Walenty Jabłoński (ur. 1930, Kozłowicze k. Grodna, zm. 2021, Białystok) – jego rodzina pozostała po wojnie w Kozłowiczach, które znalazły się w granicach ZSRR. Ojciec Józef został w 1948 aresztowany jako „wróg ludu”, zaś Walenty i reszta rodziny zesłani do Kazachstanu w 1952 roku. Podczas zesłania zmarł brat i młodsza siostra oraz ojciec, któremu udało się po śmierci Stalina dołączyć do rodziny. Walenty Jabłoński, w momencie deportacji student medycyny w Witebsku, na zesłaniu pracował w służbie zdrowia. W 1956 r. rodzina repatriowała się do Polski i zamieszkała w Białymstoku, gdzie Walenty Jabłoński ukończył studia medyczne i do emerytury pracował jako lekarz. Od 1988 r. aktywny działacz Związku Sybiraków w Białymstoku, wyróżniony Nagrodą Honorową „Świadek Historii”.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1930 r w Kozłowiczach.
[00:00:30] Edukacja przed wojną i tajna podczas okupacji – prowadzona przez Siostry Nazaretanki, uciekinierki z Grodna. Rodzice byli przed wojną właścicielami dużego gospodarstwa – konsekwencje po 1944 r., gdy Kozłowicze znalazły się w granicach ZSRR i utworzono kołchozy. W 1948 r. ojca aresztowano, rodzina w 1951 r. dowiedziała się, że został skazany na 10 lat więzienia jako „wróg ludu”. W 1952 r. rodzinę deportowano do Kazachstanu, w 1951 do irkuckiej obłasti wywieziono rodziny andresowców.
[00:06:06] Deportacja rodziny w 1952 r. do Południowego Kazachstanu, do kołchozu, w którym uprawiano bawełnę. W tym czasie boh. studiował medycynę w Witebsku, a brat uczył się w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Wilnie. 17 kwietnia boh. został aresztowany w Witebsku i przewieziony do więzienia w Orszy – aresztowania Polaków na dawnych Kresach. Droga na wschód – podróż podczas upałów. 30 kwietnia pociąg dojechał do miasta Kizyłorda – konsekwencja śpiewania na stacji kolejowej. [+]
[00:19:25] Dalsza droga przez step – po przyjeździe na stację Kizyłtu boh. trafił do pobliskiego kołchozu. Tereny ze względu na klimat zostały zagospodarowane pod koniec lat 30. –zakwaterowanie w lepiance. Boh. nie chciał pracować w kołchozie i wywieziono go na sianokosy w step – trudne warunki bytowe: węże, jadowite pająki. Boh. zachorował i został zawieziony do szpitala, gdzie dowiedział się od Polaków, że jego matka i siostry także są w Kazachstanie i że jego brat zmarł. [+]
[00:26:19] Boh. udało się wyjechać do rodziny – matka z siostrami mieszkała w chlewiku u Kazacha. Zły stan zdrowia boh. Przepustki na wyjścia do sąsiednich kołchozów – boh. zgłosił, że był studentem medycyny i został zatrudniony jako dezynfektor na terenie dwóch kołchozów – praca w służbie zdrowia. [+]
[00:31:50] Siostry poszły do szkoły, potem jedna pracowała w zarządzie sowchozu w Iliczu, druga w szpitalu. Zmiana sytuacji specprzesiedleńców po śmierci Stalina. W Kazachstanie mieszkało wielu przesiedleńców z Kaukazu, a także Niemcy, Koreańczycy. W 1954 r. do rodziny dołączył ojciec, który wkrótce zmarł. Siostra wyjechała na studia do Szymkentu – jej śmierć w wypadku.
[00:38:02] Możliwość wyjazdu do Polski w 1956 – zaproszenie od kuzynki mieszkającej w Gorzowie Wielkopolskim. W czerwcu 1956 rodzina wyjechała do Polski – 10 dni na opuszczenie Związku Radzieckiego, przyjazd do Białej Podlaskiej. Rodzina zamieszkała w Białymstoku, gdzie boh. podjął studia medyczne.
[00:43:05] W 1980 r. boh. dostał list z Kazachstanu od znajomego Kazacha Tassybaja. Wyjeżdżając do Polski matka odwiedziła groby bliskich – żwirowe nagrobki. W 1972 r. matka pojechała do Grodna, by odwiedzić córkę, która przed deportacją wyszła za mąż. Budowa kanału Kirowskiego w Kazachstanie przez więźniów. Matka poszła w Grodnie do NKWD i dostała przepustkę do Kazachstanu – postawienie metalowego krzyża na grobie, współczesny stan cmentarza i grobu, którym opiekują się znajomi Kazachowie.
