Kazimierz Gruenholz (ur. 1948, Wejherowo), z zawodu cukiernik, wirtuoz gry na harmonijce ustnej i posiadacz jednej z największych kolekcji harmonijek ustnych w Polsce. Jego matka była Niemką, której odebrano dwoje najmłodszych dzieci przed wysiedleniem z Kaszub. Kazimierz Gruenholz trafił do rodziny adopcyjnej, w wieku dziewięciu lat poznał swojego brata-bliźniaka, a już jako dorosły człowiek – matkę i trzy starsze siostry. Obecnie mieszka w Chmielnie i jest promotorem tej miejscowości położonej w sercu Kaszubskiego Parku Krajobrazowego.
[00:00:01] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1948 r. w Wejherowie.
[00:00:16] Matka była Niemką, jej mąż zginął przed wojną. Boh. miał 8 miesięcy, gdy ksiądz ogłosił, że są dzieci do adopcji. Matka adopcyjna nie miała dzieci i wzięła boh., rozdzielając go z bratem-bliźniakiem Marianem. Boh. zaopiekowała się biedna rodzina – warunki w domu. Boh. nosi nazwisko rodziców adopcyjnych, jego prawdziwe nazwisko to Witt. Brat bliźniak trafił do Wierzchocina – chłopcy nie wiedzieli o sobie. Sześcioro niemieckich dzieci zostało zabranych z transportu i trafiło do wejherowskiego szpitala, skąd zostały adoptowane. [+]
[00:02:18] Gdy boh. i brat mieli kilka miesięcy, odwiedzał ich polski oficer. Potem dzieci zostały rozdzielone i adoptowane. Boh. chodził do szkoły w Redzie, ktoś powiedział o podobnym chłopcu z Wierzchocina – spotkanie z bratem. Rodzice adopcyjni brata mieszkali we wsi, w której mówiono po niemiecku. Po skończeniu szkoły podstawowej boh. uczył się na cukiernika. [+]
[00:04:58] Boh. nauczył się grać na harmonijce ustnej – walki z konkurencyjnymi grupami podczas chodzenia z szopką. Bieda w domu – matka prała u ludzi, a boh. chodził z nią i nosił wodę. Ciężka praca w ciastkarni – boh. odmroził nogi podczas wyrobu ciastek na Boże Narodzenie. Potem pracował „na czarno” w prywatnych ciastkarniach w Gdyni. [+]
[00:08:00] Ojciec adopcyjny brata był przed wojną gimnastykiem i wychowywał syna w sportowym duchu. Boh. pracował w ciastkarni mając 15 lat. Matka prała u ludzi, a boh. po lekcjach i w wakacje pracował u gospodarzy. Pieniądze zarobione podczas chodzenia z szopką oddawał matce. Boh. ukradł 2 złote, by obejrzeć film „Krzyżacy” i bał się potem wrócić do domu. [+]
[00:10:33] Po ukończeniu zawodówki boh. wyjechał do Trójmiasta i pracował w prywatnych ciastkarniach, szybko został brygadzistą i kierował zespołem cukierników. W grudniu 1970 koło Stoczni był świadkiem strzelaniny i zabicia mężczyzny – ucieczka tłumu. [+]
[00:11:22] Boh. pracując w hotelu Grand w Sopocie przygotowywał tort dla Fidela Castro. Pierwszą ciastkarnię otworzył w Żukowie razem z Romanem Wenzlem. W 1979 r. kupił w Chmielnie działkę od księdza i wybudował dom.
[00:15:13] Pan Fąferko, bibliotekarz z Chmielna, szukał matki boh. przez Czerwony Krzyż – odnalazł ją w Niemczech. Okazało się, że boh. ma trzy siostry. Przyjazd matki i sióstr. Dziadek miał duże gospodarstwo w Węglach koło Elbląga. [+]
[00:17:30] Dzieciństwo w Redzie – chłopięce wybryki. Boh. lubił sport, był przewodniczącym rady LZS.
