Bazela Ryszard
Ryszard Bazela (ur. 1950, Wrocław) opowiada o dzieciństwie i młodości, a także o pracy w Zakładach Elektronicznych „Elwro” we Wrocławiu. Zasadnicza część wywiadu dotyczy działalności w podziemnych strukturach „Solidarności” pomiędzy wprowadzeniem stanu wojennego a wiosną 1989: 14-16 XII 1981 strajk w Elwro, następnie Tajnej Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” w Elwro oraz Międzyzakładowej Komisji Koordynacyjnej NSZZ „Solidarność” Grabiszynek podlegającej Regionalnemu Komitetowi Strajkowemu NSZZ „Solidarność” Dolny Śląsk. Ryszard Bazela od sierpnia do listopada 1982 był internowany w ośrodku odosobnienia w Zakładzie Karnym w Nysie, a następnie w listopadzie 1982 został karnie powołany do kompanii polowej na ćwiczenia w Wojskowym Obozie Specjalnym w Brzegu (k. Opola). Działał w Radzie Pracowniczej w Elwro, Wrocławskim Klubie Samorządu Pracowniczego oraz w Komitecie Obywatelskim „Solidarność” we Wrocławiu.
more...
less
[00:00:10] Ur. 10 listopada 1950 r. we Wrocławiu. Ojciec pochodzi spod Kalisza, wywieziony w czasie wojny na roboty przymusowe, pracował na kolei na Dworcu Świebodzkim. Matka pochodzi ze Świętokrzyskiego, pracowała w handlu.
[00:02:07] Zrujnowany powojenny Wrocław. W 1969 r. mieszkanie przy ul. Kamiennej, szkoła przy ul. PKWN (plac Legionów), technikum. Od 1969 r. praca w Elwro.
[00:03:30] „Przekomarzanie się” z milicją w 1968 roku. Ukończenie szkoły zawodowej, następnie technikum elektroenergetyczne przy ul. Młodych Techników, specjalność radio i telewizja. Powołanie do wojska w 1970 r., wojska łączności, jednostka w Wałbrzychu, wyrozumiali oficerowie. Dezaprobata wobec polityki władz w wojsku. Nastroje w armii w tamtych czasach.
[00:07:32] Podczas wydarzeń grudniowych [1970] zakaz opuszczania koszar i odwiedzin. Praca w Elwro na oddziale produkcji kalkulatorów na licencji japońskiej i mikrokomputerów, ok. 600 pracowników. Produkcja trzyzmianowa. Pozostałe wydziały Elwro. Doskonałe komputery „Odra” i inne produkty Elwro.
[00:13:04] Decyzje dotyczące produkcji komputerów systemu Riad, przewaga Elwro nad pozostałymi wytwórcami RWPG. Najwyższej klasy inżynierowie Elwro. Pozostałe siedziby Elwro, m.in. zakład Bierutów produkował obwody drukowane.
[00:17:26] Informacje o działaniach opozycyjnych z RWE, pismo „Robotnik” [+]. Poznanie żony.
[00:19:57] Sierpień 1980, strajk komunikacji miejskiej, podjęcie strajku w Elwro. Roman Kloc informował przez radiowęzeł. Próby przerwania strajku przez dyrekcję, „przyzwoita” postawa władz zakładu.
[00:23:08] Strajk okupacyjny w Elwro: dyskusje, kontakty z innymi wydziałami, sytuacja małżeństw. Podpisanie porozumień gdańskich oglądane w telewizji. Powrót do pracy, wybory delegatów i członków rady pracowniczej.
[00:27:30] Informacje z radiowęzła zakładowego. Komisja Przedsiębiorstwa Elwro. Wprowadzenie stanu wojennego – wizyta u siostry. Aresztowania komisji zakładowej, atak ZOMO na Elwro. Powstanie kolejnego komitetu strajkowego na wydziale mechanicznym.
[00:31:29] Miejsca do spania na podwyższeniu na stołach montażowych. Wyjazd żony z dziećmi za Wrocław, włamanie do mieszkania boh. Wygasanie strajków w mieście, strajk włoski.
[00:33:33] Tworzenie podziemnych struktur „S”, Tymczasowy Komitet Zakładowy TKZ, spotkania w parku na Grabiszynku. [+] Wacław Jarguliński. Początek działania boh. w „Solidarności”
[00:35:39] Drukowanie nocami książek drugiego obiegu w państwowych drukarniach. [+] Skład TKZ: Krzysztof Janik, Paweł Bonich, Stanisław Grzegocki, Ryszard Kępiński, Andrzej Teodorczyk, Henryk Cichowlas, Jan Kunysz, Elżbieta Pianka, Marek Szkudlarek, Wacław Jarguliński, Piotr Fidor. System kolportażu – w szafkach zakładowej szatni.
[00:39:40] Duży majątek regionu, pomoc represjonowanym robotnikom także spoza Elwro. Spotkania w prywatnych mieszkaniach, przestrzeganie zasad konspiracji. [+]
[00:42:30] Paweł Bonich kontaktował się z innymi komisjami regionu. Działalność wydawnicza, kolportaż gazety zakładowej „Victoria”, „Z dnia na dzień”. Stanisław Janas.
