Halina Habowska z d. Weliczko (ur. 1964, Kamyszenka) urodziła sie w mieszanej polsko-białoruskej rodzinie. Ojciec Stanisław był dzieckiem Polaków deportowanych w 1936 roku z Kamieńca Podolskiego do Kazachstanu, matka Zinaida przyjechała do Kazachstanu w latach 50. Halina Habowska w trakcie nauki w szkole w latach 1971-1981 była pionierem oraz komsomolcem. W roku 1982 dostała się na studia do technikum pedagogicznego (nauczanie wczesnoszkolne) w Celinogradzie (obecnie Nur-Sułtan), gdzie studiowała do 1985 roku. Po studiach pracowała jako wychowawczyni w przedszkolu. W 2019 roku została wraz z mężem repatriowana do Polski i zamieszkała w Ośrodku Rodak w Środzie Wielkopolskiej.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1964 r. w Kamyszence w Kazachstanie. Boh. jest mężatką, ma dwoje dzieci, syn mieszka na Białorusi, córka w Polsce.
[00:01:18] Prababcia Józefa Podhorodecka i jej córka Zofia, która miała 18 lat, zostały zesłane z Kamieńca Podolskiego do Kazachstanu w 1936 r. Rodzice boh. pracowali w kołchozie i babcia Zofia opiekowała się nią. Babcia opowiadała, że w czasie wywózki nie pozwolono im niczego zabrać, strażnik kazał jej zdjąć dodatkowe ubrania, które założyła. Podróż bydlęcymi wagonami trwała kilka tygodni. Zesłańcy trafili do posiołka Zielony Gaj i zamieszkali w baraku – trudne warunki, potem zaczęto budować ziemianki. Przyszły mąż babci został zesłany w 1933 r. [+]
[00:06:40] Prababcia Józefa nie zgadzała się, by córka wstąpiła do kołchozu. Prababcia pochodziła z wielodzietnej rodziny, jako dziecko pasała kaczki w majątku, dziedzic wydał ją za chłopaka, który pasł bydło. W czasie deportacji pradziadek już nie żył. Babcia Zofia wyszła za mąż i w 1939 r. urodził się ojciec boh. Pomoc Kazachów – jedzenie i kiziaki, którymi palono w piecu.
[00:10:00] W metryce urodzenia ojca nie ma wpisanej narodowości. Dziadek zginął pod Stalingradem - gdy zabrano go na wojnę, urodziła mu się córka. Babcia musiała wstąpić do kołchozu – za pracę nie płacono, tylko wyliczano trudodni. Babcia wyszła drugi raz za mąż, także za Polaka.
[00:13:20] W 1954 r. przeprowadzono się z Zielonego Gaju do Kamyszenki, gdzie był MTZ (Maszynno Traktornyj Zawod), w którym pracował dziadek. Na Wszystkich Świętych jeżdżono na cmentarz w Zielonym Gaju, gdzie pochowano prababcię Józefę. W Kamyszence ojciec ukończył siedmioklasową szkołę i pracował jako kierowca. Zagospodarowywanie stepów w Kazachstanie – przyjazdy ludzi z innych republik do pracy, poprawa warunków życia. Zmiany po śmierci Stalina. Babcia Zofia chciała wrócić na Ukrainę, skąd rodzinę wysiedlono tylko dlatego, że byli Polakami.
[00:18:56] Kamyszenka leży nad rzeką Iszym, we wsi mieszkali Polacy, Niemcy, którzy ze sobą rozmawiali po niemiecku, i kilka rodzin kazachskich. We wsi jest kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej, zbudowany przez wiernych w latach 90. Boh. chodziła do dziesięcioklasowej szkoły. Dzieciaki bawiły się nad rzeką. Babcia nauczyła pacierza po polsku boh. i jej brata, dzięki niej obchodzono polskie święta. Rodzice pracowali, ale trzymano też kury i świnie. Boh. pracowała w przedszkolu, większość kolegów z pracy to byli Niemcy, którym jako pierwszym pozwolono wyjeżdżać z Kazachstanu.
[00:25:50] W szkole uczono języka rosyjskiego, kazachskiego i niemieckiego. Wszystkie dzieci musiały być Pionierami – noszenie czerwonej chustki, w ósmej klasie boh. zapisano do Komsomołu, co nie podobało się babci. Wspomnienie beztroskiego dzieciństwa.
[00:29:00] Rodzice pracowali w kołchozie „Trzecia pięciolatka”. Po ukończeniu szkoły boh. chciała studiować ekonomię w Celinogradzie (obecnie Nur-Sułtan), ale przez rok pracowała w przedszkolu i zmieniła plany – ukończenie szkoły pedagogicznej. W szkole było wielu Kazachów, niektórzy słabo znali rosyjski. Były grupy kazachskie, w których w ogóle nie uczono rosyjskiego. Zabudowa Celinogradu. Pierwsze wyjście do kina.