[00:21:20] Matka nie zdradziła, kto był jego ojcem. Po wojnie pracowała w Prusiewie k/Białej Góry. Boh. utrzymuje kontakty z rodziną. Nie wie, dlaczego matka zostawiła dwoje najmłodszych dzieci. Jedna z sióstr była nauczycielką rosyjskiego i w tym języku boh. z nią rozmawiał, dowiedział się, że matka trafiła do NRD i pracowała w gospodarstwie rolnym. Sześcioro dzieci odebrano z transportu i przekazano do szpitala w Wejherowie – ksiądz ogłosił, że można je adoptować. Warunki życia w NRD, dwie siostry były nauczycielkami. [+]
[00:25:13] Znajomi spotkali brata bliźniaka w Pucku i myśleli, że to boh. Okoliczności spotkania z bratem. [+]
[00:26:33] Praca cukiernika w Grad Hotelu – podczas przygotowywanie ciast dla ważnych gości pracownicy byli pilnowani przez funkcjonariusza.
[00:28:00] W grudniu 1970 boh. wracał z pracy, podczas przesiadki koło Stoczni znalazł się w tłumie uciekających ludzi. Pociągi do Redy nie jechały i boh. na piechotę wracał do domu. [+]
[00:29:30] Boh. grał z księdzem w karty i dowiedział się, że ksiądz chce sprzedać działkę. Budowa domu i ciastkarni – kłopoty z zaopatrzeniem w półprodukty pod koniec lat 70. Boh. skończył szkołę zawodową i wieku 26 lat zdał egzamin mistrzowski. Prywatna inicjatywa w PRL – dobry utarg latem, zimą sprzedawano ciastka w szkołach. Białko, odrzut z produkcji ajerkoniaku, kupowano w zakładach spirytusowych. [+]
[00:36:00] Mieszkając w Chmielnie boh. zajmował się sportem i organizował różne imprezy dla młodzieży. Po zakupie konia został pierwszym dorożkarzem w okolicy.
[00:40:10] Boh. widział czołgi jadące do Gdańska, zawoził koce i jedzenie żołnierzowi, który pilnował zepsutego czołgu. [+]
[00:41:23] Organizacja imprez sportowych dla młodzieży. Turystyka w Chmielnie. Boh. był współzałożycielem Zespołu Pieśni i Tańca „Chmielanie”
[00:43:30] Kryzys lat 80., powody upadku małych ciastkarni. Boh. wyjechał do Niemiec do pracy i chciał tam zostać – powody powrotu do Polski. Droga zawodowa po zamknięciu ciastkarni – otwarcie zakładu tapicerskiego. Boh., jego koń i dorożka mieli epizod w filmie z udziałem Jerzego Afanasjewa.
[00:48:30] Boh. od dzieciństwa gra na harmonijce, nauczył się grać kolędy i chodził z szopką. Jeździł na polskie i międzynarodowe konkursy gry na instrumencie. Boh. kompletował orkiestrę zespołu „Chmielanie” – wyjazd do Gruzji. Działalność społeczna.
[00:55:43] Boh. sprzedał konie, a stajnię zaadaptował na skansen. Jednym z eksponatów jest gitara „Czerwonych Gitar” kupiona od kierownika ośrodka wczasowego, inne eksponaty to stare maszyny rolnicze. Boh. jest właścicielem kolekcji harmonijek, w tym instrumentu spod Monte Cassino.
[01:01:10] Boh. ma w zbiorach harmonijkę, która była pod Monte Cassino, dostał ją od Sybiraka Andrzeja Kocha. Zbiór instrumentów muzycznych – boh. realizuje swoje pasje.
[01:04:51] W domu mówiło się po kaszubsku i niemiecku. Matka biologiczna była Niemką, pochodziła ze wsi Węgle koło Elbląga, gdzie jej ojciec miał gospodarstwo – w domu dziadka mówiło się po niemiecku. Boh. czuje się Kaszubem i Polakiem. Do szpitala w Wejherowie przychodził oficer, być może jego ojciec.
[01:07:50] Jedna ze znajomych dziewczyn była córką zgwałconej i zabitej przez Rosjan kobiety. Boh. chciał obejrzeć „Bonanzę” u sąsiadów – zachowanie gospodyni. Traktowanie boh. przez dzieci i krewnych, nazywanie go „niemiecką znajdą”.
[01:11:03] W domu obok była piekarnia i boh. od dziecka chciał być piekarzem. Pomagał rozwozić chleb do okolicznych wiosek, był w tym czasie świadkiem dwóch tragicznych wypadków. Zabawy dzieciaków: łyżwy i narty, wyjazdy na zawody sportowe. Działalność społeczna.
[01:14:45] Boh. miał się ożenić z dziewczyną, z którą pracował w Wejherowie – powody porzucenia narzeczonej przed ślubem.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.