Izabella Galicka z d. Mikulska (ur. 1931, Warszawa) – historyk sztuki, alpinistka, absolwentka Konserwatorium Muzycznego oraz Uniwersytetu Warszawskiego (historia sztuki). Autorka wielu opracowań, książek i artykułów naukowych z dziedziny historii sztuki, architektury i urbanistyki. Pracowała w Pracowniach Konserwacji Zabytków, a następnie przez wiele lat w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk (PAN) jako inwentaryzator i redaktor Katalogu Zabytków Sztuki dawnego województwa warszawskiego. W 1964 roku wraz z Hanną Sygietyńską odkryła w parafialnym kościółku w Kosowie Lackim obraz El Greca „Ekstaza św. Franciszka”, a także – w późniejszych latach – wiele innych średniowiecznych dzieł z zakresu malarstwa i rzeźby. Po przejściu na emeryturę zajęła się pracą pedagogiczną, kształcąc wielu artystów i historyków sztuki. W Europejskiej Akademii Sztuki była promotorem blisko stu pięćdziesięciu prac magisterskich. Po zakończeniu współpracy z EAS, została wykładowcą Akademii Skolimowskiej oraz członkiem Rady Programowej. Była członkiem kapituły nagrody imienia Jacka Maziarskiego, której celem jest nagradzanie za wybitne osiągnięcia publicystyczno-eseistyczne wyróżniające się niezależnością myślenia i poszerzające wiedzę Polaków o rzeczywistości. Odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (2009), Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2017) oraz Złotym Medalem Gloria Artis (2019). Była córką prof. Karola Mikulskiego, który jako ordynator szpitala psychiatrycznego w Gostyninie popełnił samobójstwo w akcie sprzeciwu wobec rozkazu niemieckich okupantów, żądających listy chorych do likwidacji. Historia doktora stała się inspiracją dla Stanisława Lema, który opisał ją w powieści „Szpital przemienienia”. Zmarła 1 listopada 2019 w Warszawie.
more...
less
[00:00:06] Boh. pochodzi z inteligenckiej rodziny – ojciec-lekarz chciał, by poszła w jego śla-dy, matka-pianistka chciała, by córka zdobyła wykształcenie muzyczne – nauka w konserwa-to-rium. Boh. w 1947 r. przyjechała do Warszawy z Gostynina, gdzie ojciec był ordynatorem szpitala psychiatrycznego, i rozpoczęła naukę w żoliborskim liceum im. Sempołowskiej. Boh. wybrała kierunek studiów: historię sztuki, pod wpływem wuja Aleksandra Gieysztora, kole-żanki Marii Beliny-Prażmowskiej i nauczycielki historii Ewy Egerowej. W 1949 r. dostała się na studia i poznała Hannę Sygietyńską. [+]
[00:03:40] Dwustopniowy system studiów, boh. przyjaźniła się z Anną Milewską i Krystyną Zachwatowicz – wspólna miłość do gór, zaszczepiona przez szkolną koleżankę Teresę Hildt-Węgrzynowicz. Jej kolegami byli Jan Strzelecki i Andrzej Ziemilski. Powody przeniesienia się Krystyny Zachwatowicz do Krakowa.
[00:06:18] Studencki wyjazd na żniwa w 1952 r., agitacje kolegów z ZMP. Pobyt w Tolku i Kra-puzach koło Bartoszyc – boh. jeździła konno i razem z Andrzejem Watem stanowili zespół konnej łączności między wsiami. Podczas wakacyjnego wyjazdu zaprzyjaźniła się z Hanną Sygietyńską. W 1953 r. boh. rozpoczęła studia magisterskie – spotkanie z Ewą Smulikowską. Pogłębianie wiedzy z zakresu katalogowania zabytków – obóz w Sulejowie n/Pilicą, którego szefem był Jerzy Łoziński – spotkanie studentów historii sztuki ze wszystkich uczelni, nawią-zywanie kontaktów.
[00:10:58] Ewa Smulikowska uczestniczyła w opracowaniu katalogu zabytków powiatu gnieź-nieńskiego pod kierunkiem prof. Szczęsnego Dettloffa. Boh. i Ewa Smulikowska dosta-ły od Jerzego Łozińskiego, kierownika pracowni inwentaryzacji Instytutu Sztuki, propozycję kata-logowania zabytków powiatu zamojskiego, zamienioną później na powiat Kraśnik. Ro-wero-wy wyjazd w okolice Kraśnika i Janowa Lubelskiego – inwentaryzacja terenowa, stan dróg na Lubelszczyźnie, noclegi w stodołach i na plebaniach.
