Galicka Izabella cz. 1
Izabella Galicka z d. Mikulska (ur. 1931, Warszawa) – historyk sztuki, alpinistka, absolwentka Konserwatorium Muzycznego oraz Uniwersytetu Warszawskiego (historia sztuki). Autorka wielu opracowań, książek i artykułów naukowych z dziedziny historii sztuki, architektury i urbanistyki. Pracowała w Pracowniach Konserwacji Zabytków, a następnie przez wiele lat w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk (PAN) jako inwentaryzator i redaktor Katalogu Zabytków Sztuki dawnego województwa warszawskiego. W 1964 roku wraz z Hanną Sygietyńską odkryła w parafialnym kościółku w Kosowie Lackim obraz El Greca „Ekstaza św. Franciszka”, a także – w późniejszych latach – wiele innych średniowiecznych dzieł z zakresu malarstwa i rzeźby. Po przejściu na emeryturę zajęła się pracą pedagogiczną, kształcąc wielu artystów i historyków sztuki. W Europejskiej Akademii Sztuki była promotorem blisko stu pięćdziesięciu prac magisterskich. Po zakończeniu współpracy z EAS, została wykładowcą Akademii Skolimowskiej oraz członkiem Rady Programowej. Była członkiem kapituły nagrody imienia Jacka Maziarskiego, której celem jest nagradzanie za wybitne osiągnięcia publicystyczno-eseistyczne wyróżniające się niezależnością myślenia i poszerzające wiedzę Polaków o rzeczywistości. Odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2009), Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2017) oraz Złotym Medalem Gloria Artis (2019). Była córką prof. Karola Mikulskiego, który jako ordynator szpitala psychiatrycznego w Gostyninie popełnił samobójstwo w akcie sprzeciwu wobec rozkazu niemieckich okupantów, żądających listy chorych do likwidacji. Historia doktora stała się inspiracją dla Stanisława Lema, który opisał ją w powieści „Szpital przemienienia”. Zmarła 1 listopada 2019 w Warszawie.
więcej...
mniej
[00:00:06] Boh. pochodzi z inteligenckiej rodziny – ojciec-lekarz chciał, by poszła w jego śla-dy, matka-pianistka chciała, by córka zdobyła wykształcenie muzyczne – nauka w konserwa-to-rium. Boh. w 1947 r. przyjechała do Warszawy z Gostynina, gdzie ojciec był ordynatorem szpitala psychiatrycznego, i rozpoczęła naukę w żoliborskim liceum im. Sempołowskiej. Boh. wybrała kierunek studiów: historię sztuki, pod wpływem wuja Aleksandra Gieysztora, kole-żanki Marii Beliny-Prażmowskiej i nauczycielki historii Ewy Egerowej. W 1949 r. dostała się na studia i poznała Hannę Sygietyńską. [+]
[00:03:40] Dwustopniowy system studiów, boh. przyjaźniła się z Anną Milewską i Krystyną Zachwatowicz – wspólna miłość do gór, zaszczepiona przez szkolną koleżankę Teresę Hildt-Węgrzynowicz. Jej kolegami byli Jan Strzelecki i Andrzej Ziemilski. Powody przeniesienia się Krystyny Zachwatowicz do Krakowa.
[00:06:18] Studencki wyjazd na żniwa w 1952 r., agitacje kolegów z ZMP. Pobyt w Tolku i Kra-puzach koło Bartoszyc – boh. jeździła konno i razem z Andrzejem Watem stanowili zespół konnej łączności między wsiami. Podczas wakacyjnego wyjazdu zaprzyjaźniła się z Hanną Sygietyńską. W 1953 r. boh. rozpoczęła studia magisterskie – spotkanie z Ewą Smulikowską. Pogłębianie wiedzy z zakresu katalogowania zabytków – obóz w Sulejowie n/Pilicą, którego szefem był Jerzy Łoziński – spotkanie studentów historii sztuki ze wszystkich uczelni, nawią-zywanie kontaktów.
[00:10:58] Ewa Smulikowska uczestniczyła w opracowaniu katalogu zabytków powiatu gnieź-nieńskiego pod kierunkiem prof. Szczęsnego Dettloffa. Boh. i Ewa Smulikowska dosta-ły od Jerzego Łozińskiego, kierownika pracowni inwentaryzacji Instytutu Sztuki, propozycję kata-logowania zabytków powiatu zamojskiego, zamienioną później na powiat Kraśnik. Ro-wero-wy wyjazd w okolice Kraśnika i Janowa Lubelskiego – inwentaryzacja terenowa, stan dróg na Lubelszczyźnie, noclegi w stodołach i na plebaniach.