[00:53:52] Polskie cmentarze w Kazachstanie – duża umieralność wśród żołnierzy Armii Andersa, która tworzyła się w okolicach, gdzie deportowano rodzinę boh. Przesiedlenie w czasie wojny Niemców z Powołża i Krasnodarskiego Kraju. Współczesna opieka nad cmentarzami, gdzie spoczywają żołnierze Andersa – boh. brał udział w uroczystości otwarcia czterech cmentarzy. Wizyta w Szymkencie, msza w kościele.
[01:06:40] Wyjazd do Turkiestanu, współczesne ubrania kobiet. Spotkanie z Tassybajem i jego synami.
[01:12:10] Boh. miał podczas zesłania aparat fotograficzny i robił zdjęcia Kazachom – trudności w obsłudze aparatu starego typu. Technika wywoływania zdjęć. [+]
[01:14:51] Boh. przekazał aparat i zdjęcia do muzeum. Wywiad z boh. podczas jego pobytu w Kazachstanie.
[01:16:35] Stosunki z Kazachami podczas zesłania, ich pomoc. Boh. jeździł w step, by szczepić pracujących kołchoźników – postrzeganie go przez Kazachów jako „doktora”. Boh. chodził do chorych z tłumaczką-Tatarką. Zmiany po śmierci Stalina – boh. namówił znajomego Kazacha, Tassybaja, by poszedł do technikum i pomógł mu dostać się do szkoły. Skomplikowane sprawy powinowactwa wśród Kazachów. W 1980 r. Tassybaj był przewodniczącym kołchozu.
[01:25:00] W 2015 r. obchodzono 70-lecie powstania kołchozu – nazwisko boh. znalazło się na ścianie zasłużonych.
[01:29:36] Pobyt w nowoczesnym hotelu w Szymkencie. Odwiedzanie polskich cmentarzy, rozwój Kazachstanu.
[01:31:38] Początki znajomości i przyjaźni z Kazachem Tassybajem – wywiad z nim w kazachskiej gazecie. Podczas aresztowania boh. nie miał jedzenia, ale enkawudzista kazał mu zabrać kawałek mięsa i siennik. Boh. kupił sobie na zesłaniu rower i zegarek. Postawa miejscowej ludności wobec zesłańców. Komendantem NKWD był Kazach. [+]
[01:39:00] Obyczaje zesłańców z Kaukazu i obyczaje Kazachów – boh. był raz najważniejszym gościem w jurcie – przebieg spotkania, przygotowane potrawy, w tym barania głowa. Różnice kuchni uzbeckiej.
[01:47:40] Nie pozwalano Polakom na praktykowanie kultu religijnego. Boh. pojechał na szczepienie ospy w step – przejazdy na wielbłądach, spotkanie z kołchoźnikiem, który ukrywał się przed poborem do wojska. Boh. pojechał do Taszkientu po leki, wracając trafił do Jangi-Julu – reakcja napotkanego Uzbeka, gdy powiedział, że jest Polakiem. [+]
[01:53:30] Kazachskie obyczaje i podejście do dzieci. Po śmierci siostry w wypadku ciało zawieziono do kostnicy w Saryagasz – uroczystości pogrzebowe.
[01:57:53] Znajomi Kazachowie opiekowali się grobami bliskich boh. Nawiązanie kontaktu listownego w 1980 r., wyjazd siostrzeńców do Kazachstanu – odnalezienie grobu bliskich. Nadzór miejscowych władz, wizyta siostrzeńców w Urgenczu i spotkanie z miejscowym księdzem, podczas którego śpiewano piosenki Anny German. W Urgenczu działało Towarzystwo Przyjaciół artystki.
[02:07:20] Pamięć o Polakach w Kazachstanie. Podczas wizyty w Tarazie (dawniej Dżambuł) Kazachowie zorganizowali wieczór muzyczny, podczas którego kazachski zespół śpiewał polskie i kazachskie piosenki. Spotkania z Polakami wywiezionymi w 1936 r. z Ukrainy.
[02:11:55] Różne postawy Kazachów wobec Polaków. Przyjaźń z Tassybajem Abdikarimowem, który wraz z matką pomagał rodzinie – spotkanie po latach. Rytm upraw bawełny – ciężka praca kołchoźników.
[02:17:45] Kazach, w którego chlewiku rodzina mieszkała, kazał im się przed zimą wyprowadzić – zamieszkanie z inną rodziną zesłańców, pierwsza Wigilia na zesłaniu. Nastroje przed wyjazdem do Polski, gdy rodzina osiągnęła pewien stopień zamożności i stabilizacji. Wywiad z Tassybajem, jego stosunek do Polaków. Weterynarz-Kazach namawiał boh. do nauki języka kazachskiego. Nazwisko boh. znajduje się na tablicy upamiętniającej zasłużonych dla kołchozu.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..