Nałęcz-Nieniewska Magdalena cz. 1

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0024

8 maja 2018, Kraków

2:36

Magdalena Nałęcz-Nieniewska z d. Kaczyńska (ur. 1939, Lublin) – psycholog, spędziła okupację niemiecką w Warszawie i Otwocku. W kwietniu 1944 r. ojciec, Stefan Kaczyński, członek Narodowych Sił Zbrojnych, został aresztowany przez gestapo i po krótkim śledztwie rozstrzelany. W grudniu 1945 roku matka wyszła powtórnie za mąż za Lecha Kalinowskiego (późniejszego profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego) i rodzina wyjechała do Krakowa. Magdalena Nałęcz-Nieniewska ukończyła psychologię, pracowała m.in. na Oddziale Nerwic i Zaburzeń Osobowości Katedry Psychiatrii Dorosłych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1969 roku pracuje jako psychoterapeuta. Jest superwizorem Sekcji Naukowej Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, Polskiego Towarzystwa Psychologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Psychoterapii Psychodynamicznej. Mieszka w Krakowie.

[00:00:10] Boh. urodziła się w 1939 r. w Lublinie. Ojciec był pracownikiem Banku Polskiego i boh. przyszła na świat w mieszkaniu służbowym.
[00:00:40] Po wybuchu wojny rodzina uciekała w kierunku Chełma do majątku Peretiatkowiczów, ojciec podczas ucieczki odłączył się od rodziny.
[00:01:40] Obrazy z wojny – zabawy z rówieśnikami. Boh. mieszkała z matką na warszawskim Żoliborzu – podglądanie przez szparę w zasłonie gestapowców, którzy przyszli do sąsiadów. Rewizja w mieszkaniu – przy łóżeczku boh. stał gestapowiec, który uśmiechał się do niej. Matka wyjmowała zastawę z kredensu, w którym była skrytka. Zmiana nazwiska podczas okupacji, matka nazywała się Teodora Fidecka, boh. Magdalena Fidecka. Życie kulturalne podczas okupacji – koncerty i wystawy w mieszkaniu. Wzgórze Wawelskie w pokoju boh. U ciotek Skórzewskich mieszkała przez jakiś czas Zofia Kossak-Szczucka.
[00:06:30] Wspomnienie rąk ojca. Ostatnie spotkanie z nim w Niedzielę Palmową – rodzice zrobili dla boh. wycinankę. [+]
[00:08:00] Boh. zamieszkała w Otwocku – wspomnienie płonącej Warszawy oglądanej z gałęzi sosny. Przed wybuchem powstania babcia pojechała do Warszawy po rzeczy ze swojego mieszkania i już nie wróciła do Otwocka. [+]
[00:10:33] Powojenna blokada wspomnień z czasów wojny. Boh. mieszkała w Otwocku, jej matka była w Świdrze, czuwając przy umierającej siostrze. Gdy Armia Czerwona zajęła Otwock, matka postanowiła wyjechać do Lublina – dramatyczne okoliczności podczas pakowania rzeczy na ciężarówkę prowadzoną przez czerwonoarmistę. Droga do Lublina z polskimi żołnierzami. [+]
[00:15:30] Ojciec ukrywał się i nie mieszkał z rodziną, w kwietniu 1944 r. został aresztowany przez gestapo. Matkę odwiedził przyjaciel ojca – Jerzy Kozarzewski, który przyniósł wiadomość o jego rozstrzelaniu, prawdopodobnie na terenie getta. Przewożenie ojca z Pawiaka na śledztwo w Al. Szucha. [+]
[00:19:35] Matka po wojnie nie rozmawiała o wydarzeniach z czasów okupacji – zachowanie tajemnicy z lat konspiracji. Wizyta w Lublinie u pani Błażejewskiej, łączniczki – akcja wysyłania paczek więźniom obozu na Majdanku. Po wojnie pani Błażejewska była więziona na Zamku w Lublinie.
[00:22:50] Matka po wyzwoleniu wyszła za mąż za [Lecha] Kalinowskiego i zmuszała boh., by mówiła do ojczyma „tatusiu” – zacieranie śladów, służby peerelowskie nie powiązały matki z działalnością ojca.
[00:25:44] Boh. miała 10 lat, gdy nawiązano kontakt z babcią Kaczyńską, matką ojca, która mieszkała u zakonnic koło Krasnegostawu – wyjazdy do babci. Ojcem chrzestnym boh. był Jerzy Kozarzewski, który w 1945 r. został aresztowany przez UB i skazany na dwa wyroki śmierci – dzięki interwencji Tuwima u Bieruta karę śmierci zamieniono na więzienie. Kontakt matki z żoną Kozarzewskiego. Ojciec licealnej przyjaciółki siedział w więzieniu za działalność w AK.
