Tadeusz Zawadzki (ur. 1930, Warszawa) – jego ojciec był kolejarzem, w 1938 roku przeniesionym służbowo wraz z rodziną do Ząbkowic (obecnie dzielnica Dąbrowy Górniczej) na Śląsku. Podczas niemieckiej okupacji Tadeusz Zawadzki był uczniem szkoły powszechnej w Ząbkowicach. 3 grudnia 1941 r. był świadkiem publicznej egzekucji Jana Mizerkiewicza i Antoniego Pietrasa. W 1949 r. wstąpił na ochotnika do wojska i do 1956 r. służył w prokuraturze wojskowej. W 1960 r. przeprowadził się do Warszawy i do emerytury pracował jako urzędnik.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1930 r. w Warszawie.
[00:00:20] Ojciec był kolejarzem, matka prowadziła dom. Boh. miał trójkę rodzeństwa, jeden z braci zginął przed wojną w wypadku. W 1938 r. rodzina przeprowadziła się do Ząbkowic (obecnie dzielnica Dąbrowy Górniczej). Rodzice pobrali się w 1922 r. po powrocie ojca z wojny. Boh. mieszkał w Ząbkowicach do 1949 r., kiedy to poszedł na ochotnika do wojska.
[00:03:55] Ojciec pochodził z Podlasia i brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej.
[00:04:38] Nastroje przed wybuchem wojny. Słuchanie radia u sąsiadki, pani Raczyńskiej. Budowa schronu – obawy przed bombardowaniem węzła kolejowego w Ząbkowicach. Po wybuchu wojny ojciec został zmobilizowany, a rodzina wyprowadziła się do wsi Łosień – powrót rodziny i ojca do Ząbkowic.
[00:10:00] We wrześniu 1939 polski żołnierz przebierał się w domu w cywilne ubranie. Pierwsze spotkanie z Niemcami. Kłopoty z żywnością podczas niemieckiej okupacji – matka wydzielała dzieciom chleb. Starszy brat pracował w kamieniołomie – boh. czasem nosił mu obiad i zdarzyło mu się podjadać.
[00:14:43] Boh. chodził do szkoły. Zagłębie zostało przyłączone do Rzeszy – zasady dla Polaków i Ślązaków. Żydów wyrzucono z mieszkań do getta, potem przewieziono do Będzinia. Wspomnienie sklepikarza Bajtnera, którego ukrywała rodzina Kaniewskich. Ojciec był konduktorem w pociągach towarowych – specyfika pracy. Ojciec bywał w Warszawie i spotykał się z rodziną mieszkającą na Żeraniu. W 1943 r. znajomy powiadomił go, że interesuje się nim gestapo – ojciec został w Warszawie u brata żony, Karola Czarneckiego, po powstaniu trafił na roboty do Niemiec.
[00:20:55] Obsługa pociągu czasem przemycała bimber – skrytka w lokomotywie. W domu mieszkały głównie rodziny kolejarskie.
[00:23:33] O działalności konspiracji na terenie Ząbkowic boh. dowiedział się, gdy żandarm kazał mu iść na egzekucję – powieszenie dwóch mężczyzn, jednym z nich był sąsiad Mizerkiewicz, okrzyk jego towarzysza [Antoniego Pietrasa].
[00:28:48] W latach 70. Ząbkowice włączono do Dąbrowy Górniczej i zmieniono nazwę ulicy z Sienkiewicza na Mizerkiewicza.
[00:29:52] Mizerkiewicza stracono za działalność w Organizacji Orła Białego, w której działał prawdopodobnie brat boh. Po wojnie brat wstąpił do wojska.
[00:31:42] Przejazd przez Ząbkowice transportów do Oświęcimia – straż koło wagonów, niemożność podania wody. Wuj Piotr Czarnecki trafił do Oświęcimia – kartka od wuja, wyrzucona z wagonu, z wiadomością, że ojciec żyje. [+]
[00:36:45] Wuj Piotr Czarnecki przeżył obóz i wrócił po wojnie do domu. Brat został złapany w lesie przez Niemców i pobity.
[00:38:19] Po wyzwoleniu boh. bawił się amunicją i został ranny w nogę.
[00:39:28] Wuj Antoni Czarnecki mieszkał w Grodnie, podczas okupacji sowieckiej został deportowany, repatriowany po wojnie zamieszkał w Łodzi. Jego syn Tadeusz został aresztowany przez UB – jego stan zdrowia po wyjściu z więzienia.
[00:41:30] Przed wyzwoleniem mieszkańcy budynku mieszkali w piwnicy – spotkanie z rannym niemieckim żołnierzem. Niemcy kazali Polakom opuścić dom – ewakuacja do Dąbrowy Górniczej, gdzie rodzina zatrzymała się u Radoszów. Powrót do domu – widok zwłok radzieckich żołnierzy. Stan domu i mieszkania po przejściu frontu. [+]
[00:48:18] Wymiana z żołnierzem Armii Czerwonej: worek mąki za królika.
[00:50:16] Uczniowie szkoły zbierali zioła, szkolna hodowla jedwabników podczas wakacji. [+]
[00:56:18] Po wojnie brat wstąpił do wojska. Boh. skończył gimnazjum w Będzinie i poszedł do liceum, które zmieniło profil z żeńskiego na koedukacyjne. Po agitacji przez oficera LWP boh. zgłosił się na ochotnika do wojska – ukończenie szkoły oficerskiej w Jeleniej Górze w 1951 r.
[01:04:00] Po skończeniu szkoły boh. jako podporucznik został skierowany do Torunia, potem do Elbląga do 12 Dywizji Piechoty. Służył w kilku jednostkach, zakończył służbę w Krośnie Odrzańskim w 1956 r.
[01:04:52] Po wyjściu z wojska pracował jako kierownik wydziału spraw wewnętrznych w powiatowym urzędzie. Potem pracował w ZUS w Zielonej Górze, dzięki koledze z wojska w 1960 r. przeprowadził się do Warszawy i podjął pracę w wydziale kwaterunkowym na Pradze Południe – specyfika pracy w obleganym przez petentów urzędzie – przejście do działu finansowego.
[01:09:40] Nastroje po wojnie. Ojciec wrócił do pracy na kolei. Sąsiad Broniewski pojechał w góry po owcze skóry i ślad po nim zaginął.
[01:12:10] Rozluźnienie kontaktów z domem po wstąpieniu do wojska, postrzeganie komunistycznej rzeczywistości. Warunki lokalowe w Warszawie na początku lat 60.
[01:16:43] Ojciec brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej i w wyprawie kijowskiej. Po Powstaniu Warszawskim był na robotach przymusowych.
[01:18:13] Boh. poznał przyszłą żonę w miejscu pracy. Służba wojskowa w czasach PRL – zasady przydzielania żołnierzy do jednostek. Boh. pracował w prokuraturze wojskowej – charakter spraw, którymi się zajmował. Sprawa domniemanego kolaboranta z czasów okupacji. Powody odejścia z wojska. [+]
[01:24:20] Zabawy dzieciaków – sposób zatrzymywania pociągów. [+]
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.