[00:33:00] W 1984 r. boh. wyszła za mąż – przyjęcie weselne w domu, rok później ukończyła szkołę. Mąż pracował na kolei, ale odszedł z pracy, gdy rodzice kupili młodym dom w Kamyszence. Boh. była ochrzczona „z wody”, w niedzielę wierni zbierali się w jednym z domów, by odmawiać różaniec. Potem spotykano się w domu pana Kaszpierskiego i tam przyjeżdżał ksiądz, który ochrzcił syna boh., mówiono, że ksiądz pochodził z Pribałtyki. Potem do wiernych przyjeżdżał z Celinogradu o. Otto Messmer, którego później zabito w Moskwie – grupowe chrzty dzieci.
[00:41:25] Pomoc przewodniczącego kołchozu w czasie budowy kościoła – praca kołchoźników. Budowa trwała w latach 1991-93, kamień węgielny położył biskup Paweł Lenga. W 1995 r. boh. ochrzciła w kościele córkę. Pierwszym proboszczem był ks. Ireneusz Nowak, który przyjechał z Polski. Do kościoła przychodziły pielgrzymki z Celinogradu. Babcia wspominała kościół w Zielonym Gaju i księdza Bronisława Drzepeckiego.
[00:45:08] Zmiany po rozpadzie ZSRR – stopniowy upadek kołchozu. W przedszkolu zmniejszono liczbę grup, a potem je zamknięto. Atmosfera w czasie wyjazdu Niemców. W 1994 r. boh. w celinogradzkim szpitalu urodziła córkę, gdy pytano ją o narodowość powiedziała, że jest Polką – reakcja personelu. Po zamknięciu przedszkola boh. zajmowała się domem i dziećmi. Wspomnienie udziału w referendum, w którym boh. głosowała za Związkiem Radzieckim. Kryzys gospodarczy – reglamentowane środki czystości, w sklepie można było kupić chleb i zapałki. Wymiana waluty z rubla na tenge – poniesione straty. [+]
[00:55:20] Ksiądz Ireneusz Nowak odprawiał mszę po polsku i po rosyjsku. W sąsiedniej Pierwomajce otwarto Dom Polonii – powracanie do polskości. W roku 2000 jeden z nauczycieli przyniósł wnioski na wyjazd do Polski – obawy przed wyjazdem. Otrzymanie Karty Polaka w 2010 r. Maria Musiał, nauczycielka, namawiała uczniów na studia w Polsce i troje z nich, w tym córka boh., wyjechało. Wcześniej córka jeździła na wycieczki do Polski – jej wrażenia.
[01:02:00] W 2016 r. boh. złożyła wraz z mężem dokumenty na wyjazd do Polski, w tym czasie córka studiowała w kraju i nie chciała wracać do Kazachstanu. Syn miał już rodzinę i nie chciał jechać do Polski. Matka boh., z pochodzenia Białorusinka, nie mogła wyjechać do Polski i razem z rodziną wnuka zamieszkała na Białorusi.
[01:06:50] Pozwolenie na wyjazd otrzymano w lutym, ale z powodu śniegów nie wyjechano. Potem zamknięto granice Kazachstanu z powodu koronawirusa, blokada wsi – odroczenie wyjazdu. Pomoc polskiej Ambasady, specjalny lot do Poznania – spotkanie na lotnisku z biskupem i księdzem Zysnarskim, błogosławieństwo biskupa. Powitanie w Polsce – urzędnicy i telewizja, dziesięciodniowa kwarantanna. [+]
[01:18:45] Matka, Białorusinka, urodziła się w 1940 r. Ojciec był w partyzantce i cała rodzina ukrywała się w lesie. Po śmierci rodziców matka została sama i przygarnęła ją ciotka. Matka skończyła kurs dla księgowych w Bobrujsku. Młodych zachęcano do zasiedlania Kazachstanu i matka, wraz z kilkunastoma dziewczynami, przyjechała do Kamyszenki. Z powodu trudnych warunków niektóre z koleżanek wróciły do domów. Matka poznała ojca i została w Kamyszence. Boh. spędzała wakacje na Białorusi.
[01:23:55] Ksiądz Otto Messmer został zabity w swoim moskiewskim mieszkaniu, pisano o tym w katolickim piśmie „Credo”.
[01:25:30] We wsi byli zesłańcy Ingusze. Babcia mieszkając w Zielonym Gaju znała Tadżyków i Czeczenów – skutki poczęstowania czeczeńskiego chłopca słoniną. Babcia opowiadała o wuju, który w niedzielę jeździł z rodziną do kościoła – modlitwa w domu po kradzieży koni. Ojciec wiózł pewnego dnia Ingusza, który poprosił by się zatrzymać, aby mógł się pomodlić.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..