Hunkiewicz Amalia

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0135

25 września 2018, Lwów

1:18

Amalia Hunkiewicz z d. Guzal (ur. 1956, Lwów) jest córką Stanisława Guzala, który jako ochotnik Wojska Polskiego brał udział w obronie Lwowa w 1918 roku. Jego syn Bolko został podczas II wojny światowej skazany na 10 łagrów, z których nigdy nie wrócił - ojciec czekał na jego powrót „do ostatniego tchnienia”. Pani Amalia opowiada o codzienności życia we Lwowie w okresie istnienia ZSRR, o polskiej szkole i pozaszkolnym nauczaniu religii i historii Polski, prowadzonym przez Jadwigę Zappe. Opisuje, jak wskutek donosu doszło w domu sióstr Zappe do rewizji, a następnie aresztowań i przesłuchań. Opowiada też, jak udało jej się doprowadzić do tego, żeby na grobie zmarłego w 1982 roku ojca pojawiła się tabliczka z napisem „Obrońca Lwowa”.

[00:00:00] Bohaterka wyszła za mąż w 1978 r. Ojciec boh., Stanisław, urodził się w Lublinie, wychował w Kijowie, był dziewiątym dzieckiem swoich rodziców. Przyjechał do Lwowa w maju 1917 r. Jako ochotnik brał udział w obronie Lwowa.
[00:01:20] Ojciec zmarł w 1982 r., leży na Cmentarzu Lwowskim z tabliczką „Obrońca Lwowa”. Gdy boh. odbierała tabliczkę, pan, który ją zrobił zapytał, czy się nie boi. Boh. i Polacy na wschodzie - nie boją się. [Boh. prezentuje kopię dowodu osobistego ojca i inne dokumenty]
[00:03:30] Historia orła w koronie na białej fladze oraz odznaczeń ojca i dziadka. Historia patriotyzmu w rodzinie boh.
[00:05:00] Ojciec nie był ranny w obranie Lwowa, kula go tylko musnęła. W czasach niepodległej Polski ojciec miał syna Bogusława Guzala oraz brata Aleksandra, który razem z innym bratem ściągnął rodzinę do Kijowa. Pracowali w hucie żelaza.
[00:06:35] Ojciec uczył się fryzjerstwa, umiejętności i zabiegi fryzjerskie wykonywane przez ojca. Stawiał on również bańki, pijawki, robił mani- i pedicure, masaże i in.
[00:08:40] Zabieg usuwania przez ojca brodawki. Ojciec pracował na początku u Józefa Michalskiego, potem założył swój zakład „U Stefana” na ul. Piekarskiej 5, w którym zatrudniał 5 osób, jego żona pracowała w zakładzie jako kasjerka.
[00:10:10] Wakacje spędzano poza Lwowem. Ojciec uwielbiał chodzić po górach, jeździli w Karpaty, do Żabiego (dziś Werchowyna na Ukrainie). Na wakacje brał w Karpaty bratanka Adasia Guzalę oraz przyrodniego brata boh. Bolka, uczył ich historii Polski i patriotyzmu.
[00:11:20] Adaś Guzal urodził się w Pionkach w 1925 r. Syn ojca Bolek Guzal (ur. 1924) został potem aresztowany, wywieziony i słuch po nim zaginął. Ojciec miał trudność w opowiadaniu historii rodzinnych, płakał. Sen boh. po śmierci ojca. We śnie ojciec przyprowadził do niej swoją pierwszą żonę Amalię, która powiedziała, że od 1955, kiedy umarła, nie znalazła Bolka między umarłymi i poprosiła boh., aby szukała go wśród żywych.
[00:13:40] Boh. udało się ustalić, że 21-letni Bolek był skazany za AK na 10 lat łagrów. Został stracony w 1947 r. Ojciec do śmierci czekał na powrót syna, nie pozwalał nic zmieniać w jego pokoju ani domu. Ojciec umarł w 1982 r., doczekał narodzin wnuka, syna boh.