[00:31:10] Odkrywanie historii rodziców, którzy przed wojną ukończyli prawo na Uniwersytecie Warszawskim i działali w Polskiej Macierzy Szkolnej. Dziadek [Stanisław] Kaczyński był nauczycielem w Będzinie, potem starostą w Piotrkowie Trybunalskim – w piotrkowskim gimnazjum ojciec zaprzyjaźnił się z Jerzym Kozarzewskim. Po studiach pracował w Bielsku-Białej i został tam aresztowany – okoliczności zniszczenia niemieckiej księgarni. Interwencja działacza mniejszości niemieckiej Rudolfa Wiesnera – przeniesienie Stefana Kaczyńskiego do Lublina.
[00:41:15] Ojciec przed wojną należał do Obozu Narodowo-Radykalnego, w konspiracji działał w Związku Jaszczurczym, który w 1942 r. przerodził się w Narodowe Siły Zbrojne. Charakter działalności Służby Cywilnej Narodu. Publikacja artykułów ojca oraz matki w gazetce z 1938 r. Podczas okupacji matka prowadziła w Lublinie sklep „Trójkąt w kole”, który był punktem kontaktowym organizacji kobiecej „Wiara i Wola”. Listy Ewy Kliszewskiej – działalność jej brata Bolesława Rutkowskiego w SCN, informacje o pomocy Żydom.
[00:51:12] Matka była kurierką, często wyjeżdżała z Lublina do Warszawy i boh. opiekowały się różne osoby, m.in. Barbara Kurowska, która potem zginęła w powstaniu. Akcja przygotowywania paczek żywnościowych dla więźniów Majdanka – informacje o więźniach.
[00:54:20] W 1943 r. aresztowano Ewę Kliszewską pracującą w sklepie – podejrzenie wsypy. Matka uniknęła aresztowania, ponieważ już nie mieszkała w banku – ostrzeżenie przez sąsiadkę. Po aresztowaniu Ewy Kliszewskiej, jej matki i brata, dzieci trafiły do domu dziecka. Starania o uzyskanie szczepionki przeciwko tyfusowi dla Ewy Kliszewskiej, którą wywieziono do Oświęcimia, gdzie zmarła. [+]
[01:00:16] Listy ojczyma pisane z Krakowa do matki przebywającej w Lublinie. Matka i Ewa Kliszewska ukrywały dwie Żydówki, uciekinierki z getta. Powody zmiany lokalizacji sklepu z wełną – rola okienka, którym można było uciec na dach. Sytuacja w podziemiu – ograniczenie finansowania Służby Cywilnej. [+]
[01:06:06] W zeznaniach osób aresztowanych przez UB odnaleziono informacje, że Janina Kaczyńska zajmowała się kolportażem gazetek wydawanych w podziemiu. Listy Lecha Kalinowskiego. Po aresztowaniu szefów organizacji i łączniczki, Anny Błażejewskiej, matka wyjechała do Krakowa. Mieszkając w Lublinie boh. zaprzyjaźniła się z Rosjaninem, Kolą, który był ordynansem oficera mieszkającego w domu. Wspomnienie czerwonoarmistów zabijających świnię na podwórku. Matka była typowana na kierowniczkę rekonstruowanej po wojnie Służby Cywilnej Narodu. [+]
[01:12:52] Spotkanie z Anną Błażejewską-Bąbol – jej wspomnienie matki boh. i pobytu w więzieniu na Zamku w Lublinie – chowanie śledzi, które jej dawano do jedzenia.
[01:15:28] W 1945 r. matka studiowała w Lublinie historię sztuki. Lech Kalinowski, ojczym, przed wojną studiował w lwowskim konserwatorium, po wojnie: historię sztuki – kariera zawodowa. Matka ukończyła studia na Uniwersytecie Jagiellońskim.
[01:18:22] Wspomnienie Lecha Kalinowskiego. Wakacje z czasów konspiracji opisane w listach Ewy Kliszewskiej. Ojciec Lecha, Stanisław Kalinowski był znanym lubelskim adwokatem, podczas okupacji brał udział w ukryciu „Hołdu pruskiego” Matejki. Po wojnie skreślono go z listy adwokatów i przez jakiś czas nie miał praw wyborczych, był śledzony przez funkcjonariuszy UB – raporty z inwigilacji. Istotne różnice między kapeluszem na głowie a beretem.
[01:26:06] Matka dowiedziała się od sąsiadki o tym, że w mieszkaniu jest „kocioł” – schronienie w mieszkaniu Kalinowskich. Próby dostarczenia szczepionki aresztowanej Ewie Kliszewskiej.
[01:30:50] Matka wzięła ślub z Lechem Kalinowskim w Wigilię 1945 r. w lubelskiej katedrze. Incydent podczas aktu notarialnego, gdy okazało się, że matka nie ma aktu zgonu pierwszego męża. Wspomnienie podróży z meblami do Krakowa, gdzie rodzina zatrzymała się w Kobierzynie u wuja, dyrektora szpitala psychiatrycznego. Boh. chodziła do szkoły Sióstr Urszulanek, potem przebywała w sanatorium w Rabce. Przeprowadzki rodziny.