[00:14:54] Autoprezentacja boh. urodzonej 18 lutego 1931 r. w Warszawie.
[00:15:29] Rodzina mieszkała w Warszawie przy ul. Krasińskiego 18 – wspomnienie mieszka-nia. W 1936 r. rodzina przeprowadziła się do Gostynina, gdzie ojciec został ordynatorem szpitala psychiatrycznego, dyrektorem placówki był dr. Eugeniusz Wilczkowski, który rów-nież przyjechał z Warszawy. Boh. bawiła się z dziećmi dr Wilczkowskiego: Krystyną i Andrze-jem.
[00:19:28] Boh. uczyła się w domu, metoda nauki języków niemieckiego i francuskiego. Bo-na, Jennie Forster, była podobno kuzynką Gauleitera Alberta Forstera. Po przemówieniu Józefa Becka boh. powtórzyła przemówienie swoim zabawkom. Brat przyrodni ostrzył w obecności bony nóż na Hitlera i obiecywał wynalezienie maszyny do wyciśnięcia z niego soku [sic!]. Zarówno nóż, jak i wyciskarka do soku z marchwi zostały przez pannę Forster zniszczone. [+]
[00:24:03] Mama należała do Organizacji Ruchu Muzycznego, która zajmowała się organizo-waniem koncertów. Przyjaźń z Witoldem Małcużyńskim, który spędzał wakacje w Gostyni-nie, przygotowując się do Konkursu Chopinowskiego. W domu bywali: Jan Ekier, Irena Dubi-ska i Eugenia Umińska oraz prof. Baley. Atmosfera domu otwartego. Zabawy z dziećmi pra-cowników szpitala.
[00:26:45] Wakacje u dziadków w majątku Magdulka k/Horodzieja na Nowogródczyźnie, spo-tkania z kuzynem Witoldem Kieżunem. Wspomnienie babci Loni, która chodziła z klu-czami i rewolwerem przy pasie. Wyprawy z dziadkiem do zamku Radziwiłłów w Nieświeżu. Egzamin przed przystąpieniem do Pierwszej Komunii – odpowiedź na pytanie o IX przykaza-nie, rysu-nek Pana Boga w spodniach na szelkach. [+]
[00:31:38] Rodziny Mikulskich i Grodeckich pochodziły z Podola, ojciec urodził się w Kijowie. Babcia w czasie wojny była w Warszawie, tu przeżyła powstanie.
[00:33:30] Boh. czuła się odpowiedzialna za wybuch wojny – atmosfera i przygotowania po przemówieniu Becka. Podczas wakacji w Magdulce boh. była rozczarowana brakiem przygo-towań do wojny i modliła się o nią. Reakcja na pierwsze bombardowania i rannych we wrze-śniu 1939 r. 31 sierpnia ojciec został zmobilizowany i wyjechał do Sokółki, gdzie spotkał przyjaciela Kazimierza Niemirowicza-Szczytta. 17 września obydwaj dostali się do sowieckiej niewoli i jechali pociągiem w głąb ZSRR. Ojciec namawiał innych oficerów na ucieczkę, osta-tecznie sam wyskoczył z wagonu. Potem szedł nocami wzdłuż torów kolejowych, w paź-dzierniku dotarł do Gostynina i wrócił do pracy. 17 marca 1940 r. do Gostynina przyjechała niemiecka komisja, która kazała wyznaczyć pacjentów na śmierć. Pożegnanie z ojcem, który 18 marca popełnił samobójstwo. Pogrzeb ojca jako manifestacja – reakcja Niemców. Depre-sja mamy po śmierci ojca, rezygnacja brata z przedzierania się do polskiego wojska we Fran-cji. [+]
[00:48:11] 1 września 1939 – ostrzegawcze komunikaty radiowe. Dźwięki przelatujących bombowców. Rodzina miała się spotkać w Lyonie, gdzie konsulem generalnym był kuzyn ojca Starzyński. Wyjazd matki z dziećmi do Zaleszczyk, przejazd nocami, bombardowanie w okolicach Bolimowa. W Ożarowie polscy żołnierze zarekwirowali samochód – bombardo-wanie miasta. Rodzina dotarła pieszo do Warszawy, przejście przez bombardowany Most Poniatowskiego. W Gałkach za Kałuszynem rodzina doczekała do 27 września – wiadomość o kapitulacji Warszawy. Pierwsi Niemcy – patrol na koniach. [+]
[00:56:28] Powrót do Gostynina, przeprawa nocą przez Narew. Ojciec wrócił do domu 20 paź-dziernika. Kazimierz Niemirowicz-Szczytt pisał do ojca z Kozielska, ostatni list przyszedł w lutym 1940 r. Jego nazwisko znalazło się na pierwszej liście opublikowanej przez Niemców po odkryciu mogił w Katyniu. [+]
[01:00:27] Boh. z koleżankami Mogulską i Rozwadowską poszły na wagary do Muzeum Na-ro-dowego. Boh. zdawała maturę w 1949 r. – pytania zadawane przez tzw. czynnik społecz-ny. Poziom nauczania w szkole, w której uczyły przedwojenne nauczycielki.