[00:14:54] Autoprezentacja boh. urodzonej 18 lutego 1931 r. w Warszawie.
[00:15:29] Rodzina mieszkała w Warszawie przy ul. Krasińskiego 18 – wspomnienie mieszka-nia. W 1936 r. rodzina przeprowadziła się do Gostynina, gdzie ojciec został ordynatorem szpitala psychiatrycznego, dyrektorem placówki był dr. Eugeniusz Wilczkowski, który rów-nież przyjechał z Warszawy. Boh. bawiła się z dziećmi dr Wilczkowskiego: Krystyną i Andrze-jem.
[00:19:28] Boh. uczyła się w domu, metoda nauki języków niemieckiego i francuskiego. Bo-na, Jennie Forster, była podobno kuzynką Gauleitera Alberta Forstera. Po przemówieniu Józefa Becka boh. powtórzyła przemówienie swoim zabawkom. Brat przyrodni ostrzył w obecności bony nóż na Hitlera i obiecywał wynalezienie maszyny do wyciśnięcia z niego soku [sic!]. Zarówno nóż, jak i wyciskarka do soku z marchwi zostały przez pannę Forster zniszczone. [+]
[00:24:03] Mama należała do Organizacji Ruchu Muzycznego, która zajmowała się organizo-waniem koncertów. Przyjaźń z Witoldem Małcużyńskim, który spędzał wakacje w Gostyni-nie, przygotowując się do Konkursu Chopinowskiego. W domu bywali: Jan Ekier, Irena Dubi-ska i Eugenia Umińska oraz prof. Baley. Atmosfera domu otwartego. Zabawy z dziećmi pra-cowników szpitala.
[00:26:45] Wakacje u dziadków w majątku Magdulka k/Horodzieja na Nowogródczyźnie, spo-tkania z kuzynem Witoldem Kieżunem. Wspomnienie babci Loni, która chodziła z klu-czami i rewolwerem przy pasie. Wyprawy z dziadkiem do zamku Radziwiłłów w Nieświeżu. Egzamin przed przystąpieniem do Pierwszej Komunii – odpowiedź na pytanie o IX przykaza-nie, rysu-nek Pana Boga w spodniach na szelkach. [+]
[00:31:38] Rodziny Mikulskich i Grodeckich pochodziły z Podola, ojciec urodził się w Kijowie. Babcia w czasie wojny była w Warszawie, tu przeżyła powstanie.
[00:33:30] Boh. czuła się odpowiedzialna za wybuch wojny – atmosfera i przygotowania po przemówieniu Becka. Podczas wakacji w Magdulce boh. była rozczarowana brakiem przygo-towań do wojny i modliła się o nią. Reakcja na pierwsze bombardowania i rannych we wrze-śniu 1939 r. 31 sierpnia ojciec został zmobilizowany i wyjechał do Sokółki, gdzie spotkał przyjaciela Kazimierza Niemirowicza-Szczytta. 17 września obydwaj dostali się do sowieckiej niewoli i jechali pociągiem w głąb ZSRR. Ojciec namawiał innych oficerów na ucieczkę, osta-tecznie sam wyskoczył z wagonu. Potem szedł nocami wzdłuż torów kolejowych, w paź-dzierniku dotarł do Gostynina i wrócił do pracy. 17 marca 1940 r. do Gostynina przyjechała niemiecka komisja, która kazała wyznaczyć pacjentów na śmierć. Pożegnanie z ojcem, który 18 marca popełnił samobójstwo. Pogrzeb ojca jako manifestacja – reakcja Niemców. Depre-sja mamy po śmierci ojca, rezygnacja brata z przedzierania się do polskiego wojska we Fran-cji. [+]
[00:48:11] 1 września 1939 – ostrzegawcze komunikaty radiowe. Dźwięki przelatujących bombowców. Rodzina miała się spotkać w Lyonie, gdzie konsulem generalnym był kuzyn ojca Starzyński. Wyjazd matki z dziećmi do Zaleszczyk, przejazd nocami, bombardowanie w okolicach Bolimowa. W Ożarowie polscy żołnierze zarekwirowali samochód – bombardo-wanie miasta. Rodzina dotarła pieszo do Warszawy, przejście przez bombardowany Most Poniatowskiego. W Gałkach za Kałuszynem rodzina doczekała do 27 września – wiadomość o kapitulacji Warszawy. Pierwsi Niemcy – patrol na koniach. [+]
[00:56:28] Powrót do Gostynina, przeprawa nocą przez Narew. Ojciec wrócił do domu 20 paź-dziernika. Kazimierz Niemirowicz-Szczytt pisał do ojca z Kozielska, ostatni list przyszedł w lutym 1940 r. Jego nazwisko znalazło się na pierwszej liście opublikowanej przez Niemców po odkryciu mogił w Katyniu. [+]
[01:00:27] Boh. z koleżankami Mogulską i Rozwadowską poszły na wagary do Muzeum Na-ro-dowego. Boh. zdawała maturę w 1949 r. – pytania zadawane przez tzw. czynnik społecz-ny. Poziom nauczania w szkole, w której uczyły przedwojenne nauczycielki.