[01:35:20] Wspomnienie ojczyma prof. Lecha Kalinowskiego. Stosunek różnych osób do boh., prośba do ks. Tadeusza Fedorowicza wyrażona w testamencie babci. Wiedza ciotek Skórzewskich o poczynaniach boh.
[01:39:48] Epizod z czasów szkolnych – boh. opiekowała się biblioteką w czasie, gdy nakazano zniszczenie książek historycznych wydanych przed wojną – wynoszenie książek. Rozmowa z przypadkowo spotkanym nauczycielem matematyki. Boh. była jedną z trzech osób w szkole, które nie należały do ZMP – zobowiązanie przewodniczącej szkolnej organizacji. Wygłoszenie referatu na zebraniu ZMP. [+]
[01:45:15] Powrót boh. do wspomnień z dzieciństwa – podróż przepełnionym pociągiem, ostatnim, który wyjechał z Warszawy przed wybuchem powstania. Wspomnienie z pobytu w sierocińcu lub przedszkolu oraz rewizji w warszawskim mieszkaniu. [+]
[01:51:35] Boh. była z matką w Paryżu – odczucia podczas spaceru w żydowskiej dzielnicy – żydowski Lublin. Reakcja na kawały o Żydach.
[01:54:10] Relacje między rodzicami. Po zdobyciu Warszawy matka przekradła się do mieszkania na Żoliborzu – jej wspomnienie z miasta tuż po wyzwoleniu.
[01:57:00] Ostatnie spotkanie rodziny przed opuszczeniem Warszawy przez ojca, który po wsypie dostał rozkaz wyjazdu z miasta. Łączniczka ps. „Marta” okazała się agentką gestapo, po wykonaniu wyroku przez podziemie znaleziono przy niej zdjęcie ojca i jego rysopis. Szef komórki likwidacyjnej NSZ, Tadeusz Siemiątkowski ps. „Mazur”, po wojnie uciekł na Zachód i opublikował wspomnienia, w których opisuje spotkanie Stefana Kaczyńskiego „Rafała” z „Martą”. Potem okazało się, że w lokalu był też drugi agent gestapo. Decyzja sądu podziemnego o wyroku śmierci na kobiecie w ciąży. Ojciec wyjeżdżając wstąpił do lokalu kontaktowego i tam został aresztowany na skutek wsypy zdrajcy ps. „Michał Kulawy”, który okazał się agentem komunistycznym – dokument opisujący kulisy zdarzenia odnaleziono w archiwum IPN. [+]
[02:07:15] Boh., studentka drugiego roku, należała do grupy młodzieży chodzącej do kościoła św. Anny. Jeden z kolegów został aresztowany przez UB i zastraszony, ale po wypuszczeniu przyszedł do boh., by ją ostrzec – przygotowanie do przesłuchań odbywało się w jej domu – zachowanie matki. Inwigilacja ze strony UB. Boh. była jedyną osobą z grupy, której nie wezwano na przesłuchanie – po latach dowiedziała się od brata, że szukało jej dwóch panów. Z dokumentów IPN wiadomo, że nikt z przesłuchiwanych nie zdradził, ale wytypowano dwie osoby, których ojcowie byli po wojnie aresztowani, do wywierania ewentualnych nacisków. Paweł Taranczewski zrobił funkcjonariuszom UB wykład o Platonie. [+]
[02:17:20] W stanie wojennym mąż boh. działał w tajnej drukarni i wciągnął do pracy nastoletniego syna, o czym boh. nie wiedziała. W domu była bibuła – wpadka podczas naprawy telewizora, zachowanie serwisanta.
[02:22:15] Badania historii rodziny. Pytanie matki, czy boh. modli się za ojca. We wspomnieniach Tadeusza Siemiątkowskiego jest informacja, że mieszkał w Otwocku w tym samym domu co boh. i babcia – domniemanie, że je ochraniał. Matka przychodziła ze Świdra, by popatrzeć z daleka na córkę. Po wojnie aresztowano i stracono ludzi znających ojca, m.in. Stanisława Kasznicę – boh. współpracowała z jego siostrą Elżbietą.
[02:28:13] Podczas rewizji w mieszkaniu na Żoliborzu Niemcy weszli na strych, gdzie ojciec przechowywał kolekcję motyli – zniszczenie gablot. Przypuszczalne powody rewizji. [+]
[02:31:30] Przy placu Wilsona mieszkali kuzyni ojca Zbijewscy, którzy podczas okupacji przechowywali znajomą rodziny i jej córkę, które uciekły z getta. Z dziewczynką wychodził na dwór syn Zbijewskich, Maciej. Fałszywe papiery dostarczył ojciec boh. [+]
more...
less

Saramonowicz Wojciech

Czerniak Grzegorz

Instytut Pileckiego

Film