[00:16:15] Adaś Guzal został rozstrzelany 22 kwietnia 1944 r. wraz z dziesięcioma innymi partyzantami, w czasie egzekucji krzyknął „Niech żyje Polska”. Powstały o nim dwa filmy.
[00:18:00] Matka boh., Olga Eugenia Gembarska, urodziła się we Lwowie w 1913 r., gdy Lwów należał do Austrii. Awantura boh. o paszport matki, w którym napisano, że urodziła się w ZSRR. Matka zmarła w lutym 1990 r. Życie matki w okresie międzywojennym.
[00:20:10] W czasie wojny we Lwowie dwaj pracodawcy chronili lwowską młodzież i inteligencję przed wywózką na roboty do Niemiec i obozów: instytut Rudolfa Wiegla, gdzie szukano szczepionki na tyfus, oraz fabryka konserw Jana Ruckera – tu pracowała matka.
[00:21:20] Matka mieszkała we Lwowie na ul. Rynek 8. Z fabryki dostała drewniaki. Pensja matki była bardzo niska, wynosiła konserwy z pracy w tzw. szmindziarce. Opis szmindziarki.
[00:24:15] Matka z babcią przeżyły wojnę. Dziadek po służbie w artylerii był sparaliżowany i zmarł w 1924 r. Babcia wychowywała matkę boh. i jej młodszego brata, który w 1938 r. był w wojsku i po odbyciu warty wypił przez pomyłkę esencję octową - trafił do szpitala. Gdy po 17 września weszli Rosjanie, nadal leżał w szpitalu. Za obietnicę powrotu do domu chorzy rozszerzyli szyny na rozmiar rosyjski. Bydlęcymi wagonami, zamiast do domu, wywieziono ich na tereny kołchozów.
[00:28:30] Walki ojca w 1918 r. we Lwowie. Ukraińska inteligencja uprosiła władze austriackie, aby dała im broń. Lwowa bronili uczniowie, studenci i lwowscy baciarzy.
[00:31:20] Anegdota o lwowskim batiarze. Batiarzy lwowscy mieli „humor i honor”, z tymi cechami szli do walki o Lwów i ginęli.
[00:33:00] Transporty do Warszawy trumien z nieznanymi, symbolicznymi ofiarami walk: w pierwszej był uczeń, w drugiej batiar, w trzeciej dopiero - żołnierz.
[00:33:45] W 1961 r. matka boh. odnalazła przez Czerwony Krzyż rodzinę ojca boh. z Pionek: jego dwie siostry - ciocię Stasię Guzal-Misiunę i ciocię Broncię Guzal-Godlewską.
[00:34:30] W 1969 r. boh. pojechała na wycieczkę z „Pronitu” do Warszawy. Polskie dzieci nie uwierzyły boh., że w pomniku Nieznanego Żołnierza leży żołnierz-obrońca Lwowa, „radziecki” żołnierz. Wiedza historyczna dzieci polskich i dzieci z Kresów.
[00:36:00] Prośba boh. o powrót Polaków do Lwowa i wykupywanie mieszkań po wyjeżdzających na Zachód Ukraińcach.
[00:37:00] W czasie Pomarańczowej Rewolucji w 2004 r. boh. do Starobielska, odwiedziła cmentarz. Spotkanie Rosjanki i jej historia. Różnica między pojęciami „sowieci”, „moskale”/ Rosjanie.
[00:41:00] Język ukraiński stosowany przed 1939 r. i język ukraiński używany przez boh.
[00:42:35] Związek Radziecki, a nie sowiecki. Życie w ZSRR, jak w każdym państwie totalitarnym, było spokojne, dopóki ktoś nie angażował się w politykę. Emerytura ojca boh.
[00:43:35] W 1976 r., gdy boh. miała 20 lat, uczyła jej religii i historii Polski Jadwiga Zappe. Ktoś doniósł i w domu sióstr Zappe była rewizja. Pan Rogala pracował w Ossolineum, przynosił im ciekawe dokumenty i uczył. Pan Krzysztoforow uczył nauk ścisłych.