[01:07:31] Ofensywa Armii Czerwonej w 1945 r., zbliżanie się frontu. Podczas okupacji Niem-cy zamienili szpital psychiatryczny na gruźliczy, prace fizyczne wykonywały siostry z różnych rozwiązanych zakonów. W 1944 r. powstał szpital wojskowy – ewakuacja rannych Niemców – zniszczenie pociągu przez sowieckie czołgi. Boh. musiała chodzić pod wiaduktem, na któ-rym stał wrak pociągu. [+]
[01:12:51] Boh. po wyzwoleniu zapisała się do harcerstwa – obchody 3 Maja w 1946 r. Boh. i Andrzej Wilczkowski przyprowadzili swoje drużyny na rynek w Gostyninie – przemówienie członka PSL w sprawie zbliżającego się referendum „Trzy razy TAK”. Niemcy wysadzili kościół w powietrze, więc nabożeństwa odprawiano w kaplicy zamkowej. Powojenna atmosfera. Po przeprowadzce do Warszawy boh. kontynuowała działalność w harcerstwie – ostatni obóz w 1949 r.
[01:17:06] W 1949 r. koleżanka zaproponowała boh. wstąpienie do tajnej organizacji. Boh. i jej koleżanki już należały do ZMP. Decyzja boh. [+]
[01:20:33] Po ukończeniu historii sztuki boh. uczyła się jeszcze w konserwatorium i nie do-stała nakazu pracy. Koleżanka Anna Milewska nie dostała się na kurs magisterski, ponieważ wypi-sała się z ZMP – proces pokazowy. Anna Milewska ukończyła szkołę teatralną.
[01:26:18] Pomysł inwentaryzowania zabytków wywodził się z Galicji, akcję opisywania obiek-tów zabytkowych kontynuowano w dwudziestoleciu międzywojennym. Idea katalo-gów za-bytków. Powstanie Pracowni Konserwacji Zabytków. Boh. doktoryzowała się ze średni-wiecznych zamków. Inwentaryzacja własności kościelnej i państwowej.
[01:30:30] W 1962 r. boh. rozpoczęła pracę w Instytucie Sztuki PAN, któremu szefował Ju-liusz Starzyński. Praca w województwie warszawskim – możliwość wejścia do kościołów. Specyfi-ka pracy i odkrycia w województwie, które uważano za „ubogie”.
[01:36:16] Pierwsza inwentaryzacja w terenie – wyjazd do powiatu kraśnickiego w 1953 r., przejazd zdezelowanymi rowerami przez okolice, w których jeszcze działało podziemie an-tykomunistyczne. Ubranie i wyposażenie, mapy. Opracowanie marszruty. Po obejrzeniu dworu w Moniakach boh. (i Ewa Smulikowska) zostały zatrzymane w Urzędowie przez mili-cjantów, którzy uznali, że dziewczyny są zrzutkami amerykańskimi i rozsiewają stonkę. Dziewczyny nocowały na plebaniach, w wiejskich chałupach, w stogach. [+]
[01:42:34] W 1954 r. boh. pojechała z Hanną Sygietyńską i Anną Milewską na inwentaryzację powiatów kętrzyńskiego i węgorzewskiego. Wizyta w Sztynorcie – widok trzech trumien przerobionych na łódki przez repatriantów ze wschodu. [+]
[01:44:58] Wizyta w Wilczym Szańcu. Wspinaczki na dzwonnice, penetrowanie strychów – obraz El Greca był przeznaczony do spalenia, ale ksiądz nie chciał niszczyć św. Franciszka i powiesił go na plebanii.
