Henryk Kostrowicki (ur. 1932, Wilno) pochodzi z rodu szlacheckiego z Wileńszczyzny, gdzie jego ojciec prowadził duży folwark. Przyjaźnił się z Henrykiem Dembińskim, komunizującym działaczem społecznym, więzionym w II RP za przynależność do Komunistycznej Partii Polski. Po wkroczeniu i zajęciu przez Sowietów folwarku Kostrowickich, ojciec p. Henryka zatrudnił się jako nauczyciel w majątku w Strzelicach. W czerwcu 1941 Henryk z matką (ciężarną) i małą siostrą został deportowany do ZSRR (ojciec został w kraju, odnaleźli się już po wojnie). Znaleźli się w miejscowości Balszaja Inja k. Minusińska w Krasjonarskim Kraju. Matka pana Henryka, w związku ze zbliżającym się porodem, skierowała go do rosyjskiej szkoły i sierocińca. Pod koniec wojny matka zmarła, a jemu i rodzeństwu udało się wrócić szczęśliwie do Polski. Po powrocie Henryk Kostrowicki spotkał się z ojcem, ale zdecydował się ostatecznie zamieszkać u matki chrzestnej w Dzierżoniowie. Tam skończył liceum, potem studiował prawo na Uniwersytecie Wrocławskim. Zaangażował się w działalność Związku Młodzieży Polskiej, był aktywny politycznie w czasie wydarzeń 1956 roku, potem stopniowo skupiał się na praktyce adwokackiej. Czterokrotnie żonaty, obecnie mieszka w Otwocku i prowadzi praktykę adwokacką.
więcej...
mniej
00:00:07 Autoprezentacja boh. urodzonego w Wilnie w 1932 r.
00:00:22 W połowie lat 30. rodzice przeprowadzili się na Nowogródczyznę, gdzie ojciec kupił folwark. Ojciec studiował prawo, należał do grupy „Włóczęgów”, której przewodził Henryk Dembiński.
00:02:15 1 września 1939 r. w Lidzie urodziła się siostra boh. 17 września boh. widział sowieckie samoloty przelatujące nad folwarkiem. Podczas sowieckiej okupacji folwark został zajęty przez władze, a okoliczna ludność rozkradła żywy inwentarz. Ojciec podjął pracę jako nauczyciel w szkole w Strzelicy.
00:05:12 20 czerwca 1941 r. boh. został obudzony przez mamę i zobaczył w domu dwóch enkawudzistów. Pakowanie rzeczy przez mamę. Pod dom zajechał samochód ciężarowy, którym rodzina dojechała do Żołudka, gdzie ojca zabrało NKWD. Ciężarna matka z dziećmi została przewieziona na stację w Skrzybowcach i załadowana do wagonu. W Lidzie ciotka przywiozła do pociągu prowiant. W okolicach Mińska boh. widział okopujących się sowieckich żołnierzy, nadzieje na zniszczenie przez Niemców linii kolejowej. Droga w głąb Związku Radzieckiego. Warunki podczas podróży, przejazd przez Ural. [+]
00:14:05 Na stacji w Abakanie enkawudzista kazał ludziom wysiadać. Transportem przyjechali Żydzi – ich modlitwy. Przyjazd przewodniczących kołchozów po zesłańców – kryteria dokonywanych przez nich wyborów. Przewodniczący Frołow zabrał rodzinę do posiołka Bolszaja Inja – podróż ciężarówką na gaz drzewny. [+]
00:18:05 Z Abakanu zesłańców przewieziono statkiem do Minusińska i tam czekali przewodniczący kołchozów. Rodzina przyjechała do wsi Bolszaja Inja i zamieszkała w wiejskim klubie. Boh. pomagał przy sianokosach – jego nastawienie do „przygody”. Wynagrodzenie za pracę – malejące przydziały pszenicy. Miejscowi kołchoźnicy mieli przydomowe działki i hodowali zwierzęta, domy kołchoźników – porównanie z wsiami na Nowogródczyźnie. Rodzina zamieszkała w domu kołchoźników – stosunek Sybiraków do zesłańców. [+]