[01:07:31] Ofensywa Armii Czerwonej w 1945 r., zbliżanie się frontu. Podczas okupacji Niem-cy zamienili szpital psychiatryczny na gruźliczy, prace fizyczne wykonywały siostry z różnych rozwiązanych zakonów. W 1944 r. powstał szpital wojskowy – ewakuacja rannych Niemców – zniszczenie pociągu przez sowieckie czołgi. Boh. musiała chodzić pod wiaduktem, na któ-rym stał wrak pociągu. [+]
[01:12:51] Boh. po wyzwoleniu zapisała się do harcerstwa – obchody 3 Maja w 1946 r. Boh. i Andrzej Wilczkowski przyprowadzili swoje drużyny na rynek w Gostyninie – przemówienie członka PSL w sprawie zbliżającego się referendum „Trzy razy TAK”. Niemcy wysadzili kościół w powietrze, więc nabożeństwa odprawiano w kaplicy zamkowej. Powojenna atmosfera. Po przeprowadzce do Warszawy boh. kontynuowała działalność w harcerstwie – ostatni obóz w 1949 r.
[01:17:06] W 1949 r. koleżanka zaproponowała boh. wstąpienie do tajnej organizacji. Boh. i jej koleżanki już należały do ZMP. Decyzja boh. [+]
[01:20:33] Po ukończeniu historii sztuki boh. uczyła się jeszcze w konserwatorium i nie do-stała nakazu pracy. Koleżanka Anna Milewska nie dostała się na kurs magisterski, ponieważ wypi-sała się z ZMP – proces pokazowy. Anna Milewska ukończyła szkołę teatralną.
[01:26:18] Pomysł inwentaryzowania zabytków wywodził się z Galicji, akcję opisywania obiek-tów zabytkowych kontynuowano w dwudziestoleciu międzywojennym. Idea katalo-gów za-bytków. Powstanie Pracowni Konserwacji Zabytków. Boh. doktoryzowała się ze średni-wiecznych zamków. Inwentaryzacja własności kościelnej i państwowej.
[01:30:30] W 1962 r. boh. rozpoczęła pracę w Instytucie Sztuki PAN, któremu szefował Ju-liusz Starzyński. Praca w województwie warszawskim – możliwość wejścia do kościołów. Specyfi-ka pracy i odkrycia w województwie, które uważano za „ubogie”.
[01:36:16] Pierwsza inwentaryzacja w terenie – wyjazd do powiatu kraśnickiego w 1953 r., przejazd zdezelowanymi rowerami przez okolice, w których jeszcze działało podziemie an-tykomunistyczne. Ubranie i wyposażenie, mapy. Opracowanie marszruty. Po obejrzeniu dworu w Moniakach boh. (i Ewa Smulikowska) zostały zatrzymane w Urzędowie przez mili-cjantów, którzy uznali, że dziewczyny są zrzutkami amerykańskimi i rozsiewają stonkę. Dziewczyny nocowały na plebaniach, w wiejskich chałupach, w stogach. [+]
[01:42:34] W 1954 r. boh. pojechała z Hanną Sygietyńską i Anną Milewską na inwentaryzację powiatów kętrzyńskiego i węgorzewskiego. Wizyta w Sztynorcie – widok trzech trumien przerobionych na łódki przez repatriantów ze wschodu. [+]
[01:44:58] Wizyta w Wilczym Szańcu. Wspinaczki na dzwonnice, penetrowanie strychów – obraz El Greca był przeznaczony do spalenia, ale ksiądz nie chciał niszczyć św. Franciszka i powiesił go na plebanii.
