Irmina Samełko-Benedek (ur. 1929, Warszawa) wspomina przedwojenny Żoliborz widziany z perspektywy dziecka, dramatyczną tułaczkę po kraju podczas klęski wrześniowej oraz okupację niemiecką w Warszawie. Opowiada też o prześladowań osób pochodzenia żydowskiego, ucieczce z miasta przed wybuchem powstania i o powrocie do Warszawy w 1945 r.
[00:00:20] Ur. w Warszawie, początkowo mieszkanie na Starówce, po 7 latach przeprowadzka na Żoliborz do mieszkania w domu z ogrodem majora Jędraszki. Zaangażowanie rodziny w życie polityczne w II RP. Entuzjazm po odzyskaniu niepodległości.
[00:03:42] Pokolenie wychowane w duchu patriotycznym, zaangażowanie w życie społeczne. Elitarna szkoła „Rodziny Wojskowej” w pobliżu, boh. chodziła do zwykłej publicznej przy Dworcu Gdańskim. Data urodzenia: 11 grudnia 1929.
[00:06:07] Oczekiwanie na wybuch wojny: zaklejanie okien paskami papieru, zalecenia Ligi Obrony Kraju, przysposobienie obronne. Regularne bombardowania. Zakupy żywności w puszkach. Na Żoliborzu wojna nie była bardzo dotkliwa. W pobliskim parku pojawiły sie groby ofiar. Rysunki dzieci z początku wojny.
[00:09:12] Represje Niemców wobec ludności cywilnej na linii otwockiej. W egzekucji w Starej Miłosnej zginęło przypadkowo 4 znajomych. We wrześniu 1939 r. przeniesienie do dziadków na wieś – Iwaniska na Kielecczyźnie. Słuchanie komunikatów radiowych (walki na Westerplatte).
[00:13:57] Autokary z powstańcami śląskimi, którzy bali się Niemców i uciekali z Lubelszczyzny – boh. jechała z nimi i ciotką. Obraz Polski ad. 1939: biedni ludzie, wieśniacy chodzący boso. Kielecczyzna, Lubelszczyzna (Biłgoraj, Frampol, Janów) – zbombardowane i spalone doszczętnie. Ostrzeliwanie autokarów. [+]
[00:17:17] Dojazd do Lublina – przekonanie ojca i p. Jędraszko o słabości obrony Polski. Powstańcy śląscy jechali do Rumunii. Droga do Zamościa. Obraz uciekających ludzi. Na wsi – zniszczenie infrastruktury, dróg. Pobojowisko koni wojskowych. [+]
[00:20:40] Trudności ze znalezieniem noclegu (brud, robactwo w chałupach), noc w lesie pod Krasnobrodem, Żydzi z Krasnobrodu. Nadciągający huk armat, strach „czy jeszcze będzie Polska” – koniec dawnego życia.
[00:23:51] Nocleg w Janowie – rozmowa z gospodarzem, wspólna modlitwa o Polskę. Droga bryczką do Sandomierza, leje po bombach wokół szosy.
00: 26:21 Spotkanie z babcią w Iwaniskach [+]. Życie pod okupacją niemiecką, wzajemna pomoc. Wysiedlenia inteligencji polskiej ze Śląska i Poznania na Kielecczyznę i Lubelszczyznę. Społeczny komitet pomocy dla przesiedleńców, zakwaterowanie w prywatnych domach.
[00:30:18] Wysiedleńcy w Warszawie, dzieci z Poznania w szkole boh. Powrót do Warszawy w grudniu 1939: zbombardowane miasto, szokujące zniszczenia, brak opału, walka z zimnem [+]. Działanie szkół podstawowych. Nie-Niemcy.
[00:33:27] Szkoła przy ul. Felińskiego zamieniona w koszary niemieckie, dalsza nauka w prywatnych domach, willa Lardellego, wysoki poziom nauki, pisanie wypracowań. Pismo „Ster”. Rysowanie kotwic na ulicach. [+]
[00:37:24] Wyłapywanie mężczyzn z budynku przy ul. Mickiewicza 25 (ojciec Andrzeja Morusiewicza), pobicie Frau Engel, nauczycielki niemieckiego, żony austriackiego oficera broniącej sasiadów. Wyrzucenie rodziny boh. z mieszkania przy Łazienkach (dzielnica niemiecka), przeniesienie do mieszkania pożydowskiego przy ul. Sierakowskiej.
