Jacek Więckowski (ur. 1973), wnuk Tadeusza Firmantego, starszego brata Jana Firmantego „Zawieruchy”, opowiada o działalności organizacji podziemnej na ziemi staszowskiej oraz obławie KBW i UB, w której 17 sierpnia 1950 r. zginął Jan Firmanty „Zawierucha”.
00:00:01 Autoprezentacja boh. urodzonego w 1973 r.
00:00:13 Boh. jest wnukiem Tadeusza Firmantego, starszego brata Jana Firmantego „Zawieruchy”. Jan Firmanty był żołnierzem Armii Krajowej, po wojnie działał w podziemiu antykomunistycznym – w ostatniej organizacji niepodległościowej na ziemi staszowskiej, którą dowodził Ludwik Machalski „Mnich”. 17 sierpnia 1950 r. doszło do potyczki z KBW i UB i organizacja przestała istnieć – jej dwóch członków: Jan Firmanty i Roman Kwiatkowski zginęło, pozostali, w tym „Mnich”, zostali aresztowani.
00:02:12 Dziadek zmarł, gdy boh. miał 11 lat – opowieści o partyzantach, przechowywaniu broni. Rekonstrukcja losów Jana Firmantego oparta na opowieściach babci. Zgrupowanie „Mnicha” było przez lokalnych historyków mylone z Młodym Wojskiem Polskim, organizacją utworzoną przez uczniów liceum w Staszowie.
00:05:48 Potyczka w Lasach Golejowskich – przebieg akcji. Jan Firmanty i Roman Kwiatkowski zostali ciężko ranni. Ordynator szpitala w Staszowie chciał im udzielić pomocy – przewiezienie rannych do szpitala. Po śmierci brata dziadek pytał dowódcę akcji o to, gdzie Jan Firmanty będzie pochowany – otrzymana odpowiedź. Babcia wiedziała, że w lesie są bunkry, w których ukrywają się partyzanci. W dniu obławy w okolicy pojawiły się oddziały UB i KBW. Dziadek dowiedział się, że dom Machalskich został otoczony i pojechał do lasu, ale nie został przepuszczony przez kordon żołnierzy. Podanie wody rannym. [+]
00:11:02 Akty zgonu wystawił doktor Ryziński. Oficjalna wersja śmierci Firmantego i Kwiatkowskiego. Boh. dowiedział się od rodziny Kwiatkowskiego, że został on postrzelony koło swojego domu. Ranni zostali przywiezieni do szpitala, ale dowodzący akcją zakazał udzielenia im pomocy i jeszcze żywych kazał złożyć w kostnicy. Szwagierka „Zawieruchy” podeszła pod budynek kostnicy i widziała, co żołnierze robią z rannymi. [+]
00:15:38 Działalność organizacji niepodległościowej Ludwika Machalskiego „Mnicha” – manifest organizacji napisał wuj Ludwika, żołnierz Armii Krajowej. Podczas okupacji Jan Firmanty należał do zgrupowania AK „Modrzew” działającego na terenie gmin Bogoria, Staszów i Rytwiany. Podczas wyprawy po chleb w sierpniu 1944 r. został odcięty od oddziału przez Armię Czerwoną. Po wyzwoleniu Jan Firmanty zaczął ponownie działać w podziemiu.
00:20:03 Jan Firmanty był najstarszy w grupie Ludwika Machalskiego. Zeznania towarzyszy broni Firmantego, którzy zostali osadzeni w kieleckim więzieniu – współczesna ocena zeznań. Grupa „Mnicha” działała niecały rok – budowa bunkra, szkolenia strzeleckie. Ludwika Machalskiego nie było w bunkrze podczas obławy – jego wcześniejsze aresztowanie. Wiedza UB o położeniu bunkra – w zachowanych dokumentach podano lokalizację bunkrów używanych przez odziały Andrzeja Jasińskiego „Jędrusia”. Zaniechanie budowy bunkra w okolicy Strzegomki.
00:28:38 Obława 17 sierpnia 1950 r. – śmierć Jana Firmantego i Romana Kwiatkowskiego. Ośmiu członków organizacji aresztowano i przewieziono do Staszowa, potem do Kielc. Wieloletnie wyroki dla członków organizacji. Ludwika Machalskiego skazano na karę śmierci – wyrok wykonano. Przypuszczalne miejsce pochówku – ekshumacja i ponowny pogrzeb w 2017 r.
00:34:17 Po 1950 r. dom rodziny był przez kilka lat inwigilowany, a dziadek był obserwowany. Przed 1950 r. dziadek i jego brat zaaranżowali bójkę, gdy dom był obserwowany, aby oddalić podejrzenia od dziadka. [+]
00:36:43 Żona Jana Firmantego wyjechała z synem do Stanów Zjednoczonych. Rodzina nie zna miejsca jego pochówku. Ostatnią osobą, która go widziała była szwagierka. Trop do sprawdzenia podsunięty przez wuja. Andrzej Firmanty chciał zdobyć akt zgonu swojego ojca – dokument znaleziono w aktach z 1952 r. Rodzina Romana Kwiatkowskiego także nie wie, gdzie został pochowany.
00:42:08 Ojciec boh. brał udział w przenoszeniu archiwum wojskowego w Staszowie i widział dokumenty dotyczące Jana Firmantego. Traktowanie rodzin członków podziemia antykomunistycznego. Ojciec znał oficerów, którzy brali udział w akcji przeciwko grupie Machalskiego – powody, dla których nie zapytał o grób Jana Firmantego.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.