[00:45:20] Boh. i inni była przesłuchiwana jako świadek. Uczniów zabierano z domu, z egzaminów. Boh. wieziono na przesłuchanie samochodem-budą, tzw. „cziornym woronem”. Finał przesłuchań boh. i jej nauczycieli, zarzuty i skonfiskowanie oszczędności.
[00:48:30] Pan Rogala zmarł, p. Krzysztoforow poszedł na emeryturę, matka sióstr Zappe zmarła w okresie problemów córek z władzami, pani Jadwiga Zappe żyje do dziś.
[00:49:00] Boh. chodziła do polskiej szkoły nr 24 im. Wandy Wasilewskiej. Amalia Szat była jej pierwszą nauczycielką, postać nauczycielki i jej metody wychowawcze. Lekcje kaligrafii.
[00:52:00] Przedmioty nauczane w szkole. Możliwość nauki jęz. angielskiego. Losy absolwentów lwowskiej szkoły boh. Jedna z koleżanek po studiach medycznych musiała zrzec się obywatelstwa polskiego, by zostać we Lwowie i dostać pracę.
[00:54:30] Nauczyciele w szkole boh. Jedna z nauczycielek była Żydówką, która przeżyła blokadę Leningradu. Jej syn był organistą i ochrzcił się razem z żoną, nauczycielka nie mogła się z tym pogodzić. Piękna nauczycielka p. Natyszak.
[00:56:10] Bogumiła Kunica była wychowawczynią boh. i nauczycielką fizyki, matematyki, astronomii, i życia. Pan Jacyszyn uczył rysunku i jęz. Polskiego - będąc Ukraińcem, pisał książki dla dzieci polskich.
[00:57:30] Pani Zaziemska uczyła matematyki. Dyrektorem był Iwan Iwanowic Chomeczko - okna jego gabinetu wychodziły na posesję p. Derenowych, u których dzieci miały lekcje religii. Gdy widziały, że dyrektor był w gabinecie, nie wchodziły na posesję.
[00:59:00] Inna nauczycielka matematyki uczyła dzieci dobrych manier i obyczajów. Od 5-6 klasy odbywały się lekcje o rozwoju dziewcząt i chłopców.
[01:00:40] Na podwórzu boh. były dwie Rosjanki, dwóch Ukraińców i dwie Żydówki, z którymi boh. nie bawiła się. Matka boh. nie pracowała i radziła córce, że warto pracować i mieć własne pieniądze.
[01:02:15] Lekcje religii do I Komunii św. odbywały się u państwa Derenowych. W starszym wieku religii uczyła boh. Wiesia [Zappe] na ul. Puszkina. Inne przedmioty nauczane przez p. Wiesię. Boh. należała do tzw. bractwa w kościele. Ślub boh.
[01:04:00] Lokalni księża: ks. Hałaniewicz oraz ks. Jastrzębski, który był bardzo wiekowy. Ksiądz [Rafał] Kiernicki prowadził poranną spowiedź. Msze i obrządki kościelne roku liturgicznego.
[01:07:00] Niechęć boh. do ukraińskich mszy w polskich kościołach. Postać ks. Kiernickiego. Boh. nie wierzy w plotki, które słyszała nt. księdza. Spowiedzi u ks. Kiernickiego.
[01:10:10] Ks. Kiernicki był nazywany „więźniem konfesjonału”. Jedna ze studentka ASP namalowała 2 portrety olejne ks. Kiernickiego, jeden z nich malarka podarowała katedrze.
[01:12:30] Ks. Kiernicki był „żądny spania”, służył ludziom i nie miał kiedy spać – historia z 1967 r. dot. chorego brata babci boh. O księdzu boh. mówi, że to „ksiądz, który zatrzymuje czas” – historia znajomej z Żółkwi, która we Lwowie przekazywała księdzu dary od ludzi, oraz historia samej boh.
more...
less

Kaczyński Adam

Kaczyński Adam

Instytut Pileckiego

Film