00:25:10 Kradzieże z kołchozowych pól. Mama z powodu zaawansowanej ciąży pilnowała arbuzów na polach. Boh. chodził do radzieckiej szkoły. Początkowo rodzina była pod nadzorem NKWD. Po roku w Małej Minusie utworzono polski dom dziecka i mama oddała boh., a po jakimś czasie zaczęła tam pracować. W 1945 r. mama dostała udaru, leczenie elektrowstrząsami w minusińskim szpitalu. 5 marca 1945 boh. dowiedział się o śmierci matki, która prawdopodobnie rzuciła się pod samochód. [+]
00:36:20 Pogorszenie sytuacji w ochronce po wyprowadzeniu wojska przez gen. Andersa, pogorszenie wyżywienia. Boh. zobaczył siostrą, która jadła obierki kartofli wybierane ze śmietnika. Po wyjściu armii Andersa usunięto polskich wychowawców. [+]
00:40:20 Zakończenie wojny, przygotowania do repatriacji. Wyjazd do Polski z Abakanu. Spotkanie z ojcem na stacji w Aczyńsku. [+]
00:45:39 Po aresztowaniu ojciec trafił do więzienia w Lidzie, po niemieckiej napaści Rosjanie uciekli i ojciec wrócił do domu, gdzie próbował gospodarzyć – zakup konia z cyrku. W sąsiedniej wsi [Prudziszcze] powstała akowska podchorążówka. Ojciec należał do AK, początkowo był w oddziel „Lecha”, potem „Ragnera”. Ojciec przyjął jako gospodynię żonę radzieckiego oficera z dzieckiem oraz radzieckiego żołnierza, Igora, z rozbitych oddziałów. Spotkanie z radziecką partyzantką. Po zajęciu Nowogródczyzny przez Armię Czerwoną ojciec ukrywał się, potem wstąpił do polskiego wojska i zaczął pracować w wojskowej gorzelni w Czarnkowie. Po wyzwoleniu pracował jako nauczyciel języków obcych w Aleksandrowie Łódzkim. Podczas I wojny światowej rodzice wyjechali z Kościeniewa w głąb Rosji – znajomość rosyjskiego. [+]
00:57:10 Ojciec wiedząc, że dzieci są w Związku Radzieckim, starał się o wyjazd i możliwość zabrania ich. Sekretarka w Ministerstwie Oświaty poradziła mu, by udał się do [Jakuba] Bermana – przebieg spotkania, otrzymanie wizy. Podróż na Syberię – spotkanie w Aczyńsku. [+]
01:04:25 Po powrocie do Polskie rodzina zamieszkała w Aleksandrowie Łódzkim. Ojciec ożenił się z wychowawczynią boh., który uznał to za zdradę matki.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu – świadek odpowiada na pytania]
01:06:43 [przerwa techniczna]
01:07:16 Boh. zamieszkał z ciotką w Dzierżoniowie i tam chodził do szkoły, poznał Zbigniewa Cybulskiego i Sylwestra Chęcińskiego. Boh. zapisał się do „Wici” potem do ZMP. W 1950 r. boh. podjął naukę we Wrocławiu, tam zdał maturę i zaczął studiować prawo na Uniwersytecie Wrocławskim. Powody, dla których nie studiował rolnictwa w Odessie. Będąc na Syberii boh. uprawiał ogródek. Boh. był sędzią do 1983 r., potem pracował jako radca prawny i był na kontrakcie na Ukrainie.
01:20:00 Rodzina wywodzi się od Rafała Ostika, potem przyjęła nazwisko od majątku Kostrowicze i osiadła w Kościeniewie – dzieje rodu. Jeden z przodków, Lucjan Kostrowicki, mieszkał w Wiedniu, gdzie romansował z primabaleriną Fanny Eisler – obecnie grób rodziny oraz leżącej z boku Eisler jest pod opieką austriackiego rządu. Pokrewieństwo z Guillaume Apollinairem.
