Andrzej Jankowski (ur. 1927, Hrubieszów) w czasie okupacji niemieckiej uczył się w gimnazjum na tajnych kompletach, a po wojnie ukończył kieleckie liceum im. Św. Stanisława Kostki. Po studiach prawniczych na Uniwersytecie Jagiellońskim pracował w sądzie. W 1967 roku został oddelegowany do Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Kielcach, gdzie pół roku później został kierownikiem Zespołu Śledczego. Od 1984 roku do przejścia na emeryturę w 1997 roku pełnił funkcję dyrektora OKBZH-IPN w Kielcach. W latach 2000-11 pracował w Delegaturze Instytutu Pamięci Narodowej. Jest autorem kilkunastu artykułów naukowych poświęconych martyrologii wsi kieleckiej podczas II wojny światowej.
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1927 r. w Hrubieszowie.
[00:00:30] Ojciec był inżynierem, matka nauczycielką – zginęła 9 września 1939 podczas bombardowania Lublina.
[00:01:10] Od 1940 r. boh. mieszkał na Kielecczyźnie, ukończył cztery klasy gimnazjum na tajnych kompletach. Latem 1944 r. znalazł się na terenach zajętych przez Armię Czerwoną. Po wojnie ukończył liceum w Kielcach i studia prawnicze w Krakowie. W latach 60. pracował w sądzie, potem w kieleckim oddziale Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich.
[00:05:55] Dzięki pracy boh. został osądzony i skazany zbrodniarz wojenny Albert Schuster, dowódca zmotoryzowanego plutonu żandarmerii, który brał udział w pacyfikacjach wsi. Świadkiem na procesie, który odbył się na terenie NRD [Chemnitz] był człowiek, który przeżył rozstrzelanie – reakcja Schustera na jego wypowiedź. Sprawa Schustera była jedyną, w której zapadł wyrok śmierci, który wykonano. [+]
[00:11:05] W 1939 r. podczas walk pod Iłżą niemiecki czołgista zabił polskie małżeństwo. Po wojnie niemiecki sąd go uniewinnił.
[00:14:40] Opisowy język czasów PRL-u – wykorzystanie pojęć: hitlerowiec i nazista.
[00:16:16] Sklepikarka ze wsi Hucisko, Pastuszkowa, sprzedawała wędliny z nielegalnego uboju, pewnego dnia nie wróciła z wyjazdu do Warszawy, żandarmi zabrali jej męża. Dzieci schroniły się u sąsiadki, ale żandarmi Schustera je zabrali i spalili w rodzinnym domu.
[00:21:16] Boh. był w Niemczech jako opiekun świadka – proces w Kolonii, gdzie sądzono esesmana za zabicie innego esesmana, który odmówił wykonania rozkazu, czyli zabijania dzieci siedzących w więzieniu mokotowskim za szmugiel. Świadek, z którym przyjechał boh., siedział w więzieniu za uderzenie żandarma.
[00:25:15] Umarzanie spraw przez niemieckie sądy. Kontakty z ludźmi, którzy przeżyli powstanie warszawskie. Powstanie zespołu do badania martyrologii wsi. Badanie pacyfikacji „hubalowskich” i zbrodni w Michniowie, gdzie powstało Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich.
[00:29:05] Badanie zbrodni wojennych – pierwszą powojenną instytucją była Główna Komisja Badania Zbrodni Niemieckich – boh. zapoznał się z jej dokumentami – wyjazdy w teren, współpraca z miejscowymi posterunkami milicji, rozmowy ze świadkami wydarzeń.
[00:32:38] Prowadzone śledztwa dotyczyły różnych posterunków i jednostek niemieckich. Niemcy uciekając z Krakowa zostawili część dokumentów, m.in. teczkę z przebitkami wniosków o odznaczenia – skład osobowy jednostek żandarmerii. Refleksja na temat pamięci świadków.
[00:37:36] Na posterunku w Łopusznie był żandarm, Austriak [Adolf Karl Landl], który współpracował z Armią Krajową. Wieś Antonielów zamieszkiwali koloniści niemieccy, którzy podczas okupacji podpisali volkslistę – odwet za napad partyzantów Gwardii Ludowej. Okoliczności pacyfikacji Skałki Polskiej. Dowódcą akcji pacyfikacyjnej był Gerulf Mayer, który po wojnie pracował w policji. Po śledztwie i rozprawie został skazany na więzienie.
[00:46:38] Boh. dowiedział się, że akta jednego z prowadzonych śledztw zostały włączone do procesu beatyfikacyjnego Ignacego Trendy, chłopa z Lelowa, zamordowanego przez Niemców we wrześniu 1939 za odmowę podpalenia krzyża w kościele.
[00:51:13] Boh. był w Michniowie z niemieckim sędzią – sprawa pacyfikacji Michniowa nie została podjęta przez niemiecki wymiar sprawiedliwości. Symbolika Michniowa – z pacyfikacji uratowało się wielu świadków.
[00:55:00] Zagłada Żydów i Cyganów. We wsi Wzdół zimowała grupa Cyganów – żandarmi zabili wszystkich, gospodarz pochował zwłoki na swoim polu.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.