Irena Augusta Bołdok z d. Likierman (ur. 1932, Warszawa) pochodzi z zasymilowanej rodziny żydowskiej. Miała starszą o 7 lat siostrę Helenę, nazywaną w domu Haliną. Przed wojną mieszkali na Marszałkowskiej 49, w 1940 roku przenieśli się do getta. Dopiero wtedy Agata dowiedziała się, że jest Żydówką i że to coś złego – pamięta niemiecki plakat w getcie, ostrzegający przed Żydami, tyfusem i wszami. Nieznane są losy ojca i siostry – pani Agata mówi, że pewnego dnia zniknęli. Ona z matką uciekła pewnej nocy przez dziurę w murze. Przez jakiś czas ukrywały się w Miedzyrzecu Podlaskim z rodziną wujostwa, która później trafiła do getta. Agata była umieszczana w różnych miejscach poza gettem, ze strachu zachorowała na żółtaczkę. Polka opłacona za ukrywanie jej wyrzuciła dziewczynkę z domu. Agata poszła do międzyrzeckiego getta, żeby połączyć się z wujostwem. Z pociągu do obozu zagłady wyciągnął ją kolejarz, któremu przypomniała córkę. Uniknęła w ten sposób losu rodziny wuja – wszyscy popełnili w wagonie samobójstwo. Potem Agata na zmianę błąkała się po okolicy i była ukrywana – między innymi pod łóżkiem w domu starców, w klasztorze Sióstr Opatrzności Bożej i u burmistrza Międzyrzeca, volksdeutscha Maciejewskiego. Udało jej się przeżyć. Tuż po wojnie ostatni raz widziała matkę – po uwolnieniu z Ravensbrück ciężko chora leżała w szpitalu w Łodzi, wkrótce zmarła. Agata tułała się dalej po internatach i sierocińcach. Nigdy nie wyzbyła się poczucia, że bycie Żydówką jest winą i wstydem. Rozłąka z matką i trauma, jakiej doświadczyła, próbując przeżyć jako mała dziewczynka, zrujnowały jej zdrowie i psychikę.
more...
less
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1932 r. w Warszawie.
[00:00:52] Przedstawienie rodziców: Chany i Henryka Likiermanów. Rodzina mieszkała przed wojną w kamienicy przy ul. Marszałkowskiej 49. Ojciec był księgowym w fabryce czekolady „Plutos”, matka zajmowała się domem. Boh. miała starszą siostrę Helenę.
[00:02:15] Na początku okupacji boh. dowiedziała się, że jest Żydówką. Rodzina musiała się wyprowadzić na ul. Sienną, gdzie tworzono getto – reakcja na plakat antysemicki. Gdy getto było otwarte, sąsiedzi z ul. Marszałkowskiej przynosili żywność. Warunki życia w getcie. Zniknięcie ojca i siostry. Okoliczności ucieczki wraz z matką z getta – wyjazd z Warszawy do Międzyrzeca Podlaskiego, gdzie mieszkała siostra ojca, której mąż był lekarzem. [+]
[00:08:12] W Międzyrzecu Podlaskim zatrzymano się u wujostwa – atmosfera w domu. Matka, która często wyjeżdżała, oddała boh. na wieś, ale chłop po jakimś czasie odwiózł ją do Międzyrzeca. Niemcy zajęli połowę domu, potem kazano się Żydom zebrać na rynku – wypuszczenie dzięki podrobionej metryce. Skutki ukrywania się w stogu siana. Matka oddała córkę znajomej, pani Cydzikowej, która zaprowadziła boh. do sióstr zakonnych – powody chodzenia między klasztorem a domem Cydzikowej. Policjanci zabrali boh. na posterunek, a potem oddali zakonnicom, które prowadziły dom starców – tam dnie spędzała pod łóżkiem.