01:31:50 Rodzice: Urszula i Kazimierz Zdzisław Kostrowiccy. Sowiecka okupacja Kresów – ojciec przyjaźnił się Afanasijem Jodą ze wsi Koniuszany, który był sekretarzem partii w Żołudku. Gdy Afanasij Joda stracił wpływy w partii, rodzina została deportowana. [+]
01:35:16 Podczas sowieckiej okupacji nie było w domu służby i mama musiała się zajmować gospodarstwem. Rodzina Sielużyckich uciekła z sąsiedniego Prudziszcza, ale został niedorozwinięty kuzyn Czesław, na jego weselu boh. spróbował samogonu. Nadzieje związane z osobą gen. Sikorskiego.
01:42:12 Zmiana stosunku ludności białoruskiej do sowietów po akcji zakładania kołchozów. Pogłoski o zbliżającej się wojnie niemiecko-sowieckiej.
01:43:42 Zmiana nastawiania do zesłańców po amnestii. W Minusińsku powstała delegatura londyńskiego rządu. Janina Godlewska zorganizowała harcerstwo w ochronce – kolor mundurków. Po ewakuacji Armii Andersa władze zmieniły kierownictwo ochronki – grupa chłopców zrobiła kocówkę dyrektorowi, jej konsekwencją było wysłanie starszych chłopaków do pracy w Krasnojarsku. Boh. odkrył tajną działalność harcerską.
01:50:26 Ludność miejscowa w okolicach Minusińska. Chakasi trudnili się wyprawianiem skór i wyrobem obuwia. Stosunek miejscowych do zesłańców, koledzy w rosyjskiej szkole. Polscy Żydzi zamieszkali po amnestii w Minusińsku i handlowali na bazarze. Wizyta w domu znajomego Żyda Sawickiego.
01:55:37 Boh. rozpoczął studia na Uniwersytecie Wrocławskim, ale po roku przeniósł się do Warszawy i mieszkał u ciotki na ul. Złotej, potem z żoną w Świdrze. Powrót do Wrocławia. Boh. podjął pracę w Technikum Budowy Silników. Żydzi na Dolnym Śląsku.
02:01:30 Boh. pracował w Zarządzie Wojewódzkim ZMP – przebieg wiecu poparcia dla Gomułki w browarze w Sobótce, wezwanie do Komitetu PZPR we Wrocławiu. Rozwiązanie ZMP, zjazd w Warszawie – wystąpienia Grotowskiego, Garlickiego. Powołanie Rewolucyjnego Związku Młodzieży – przemówienie boh., spotkanie z Eligiuszem Lasotą i Jerzym Urbanem. Boh. został instruktorem w Komitecie Wojewódzkim RZM we Wrocławiu, frakcje w organizacji, działacze: Jarema Maciszewski, Jerzy Terej, Józef Lenart. Na zjeździe w Jeleniej Górze wybrano boh. delegatem na zjazd w Warszawie, współpraca ze Stefanem Bratkowskim. Próba przekupienia boh., by nie popierał Lenarta. Wybranie przewodniczącym RZM Mariana Renke. Boh. odszedł z RZM i rozpoczął aplikację sędziowską.
02:18:25 Po skończeniu aplikacji boh. dostał pracę w Dzierżoniowie, potem przeniósł się do Namysłowa – relacje z miejscowymi władzami i prokuraturą. Spotkanie z ministrem Marianem Rybickim – przeprowadzka do Siedlec. Boh. należał do Stronnictwa Demokratycznego, konsekwencje wystąpienia w sprawie trawników. Boh. został wice-prezesem sądu w Nowym Dworze Mazowieckim.
02:27:12 Boh. publikował pod pseudonimem Jan Hakowicki – kontrowersyjna publikacja o prowokacjach milicji.
02:31:38 Życie rodzinne boh., który który obecnie ma czwartą żonę.
02:34:38 Boh. prowadził sprawę kobiety, która nie mogła chodzić – przesłuchanie w jej domu w Celestynowie. Sędzia odmówiła przesłuchania dodatkowego świadka i były mąż strzelił do kilku osób. Boh. rozbroił napastnika, który potem podpalił dom. W strzelaninie zginęły trzy osoby.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.