[01:46:58] Aresztowania na skutek denuncjacji w szpitalu w Gostyninie 18 marca 1942 r. Aresztowano m.in. dr Eugeniusza Wilczkowskiego, a jego rodzina musiała przeprowadzić się na wieś. Wcześniej boh. oraz Krystyna i Andrzej Wilczkowscy zawiązali tajną organizację „Wilki” - pseudonimy z „Księgi dżungli”. Organizacja liczyła siedmioro członków – próby od-wagi, zebrania w kartoflisku. Celem organizacji był zamach na Hitlera. Państwo Wilczkowscy mieli samochód, który rozebrali na części ukrywając je – dzieci chciały odzyskać części, zło-żyć samochód i pojechać nim do Berlina. [+]
[01:50:40] Zabawa w „mówionkę”, czytanie podziemnej prasy oraz niemieckich gazet. Brat boh. miał mapę, na której oznaczał sytuację na froncie wschodnim. Grupa wydała 4 egzem-plarze podziemnego pisma. Boh., znająca niemiecki, bawiła się także z Gunnarem i Uve, sy-nami dyrektora szpitala dr Wernicke. Sylwetka dr Wernicke. Wspomnienie dr Carla Schnei-dera, który brał udział w akcji zabijania psychicznie chorych. [+]
[01:57:13] Powojenne losy dr Wernicke, który zmarł w latach 60. Zbrodnie popełniane przez Niemców w okresie II wojny na osobach psychicznie chorych. Przywołanie filmów: „Śmierć psychiatry” oraz „Szpital Przemienienia”. Stanisław Lem podczas studiów medycznych po-znał historię ojca boh. i umieścił motyw lekarza popełniającego samobójstwo w swojej po-wieści.
[02:02:20] Katalogi dzieł sztuki wydawano w małych nakładach, które trafiały głównie do bi-bliotek, kościołów, regionalnych przewodników. Waga pracy nad inwentaryzacją zbytków.
[02:07:05] Katalogi jako „przewodniki dla złodziei” – odkrycie średniowiecznej rzeźby Ma-donny na lwie w Porębie nad Bugiem. [+]
[02:10:15] Położenie kapliczek i figur św. Jana Nepomucena. W powojennym kościele w Ka-skach koło Sochaczewa odnaleziono obraz Francesco Bassano, podobno odkupiony za bu-telkę wódki od radzieckiego żołnierza. W Błędowie koło Grójca na strychu kościoła odnale-ziono gotycki obraz Matki Boskiej. Metody konserwacji w warszawskim Muzeum Narodo-wym. Po konserwacji ksiądz nie chciał za nią zapłacić i nie przyjął obrazu. Za obraz zapłacił prymas Stefan Wyszyński – dalsze dzieje obrazu. [+]
[02:23:12] Przewóz obrazu do Warszawy.
[02:24:06] W 1964 r. boh. i Hanna Sygietyńska dostały do inwentaryzacji powiat sokołowski. Wyjazd do Kosowa Lackiego – wizyta w neogotyckim kościele. Na plebanii znaleziono obraz przedstawiający św. Franciszka. Konsultacje w Warszawie, m.in. z prof. Michałem Walickim, badanie tematu przedstawień św. Franciszka w malarstwie El Greco. Wyjazdy do muzeów europejskich w celach porównawczo-badawczych. Informacja w katalogu wydanym w 1965 r. Boh. i Hanna Sygietyńska napisały artykuł o odkryciu obrazu El Greco – reakcja środowi-ska. Obraz zaistniał dzięki dziennikarzowi PAP Janisławskiemu. Trzy gazety wysłały swoich reporterów do Kosowa. [+]
[02:38:05] Boh. przebywała w tym czasie na sympozjum w Spoleto. Zainteresowanie dzienni-karzy, propozycje wyceny dzieł sztuki. Oferta wymiany obrazu za możliwość kupna miedzia-nej blachy na pokrycie kościoła. Stanisław Lorentz wysłał ekipę ekspertów dla potwierdzenia autentyczności obrazu, wypowiedź prof. Białostockiego zacytowała prasa. Ludwik Jerzy Kern napisał balladę o odkryciu obrazu, która została wydrukowana w „Przekroju”. Odpowiedź boh. i Hanny Sygietyńskiej. Odkryciu obrazu poświęcono jeden z numerów „Szpilek”. Reak-cja Kościoła na liczne publikacje. [+]
[02:47:07] W 1974 r. podczas konserwacji obrazu odsłonięto sygnaturę. Wiadomość przeka-zał chemik Piotr Rudniewski. O odkryciu sygnatury boh. i Hanna Sygietyńska powiedziały dzien-nikarce Małgorzacie Szejnert. Minister Tejchma powołał komisję dla uznania auten-tyczności obrazu, który w 1973 r. biskup Mazur oddał do konserwacji w prywatnej pracowni. Boh. i Hanna Sygietyńska wyjechały w nagrodę na stypendium do Hiszpanii. [+]
więcej...
mniej