[00:46:48] Aresztowanie boh., internowanie w Nysie do listopada 1982 r., powołanie do specjalnych obozów pracy. Strajk głodowy w Brzegu, prokurator Michalak. Poligon wojskowy zimą. Rozpoznanie kapusiów. Powrót do działalności podziemnej.
[00:51:06] Tworzenie się RKS: Jerzy Malinowski (MKK Grabiszynek), Wiktor Stasik, najbliższe związki zakładów FAT, Elwro, Fadroma. Druk w MKK Grabiszynek całości prasy podziemnej Dolnego Śląska. Spotkanie w domu boh., najście milicji.
[00:55:59] Wprowadzenie stanu wojennego, bojkot decyzji władzy, przejęcie Rady Pracowniczej (RP), zablokowanie członków PZPR. Przewodniczący Andrzej Piszel, boh. zastępcą. Współpracownicy z TKZ: Wiesław Rachwał (Pafawag), Jan Brandenburg (Pilmet). Rejestracja Wrocławskiego Klubu Samorządu Pracowniczego, reprezentanci (Jelcz, Pafawag, Dolmel, Hydral, Wrocławska Przędzalnia Czesankowa, Polar).
[01:01:10] Forum samorządowe w styczniu 1989 r., Frasyniuk odczytał list od Wałęsy w obecności członków PZPR. Goście forów: prof. Staniszkis, Ryszard Bugaj. Przewodniczący Rady Pracowniczej Warszawskich Zakładów Telewizyjnych Andrzej Wieczorek. Wyjazdowe spotkanie w Sulistrowiczkach.
[01:03:40] Legalna działalność RP, współzarządzanie przedsiębiorstwem, pomaganie pracownikom. Utworzenie Fundacji Własności Pracowniczej (prof. Kiełczewski, Wacław Jarguliński), plan podziału Elwro na 15 oddzielnych zakładów.
[01:06:08] Współpraca z dyrekcją, dyr. Andrzej Musielak, wpływ na obsadę stanowisk kierowniczych, wprowadzenie młodych inżynierów, m.in. Roman Dulko.
[01:08:16] Kryzys ekonomiczny lat 80., rubel transferowy, iluzoryczna wymiana barterowa w ramach RWPG. Wycofanie się Rosjan, zła sytuacja Elwro, potrzeba restrukturyzacji i zwolnień. Silna identyfikacja pracowników z zakładem. Nieudane pomysły na ratowanie Elwro.
[01:13:04] Boh. oddelegowany do Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”. Poparcie dla Andrzeja Piszela w wyborach do sejmu kontraktowego (Wrocławski Klub Samorządu Pracowniczego).
[01:16:30] KO w kampanii do Sejmu i Senatu (Dutkiewicz, Juzwenko), zespół ds. ekonomicznych: prof. Modzelewski, Michał Lewiński, Andrzej Piszel, potem Dutkiewicz i Zdrojewski.
[01:18:35] Atmosfera wśród strajkujących po wprowadzeniu stanu wojennego – w ciągu dnia strajkowało 100 proc. załogi, na noc większość kobiet wracała do domów.
[01:21:37] Strach przed działaniami milicji po pacyfikacji Pafawagu. Koledzy z celi w Nysie: Witold Rorbach, Janusz Zemanek, syn sekretarza PZPR. Współpraca z Kazimierzem Koniuchem z Pafawagu. Zajęcia w celi: wytwarzanie pieczątek, krzyżyków z orłem w koronie, śpiewanie „zakazanych” piosenek. Próby skłócenia internowanych.
[00:26:45] Przemycanie rzeczy do więzienia (flagi, herbata). Kopanie rowów wokół poligonu w Brzegu, kontakt ze światem zewnętrznym. Rozmowy polityczne, odizolowanie od zwykłych żołnierzy w koszarach. Ulotki wyśmiewające internowanych. [+]
[01:29:55] Strajk głodowy boh. przerwał pierwszy. [+] Msze w ośrodku. Donos kłusownika na boh. do SB.
[01:34:20] Dalsza działalność konspiracyjna po wyjściu z internowania. Ostrożność boh., zasady konspiracji przy kolportażu. Gazeta „Solidarność Walcząca”, Piotr Fidor. Żona Jerzego [Malinowskiego, Danuta] rozwoziła ulotki przebrana za „babę z cielęciną”. [+]
[01:38:10] Medal Wałęsy wyprodukowany na wydziale narzędziowni Elwro. Reakcja rodziny na działalność boh., widzenia w Nysie. Wypłacanie pensji boh. żonie.
[01:41:27] Zatrzymanie boh. w zakładzie pracy, ukrycie materiałów w toaletach, zapchanie rezerwuarów. [+] Silna siatka konspiracyjna w zakładzie, „wszyscy spiskowali”, chroniona skarbniczka wydziału Danuta Zygmunt.
[01:46:05] Teresa Kunysz zaangażowana na wydziale.
more...
less