[00:40:11] Utworzenie getta w Warszawie. Mur z czerwonej cegły, wyłapywanie Żydów. Dzieci wychodzące przez otwory w murze getta na stronę „aryjską”, warzywa w kieszeniach, żebranie. Oddawanie kanapek dzieciom. [++]
[00:42:59] Domy przy ul. Muranowskiej – dostarczanie mleka dla dzieci kanałami. Szmalcownicy wokół getta. Spacer z ojcem, który został wzięty za Żyda, szantaż szmalcownika na ul. Czarnieckiego. Stosunek Niemców do Polaków. Zadenuncjowanie ojca przez szmalcownika. [++]
[00:47:51] Stosunek Niemców do Żydów. Pomoc Żydom. Janina Barszczewska – krawcowa, przez cała wojnę pomagała Żydom. Przerażony mąż Wacław Barszczewski, powszechne donisicielstwo, służąca zezowata Julka. [+]
[00:50:14] Dom przyjaciół rodziny – Barszczewskich – w Radości, lokal na parterze zajęli Niemcy na biuro, w innych pomieszczeniach na terenie działki przechowywano ludzi. Zastrzelenie kobiety przez Niemców. Rewizje w domu boh., poszukiwanie Żydów. [+]
[00:54:31] „Wszyscy konspirowali”. Zamordowani sąsiedzi, major Roman Jędraszko zginął w Katyniu. Konspiracja beztroska, nieostrożna, podejrzenie, że właściciel sklepiku szpiclował. Pistolet schowany pod płytą chodnikową. Skrytki w pustych ścianach domów, w piwnicach. „Kocioł”, zabranie sąsiadów na Pawiak, zamordowanie Gabrysi Jędraszko. [+]
[01:00:32] Budynek pp. Szulców. Pustki po powstaniu. Czas powstania rodzina spędziła w Radości. Zbombardowana szosa i linia kolejowa do Warszawy. Rzeź Woli. Niemcy na ulicy Kasprzaka, szpital na Czystem. Mężczyzna poszukujący wymordowanej rodziny. Działania na ul. Wolskiej – Ukraińcy.
[01:05:43] Wspomnienia Belga służącego u Niemców – pacyfikacja szpitala Wolskiego. Rozstrzelanie przez Niemców dyrekcji i personelu medycznego Szpitala Wolskiego, zniszczenie Szpitala Karola i Marii.
[01:08:02] Sytuacja na prawym brzegu Wisły – zbombardowanie linii kolejowej, wybuchy bomb, wycofywanie się Niemców. Rosjanie w Pilawie. W Radości Armia Radziecka nie weszła w zwarcie z Armia Krajową. Żołnierz Armii Berlinga przepłynął z lewego brzegu Wisły na prawy. [+]
[01:11:42] Całe powstanie rodzina przeczekała w Radości. Atak na Pragę. Przechodzenie na lewy brzeg Wisły. Dom rodzinny na Żoliborzu został uszkodzony, wszystko rozkradzione. [+]
[01:14:30] Ludzie z Pragi przejeżdżali wozami na lewą stronę na szaber po grubym lodzie na Wiśle. Ocalałe domy na Żoliborzu. Pod koniec 1944 r. ludzie wrócili, zaczęła działać szkoła przy placu Inwalidów. Powroty ludzi z robót przymusowych, wysiedleń.
[01:17:05] Zniszczenie Starego Miasta. „Wycieczka” szkolna z Radości na Stare Miasto – kolejką wąskotorową na Pragę, przejście przez most na Rynek Starego Miasta. [+] „Miasta nie było”. Gruz do wysokości budynku, nie było uliczek. Szpitale przy ulicy Długiej działały do końca, w piwnicach leżeli chorzy. Likwidacja szpitali przez Niemców – wrzucanie granatów do piwnic, mordowanie personelu – zabranie lekarzy na pl. Teatralny – rozstrzeliwanie i wieszanie zabitych na balkonach placu Teatralnego. [+]
[01:21:30] Bestialskie zniszczenie Warszawy w akcie zemsty za niepokorną postawę. Spotkanie z Rosjanami koło Garwolina, zajęli lepsze domy do mieszkania. Rodzina boh. wynajmowała dom na wsi u pp. Kałasków, Rosjanie ich wykwaterowali do jednego pokoiku z murarzem pijakiem i jego żoną. Rozmowa ojca z oficerami radzieckimi – pytali o życie w Polsce, zaskoczyła ich wietrzna pogoda „U was jest strasznie”. [+]
[01:25:43] Zdziwienie Rosjan Polską „U was wszyscy to panowie”. Polskie kartofle. Uprzejmi Rosjanie, pytanie o szkołę i edukację.
[01:28:55] Odejście Rosjan na front znaczyło dla boh. koniec wojny. Po powrocie do Warszawy wojna propagandowa przeciwko AK: hasła „Śmierć akowcom i hitlerowcom” [+]. Wyłapywanie akowców. Zmiana atmosfery w szkole – nieprzyjemne ideologiczne ukierunkowanie.
[01:34:18] Refleksja nad okrucieństwem wojny i obezwładniającą nienawiścią.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..