próby przerwania strajku przez dyrekcję, „przyzwoita” postawa władz zakładu.
[00:23:08] Strajk okupacyjny w Elwro: dyskusje, kontakty z innymi wydziałami, sytuacja małżeństw. Podpisanie porozumień gdańskich oglądane w telewizji. Powrót do pracy, wybory delegatów i członków rady pracowniczej.
[00:27:30] Informacje z radiowęzła zakładowego. Komisja Przedsiębiorstwa Elwro. Wprowadzenie stanu wojennego – wizyta u siostry. Aresztowania komisji zakładowej, atak ZOMO na Elwro. Powstanie kolejnego komitetu strajkowego na wydziale mechanicznym.
[00:31:29] Miejsca do spania na podwyższeniu na stołach montażowych. Wyjazd żony z dziećmi za Wrocław, włamanie do mieszkania boh. Wygasanie strajków w mieście, strajk włoski.
[00:33:33] Tworzenie podziemnych struktur „S”, Tymczasowy Komitet Zakładowy TKZ, spotkania w parku na Grabiszynku. [+] Wacław Jarguliński. Początek działania boh. w „Solidarności”
[00:35:39] Drukowanie nocami książek drugiego obiegu w państwowych drukarniach. [+] Skład TKZ: Krzysztof Janik, Paweł Bonich, Stanisław Grzegocki, Ryszard Kępiński, Andrzej Teodorczyk, Henryk Cichowlas, Jan Kunysz, Elżbieta Pianka, Marek Szkudlarek, Wacław Jarguliński, Piotr Fidor. System kolportażu – w szafkach zakładowej szatni.
[00:39:40] Duży majątek regionu, pomoc represjonowanym robotnikom także spoza Elwro. Spotkania w prywatnych mieszkaniach, przestrzeganie zasad konspiracji. [+]
[00:42:30] Paweł Bonich kontaktował się z innymi komisjami regionu. Działalność wydawnicza, kolportaż gazety zakładowej „Victoria”, „Z dnia na dzień”. Stanisław Janas.
[00:46:48] Aresztowanie boh., internowanie w Nysie do listopada 1982 r., powołanie do specjalnych obozów pracy. Strajk głodowy w Brzegu, prokurator Michalak. Poligon wojskowy zimą. Rozpoznanie kapusiów. Powrót do działalności podziemnej.
[00:51:06] Tworzenie się RKS: Jerzy Malinowski (MKK Grabiszynek), Wiktor Stasik, najbliższe związki zakładów FAT, Elwro, Fadroma. Druk w MKK Grabiszynek całości prasy podziemnej Dolnego Śląska. Spotkanie w domu boh., najście milicji.
[00:55:59] Wprowadzenie stanu wojennego, bojkot decyzji władzy, przejęcie Rady Pracowniczej (RP), zablokowanie członków PZPR. Przewodniczący Andrzej Piszel, boh. zastępcą. Współpracownicy z TKZ: Wiesław Rachwał (Pafawag), Jan Brandenburg (Pilmet). Rejestracja Wrocławskiego Klubu Samorządu Pracowniczego, reprezentanci (Jelcz, Pafawag, Dolmel, Hydral, Wrocławska Przędzalnia Czesankowa, Polar).
[01:01:10] Forum samorządowe w styczniu 1989 r., Frasyniuk odczytał list od Wałęsy w obecności członków PZPR. Goście forów: prof. Staniszkis, Ryszard Bugaj. Przewodniczący Rady Pracowniczej Warszawskich Zakładów Telewizyjnych Andrzej Wieczorek. Wyjazdowe spotkanie w Sulistrowiczkach.
[01:03:40] Legalna działalność RP, współzarządzanie przedsiębiorstwem, pomaganie pracownikom. Utworzenie Fundacji Własności Pracowniczej (prof. Kiełczewski, Wacław Jarguliński), plan podziału Elwro na 15 oddzielnych zakładów.
[01:06:08] Współpraca z dyrekcją, dyr. Andrzej Musielak, wpływ na obsadę stanowisk kierowniczych, wprowadzenie młodych inżynierów, m.in. Roman Dulko.
[01:08:16] Kryzys ekonomiczny lat 80., rubel transferowy, iluzoryczna wymiana barterowa w ramach RWPG. Wycofanie się Rosjan, zła sytuacja Elwro, potrzeba restrukturyzacji i zwolnień. Silna identyfikacja pracowników z zakładem. Nieudane pomysły na ratowanie Elwro.
[01:13:04] Boh. oddelegowany do Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”. Poparcie dla Andrzeja Piszela w wyborach do sejmu kontraktowego (Wrocławski Klub Samorządu Pracowniczego).
[01:16:30] KO w kampanii do Sejmu i Senatu (Dutkiewicz, Juzwenko), zespół ds. ekonomicznych: prof. Modzelewski, Michał Lewiński, Andrzej Piszel, potem Dutkiewicz i Zdrojewski.
[01:18:35] Atmosfera wśród strajkujących po wprowadzeniu stanu wojennego – w ciągu dnia strajkowało 100 proc. załogi, na noc większość kobiet wracała do domów.
[01:21:37] Strach przed działaniami milicji po pacyfikacji Pafawagu. Koledzy z celi w Nysie: Witold Rorbach, Janusz Zemanek, syn sekretarza PZPR. Współpraca z Kazimierzem Koniuchem z Pafawagu. Zajęcia w celi: wytwarzanie pieczątek, krzyżyków z orłem w koronie, śpiewanie „zakazanych” piosenek. Próby skłócenia internowanych.
[00:26:45] Przemycanie rzeczy do więzienia (flagi, herbata). Kopanie rowów wokół poligonu w Brzegu, kontakt ze światem zewnętrznym. Rozmowy polityczne, odizolowanie od zwykłych żołnierzy w koszarach. Ulotki wyśmiewające internowanych. [+]
[01:29:55] Strajk głodowy boh. przerwał pierwszy. [+] Msze w ośrodku. Donos kłusownika na boh. do SB.
[01:34:20] Dalsza działalność konspiracyjna po wyjściu z internowania. Ostrożność boh., zasady konspiracji przy kolportażu. Gazeta „Solidarność Walcząca”, Piotr Fidor. Żona Jerzego [Malinowskiego, Danuta] rozwoziła ulotki przebrana za „babę z cielęciną”. [+]
[01:38:10] Medal Wałęsy wyprodukowany na wydziale narzędziowni Elwro. Reakcja rodziny na działalność boh., widzenia w Nysie. Wypłacanie pensji boh. żonie.
[01:41:27] Zatrzymanie boh. w zakładzie pracy, ukrycie materiałów w toaletach, zapchanie rezerwuarów. [+] Silna siatka konspiracyjna w zakładzie, „wszyscy spiskowali”, chroniona skarbniczka wydziału Danuta Zygmunt.
[01:46:05] Teresa Kunysz zaangażowana na wydziale.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..