[00:16:30] Po przywiezieniu ze wsi boh. weszła do getta, gdzie byli jej krewni. Transport do Treblinki – droga na stację kolejową. Uratowanie z wagonu przez polskiego kolejarza. Członkowie rodziny boh. popełnili samobójstwo w wagonie. Pobyt u zakonnic – pewnego dnia boh. poszła po mleko i zatrzymała się przed domem krewnych – spotkanie z gestapowcem. [+]
[00:24:05] Matka trafiła do obozu w Ravensbrück. Po wyzwoleniu przez Anglików wyjechała do Szwecji – jej stan zdrowia. Matka przyjechała do Łodzi i spotkała się z córką – krótka rozmowa, niedługo potem zmarła i pochowano ją we wspólnym grobie. Boh. nie wiedziała, że to ostatnie spotkanie z matką. [+]
[00:29:00] Wpływ okupacyjnych przeżyć na życie boh. po wojnie. Rola Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu, stan zdrowia boh. Zderzenie dziecka z żydowskiej zasymilowanej rodziny z Żydami z getta. Po wojnie boh. była w bursie dla młodzieży żydowskiej, większość kolegów wróciła z ZSRR, poczucie obcości. Refleksje na temat obrazu Marca Chagalla. Trudne relacje z synem. [+]
[00:38:05] Pierwszy mąż był Żydem, spędził wojnę w Samarkandzie. Relacje w rodzinie – powody odejścia od męża. Refleksje na temat macierzyństwa i drugiego małżeństwa. Wspomnienie zachowania matki podczas okupacji. Po latach boh. odnalazła rodzinę we Francji, ale nie mogła wyjechać z kraju. Zachowanie dorosłego syna. Boh. nigdy nie powiedziała mu, że jest Żydem.
[00:50:24] Nadzieje związane z przyjęciem imienia Agata, nadanego boh. przez drugiego męża. Skutki zdrowotne opowieści o przeszłości.
[00:54:12] Boh. była u zakonnic do 1947 r. – skierowanie przez kuratorium do liceum w Zamościu. Spotkanie z kobietą, która namawiała boh. na wyjazd do Izraela – widmo getta.
[00:56:32] Zderzenie życia sprzed wojny z okupacyjną rzeczywistością i życiem w getcie – przeżyty szok. Zachowanie boh. w czasie spotkania z gestapowcem na ulicy w Międzyrzecu. [+]
[00:59:33] Przykłady antysemickich zachowań, które dotknęły boh. po wojnie. [+]
[01:03:50] Incydenty antysemickie w czasie okupacji i po wojnie – wspomnienie mężczyzny, który gonił boh. z siekierą. Przykłady pomocy ze strony Polaków – zachowanie burmistrza Międzyrzeca Majewskiego, który był folksdojczem.
[01:07:50] Losy matki – listy do sierocińca z Ravensbrück. Matka była w obozie pod nazwiskiem Anna Szonert. Matka skierowała boh. do mieszkających w Łodzi Szonertów, ale nie wpuszczono jej do mieszkania. Zdjęcia matki ocalały u sąsiadów, państwa Wiernickich – spotkanie po latach, zdjęcie ojca miała rodzina z Londynu.
[01:14:15] Wspomnienie sąsiadów Wiernickich i kolegi z dzieciństwa Andrzeja Wiernickiego – dzięki niemu boh. spotkała się ze swoją nianią, Czesławą Wojtaluk, i dowiedziała się wielu rzeczy o swojej rodzinie, jej opowieść o rodzicach. Gdy Likiermanów zabrano do getta, niania wróciła do rodzinnej wsi. [+]
[01:20:37] Rozważania na temat wydarzeń z czasów okupacji, słowa Mariana Turskiego. Przeżycia członków rodziny w latach 30. Brat matki, Bernard Hampel, mieszkał na Śląsku i został wcielony do Wehrmachtu. Dostał się do sowieckiej niewoli, z której uciekł. Gdy wrócił do Sosnowca, okazało się, że wszyscy członkowie rodziny zginęli i wuj wyjechał do Paryża.
[01:24:02] W Międzyrzecu mieszkali wujostwo: Sabina i Abraham Kozes, ich syn Aleksander był rówieśnikiem boh. Wyjazd do wuja Bernarda mieszkającego w Paryżu – powrót do Polski z powodu syna.
[01:26:48] Boh. działała w Stowarzyszeniu „Dzieci Holocaustu”. Stan zdrowia.
[01:28:35] W 1968 r. boh. pracowała w Wydawnictwie „Iskry” jako korektorka. Kierownictwo wydawnictwa i wielu pracowników zwolniono. Boh. nie była szykanowana. Jej mąż, Jacek Bołdok, był dziennikarzem „Życia Gospodarczego”, zwolniono go z pracy, ponieważ nie podpisał lojalki. Boh. wcześniej pracowała w Polskiej Agencji Prasowej jako sekretarka oraz w drukarni. Wyjazdy znajomych z Polski w 1968 r. – z powodu męża boh. nie zdecydowała się na wyjazd, rodzinę w Anglii odnalazła w 1996 r. Sytuacja po utracie pracy przez męża, rozważania na temat wydarzeń 1968 r., [01:38:00] Badania nad psychiką więźniów obozów koncentracyjnych. Boh. brała udział w pracach prof. Marii Orwid. Działalność Stowarzyszenia „Dzieci Holocaustu”. Relacje boh. z synem.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.