[01:46:58] Aresztowania na skutek denuncjacji w szpitalu w Gostyninie 18 marca 1942 r. Aresztowano m.in. dr Eugeniusza Wilczkowskiego, a jego rodzina musiała przeprowadzić się na wieś. Wcześniej boh. oraz Krystyna i Andrzej Wilczkowscy zawiązali tajną organizację „Wilki” - pseudonimy z „Księgi dżungli”. Organizacja liczyła siedmioro członków – próby od-wagi, zebrania w kartoflisku. Celem organizacji był zamach na Hitlera. Państwo Wilczkowscy mieli samochód, który rozebrali na części ukrywając je – dzieci chciały odzyskać części, zło-żyć samochód i pojechać nim do Berlina. [+]
[01:50:40] Zabawa w „mówionkę”, czytanie podziemnej prasy oraz niemieckich gazet. Brat boh. miał mapę, na której oznaczał sytuację na froncie wschodnim. Grupa wydała 4 egzem-plarze podziemnego pisma. Boh., znająca niemiecki, bawiła się także z Gunnarem i Uve, sy-nami dyrektora szpitala dr Wernicke. Sylwetka dr Wernicke. Wspomnienie dr Carla Schnei-dera, który brał udział w akcji zabijania psychicznie chorych. [+]
[01:57:13] Powojenne losy dr Wernicke, który zmarł w latach 60. Zbrodnie popełniane przez Niemców w okresie II wojny na osobach psychicznie chorych. Przywołanie filmów: „Śmierć psychiatry” oraz „Szpital Przemienienia”. Stanisław Lem podczas studiów medycznych po-znał historię ojca boh. i umieścił motyw lekarza popełniającego samobójstwo w swojej po-wieści.
[02:02:20] Katalogi dzieł sztuki wydawano w małych nakładach, które trafiały głównie do bi-bliotek, kościołów, regionalnych przewodników. Waga pracy nad inwentaryzacją zbytków.
[02:07:05] Katalogi jako „przewodniki dla złodziei” – odkrycie średniowiecznej rzeźby Ma-donny na lwie w Porębie nad Bugiem. [+]
[02:10:15] Położenie kapliczek i figur św. Jana Nepomucena. W powojennym kościele w Ka-skach koło Sochaczewa odnaleziono obraz Francesco Bassano, podobno odkupiony za bu-telkę wódki od radzieckiego żołnierza. W Błędowie koło Grójca na strychu kościoła odnale-ziono gotycki obraz Matki Boskiej. Metody konserwacji w warszawskim Muzeum Narodo-wym. Po konserwacji ksiądz nie chciał za nią zapłacić i nie przyjął obrazu. Za obraz zapłacił prymas Stefan Wyszyński – dalsze dzieje obrazu. [+]
[02:23:12] Przewóz obrazu do Warszawy.
[02:24:06] W 1964 r. boh. i Hanna Sygietyńska dostały do inwentaryzacji powiat sokołowski. Wyjazd do Kosowa Lackiego – wizyta w neogotyckim kościele. Na plebanii znaleziono obraz przedstawiający św. Franciszka. Konsultacje w Warszawie, m.in. z prof. Michałem Walickim, badanie tematu przedstawień św. Franciszka w malarstwie El Greco. Wyjazdy do muzeów europejskich w celach porównawczo-badawczych. Informacja w katalogu wydanym w 1965 r. Boh. i Hanna Sygietyńska napisały artykuł o odkryciu obrazu El Greco – reakcja środowi-ska. Obraz zaistniał dzięki dziennikarzowi PAP Janisławskiemu. Trzy gazety wysłały swoich reporterów do Kosowa. [+]
[02:38:05] Boh. przebywała w tym czasie na sympozjum w Spoleto. Zainteresowanie dzienni-karzy, propozycje wyceny dzieł sztuki. Oferta wymiany obrazu za możliwość kupna miedzia-nej blachy na pokrycie kościoła. Stanisław Lorentz wysłał ekipę ekspertów dla potwierdzenia autentyczności obrazu, wypowiedź prof. Białostockiego zacytowała prasa. Ludwik Jerzy Kern napisał balladę o odkryciu obrazu, która została wydrukowana w „Przekroju”. Odpowiedź boh. i Hanny Sygietyńskiej. Odkryciu obrazu poświęcono jeden z numerów „Szpilek”. Reak-cja Kościoła na liczne publikacje. [+]
[02:47:07] W 1974 r. podczas konserwacji obrazu odsłonięto sygnaturę. Wiadomość przeka-zał chemik Piotr Rudniewski. O odkryciu sygnatury boh. i Hanna Sygietyńska powiedziały dzien-nikarce Małgorzacie Szejnert. Minister Tejchma powołał komisję dla uznania auten-tyczności obrazu, który w 1973 r. biskup Mazur oddał do konserwacji w prywatnej pracowni. Boh. i Hanna Sygietyńska wyjechały w nagrodę na stypendium do Hiszpanii. [+]
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.