Stefan Szlachtycz (ur. 1930, Kraków) wychował się na krakowskim Kazimierzu i tam przeżył okupację niemiecką. Był świadkiem wypędzania ludności żydowskiej z Krakowa, a także egzekucji ulicznej w maju 1944. Obserwował działalność obozu w Płaszowie oraz jego komendanta Amona Götha. Po wojnie studiował architekturę na Politechnice Krakowskiej i reżyserię w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Pracował jako reżyser filmowy i telewizyjny.
[00:00:09] „Dobry Niemiec”, „Herr Barcz”, szef ojca. Kiedy Niemcy opuszczali Kraków, oddał ojcu klucze do swojego luksusowego umeblowanego mieszkania w najelegantszej dzielnicy Krakowa przy ul. Józefitów. Trafienie pocisku z moździerza w to mieszkanie, nie nadawało się do użytku, rodzice wywieźli tylko sekretarzyk, boh. ma go do dziś. Wszystkie okoliczne budynki zajęte przez UB, powrót do pożydowskiego domu na Kazimierzu.
[00:06:27] Obóz koncentracyjny Kraków Płaszów powstał w roku 1940. Obozy zagłady jako kombinaty o charakterze przemysłowym, obok nich działały niewielkie obozy koncentracyjne, właściwie prywatne. Gwarantowały oficerom uniknięcie wysłania na front oraz wzbogacenie się.
[00:08:43] Komendant obozu przejściowego w Płaszowie Amon Göth, było tam wielu Żydów ze zlikwidowanego getta. Göth, Austriak z inteligenckiej rodziny, ambicje literackie, esesman o wyjątkowym okrucieństwie. Szybka rozbudowa obozu w Płaszowie, udział w likwidacji getta. Racjonalizacja metod zabijania.
[00:15:21] Małe obozy – jak Płaszów – nie podlegały centrali obozów w Berlinie. Regularne transporty z Płaszowa do Auschwitz. Zatrzymanie transportu Żydów węgierskich – dwuzmianowy system zajmowania pryczy i pracy. Likwidowanie przez specjalną grupę mniejszych obozów w Limanowej. Bochni, Tarnowie. Praca w obozie na potrzeby frontu: Żydzi, którzy stanowili stałą załogę „manufaktur”, zajmowali się prostowaniem pogiętej blachy i garnków – młotkami na kowadłach – zupełnie niepotrzebna praca.
[00:19:30] Cotygodniowe bankiety w willi Götha na terenie obozu, na które zapraszał władze miasta. Na terenie obozu prowadził hodowlę dogów niemieckich. Zatrudniał najlepszych żydowskich kucharzy, sprowadzał dobry alkohol. Komendant żydowskiej policji Chilowicz.
[00:20:53] Zabawy na bankietach – strzelanie do chodzących po obozie więźniów. Żydzi mieli świadomość, jaka to „zabawa”, próbowali się nie poruszać. Ogłaszanie wyników „zabawy”. [+] Grupa specjalna Chilowicza sprzedawała obozowe racje żywnościowe na czarnym rynku. Haracze żydowskie dla Götha.
[00:23:57] 10 wagonów pełnych „łupów” Götha z ubraniami, kosztownościami, meblami. Dokumentacja na ten temat do scenariusza z 1967 r. Widok obozu w Płaszowie – ażurowe ogrodzenie, boh. przyszedł z ojcem, widział Götha. Proces Götha w 1947 r. – uwięziony w dawnym klasztorze św. Michała (dziś Muzeum Archeologiczne). Przeprowadzenie Götha ulicami Krakowa, boh. go widział razem z kolegą Leszkiem Herdegenem. Lżenie przez tłum, współczucie boh. [++]
[00:27:30] Proces Amona Götha, jego zdumienie liczbą świadków w sądzie. Aresztowanie Amona w 1944 przez gestapo za znęcanie się nad więziami oraz wywożenie wagonów ze skarbami. Dekowanie się Götha w obozie pod pretekstem „walki z partyzantką” w 1943 r., rozstrzelanie uczestników wesela wiejskiego. [+]
[00:30:56] Żyd usługujący na przyjęciu Götha wykazał się znajomością literatury niemieckiej i został sekretarzem Götha. Wykradał kalki z pisanych przez Götha dokumentów, nauczył się ich na pamięć, zeznawał. [+]
[00:34:24] Niezrealizowany scenariusz filmu boh., książka – stenogram procesu Götha, liczne nieścisłości. Upaństwowienie obozu w Płaszowie, włączenie do sieci obozów koncentracyjnych. Nadzór Berlina przyniósł złagodzenie kar, poprawę zaopatrzenia. Weryfikowanie kar w Berlinie, cynizm Götha. Żyd-sekretarz został profesorem w Heidelbergu jako znawca literatury niemieckiej.
[00:37:58] Policja żydowska współpracująca z Niemcami – fakt nie do przyjęcia dla Żydów po wojnie. Obozowa podziemna organizacja zbrojna pod wodzą Chilowicza, wszyscy wyłapani i rozstrzelani pod Krakowem. Göth spędził rok na wolności, złapany przez Amerykanów i oddany Polsce, staranne dochodzenie jego sprawie. Ostatnie przesłuchanie Götha 5 maja 1945 r., koniec procesu i wykonanie wyroku we wrześniu 1946 r.
[00:41:30] Opis Götha: 190 cm wzrostu, wojskowy płaszcz, wyniosły, kamienna twarz. Droga przez tłum przepełniony nienawiścią. Boh. stał z kolegą, więzienie blisko szkoły. Powszechna wiedza o Göthu: potwór. Postawa boh. wobec Götha: współczucie. Göth zamordował osobiście kilkadziesiąt osób, w tym zadusił własnymi rękami i skopał na śmierć. Wielu jego win nie udowodniono. Zaoferował władzom Polski współpracę.
[00:45:16] Dzieci Amona wypierały się ojca. Ogromne zainteresowanie mediów procesem, relacje w gazetach. Baraki obozu w Płaszowie widziane z ulicy przez boh.
[00:49:05] Boh. był reżyserem odpowiedzialnym ośrodka TV w Krakowie, powściągliwe przyjęcie projektu scenariusza, nie dostał pozytywnej odpowiedzi. Koledzy ze gimnazjum i liceum: Janusz Smólski („Rybka”), Sławomir Mrożek („Hipek”). Oglądanie studentów elitarnego Wydziału Architektury („Wydziały Politechniczne Akademii Górniczo-Hutniczej”), który mieścił się na Wawelu. Marzenie o architekturze, przygotowanie do egzaminów wstępnych w kościele Św. Piotra i Pawła (rysowanie figur), wszyscy się dostali. Mrożek pochowany w krypcie tego kościoła. [+]
[00:55:10] Przeniesienie wydziału do byłych koszar austriackich przy ul. Warszawskiej, smród teru – smolistej pasty do podłogi. Koledzy w kapeluszach Janusz Majewski i Bohdan Paczowski. 180 osób na I roku. Opis studiów, wysoki poziom, postawa polityczna, współpracownicy UB. Błędy ideologiczne: obcięcie włosów na jeża, spodnie dżinsy – oskarżenie o „amerykański styl życia”, nieprzyjęcie na II stopień studiów, nakaz pracy w Opatowie Kieleckim jako architekt powiatowy, poznanie Polski B. Po roku powrót na studia. [+]
[01:03:02] Zadania zawodowe: dbałość o spółdzielnie produkcyjne, pomaganie chłopom ze spółdzielni, wieś Wyszmontów, gdzie w czasie wojny ukrywał się prof. Tadeusz Lehr-Spławiński. Śnieżna zima, świniobicie. Świeżonka pieczona na ognisku. Nauka picia czystego spirytusu.
[01:07:30] Inspekcje przedstawiciela władzy z Warszawy zwanego „naszym panem”, Ścibor-Rylski w skórzanym płaszczu z fajką. Po latach wspólne realizowanie serialu „Kto za” (scenariusz płk. Przymanowskiego). [+]
[01:09:19] Incydent z mężczyzną w Opatowie – mysz na nodze. Kierownik odbudowy zamku w Nidzicy, testowanie przez robotników – picie spirytusu bez popijania, uznanie załogi. [+]
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.