Hordliczka-Scheiner Barbara
Barbara Hordliczka-Scheiner ps. „Ksantypa” (ur. 1927, Warszawa, zm. 2020, Warszawa) podczas powstania warszawskiego była łączniczką i sanitariuszką. Po kapitulacji powstania przebywała w Stalagu X B Sandbostel, a od grudnia 1944 w Stalagu VI C Oberlangen. Po wyzwoleniu obozu trafiła do Włoch i Anglii. Wróciła do Polski w 1947 r. Zmarła 6 lutego 2020 w Warszawie.
more...
less
[00:00:43] Ur. 1 kwietnia 1927 w Warszawie. Obóz Oberlangen. Rodzice byli właścicielami ziemskimi z okolic Garwolina. W czasie okupacji ojciec znalazł się w obozie jenieckim, boh. z mamą w Warszawie. „Mama bohaterka”. Boh. od 14. roku życia działała aktywnie w konspiracji za zgodą mamy.
[00:02:40] W czasie okupacji gimnazja były zamknięte, tajne komplety w prywatnych mieszkaniach, nauczyciele też należeli do organizacji konspiracyjnych. Koleżanki: Basia „Penelopa”, boh.: Basia „Ksantypa”, Alina – jej ojciec też był w konspiracji. [+]
[00:04:51] Działalność konspiracyjna polegała na roznoszeniu konspiracyjnej prasy i broni.
[00:06:44] Szkolenie sanitarne, praktyki w szpitalu, utrzymywanie łączności. Przekazywanie wiadomości przez telefon, szyfrem lub bezpośrednio. Podsłuch telefonów przez Niemców.
[00:08:14] Akcje „małego sabotażu”: propaganda antyniemiecka, pisanie w kinach „świnie siedzą w kinie”. We wrześniu [1939] pocisk uderzył w krzesło, na którym miała siedzieć boh. z koleżanką
[00:10:37] W domu boh. zaskoczenie wojną, ojciec pod Kockiem trafił do oflagu. Boh. z mamą przejechały z Pińska do Warszawy do wuja, profesora fortepianu w konserwatorium. Mama dawała prywatne lekcje fortepianu. Skromne życie, okropne zupy, kaszanka, „jadło się byle co”.
[00:13:36] Muzyka w konspiracji: prywatne koncerty w domach, zakaz gry Chopina, propagowanie muzyki polskiej i dostęp do kultury. Gimnazjum na kompletach.
[00:15:19] Działalność w Armii Krajowej, wojna ideologiczna w polskim podziemiu, przysięga w AK, batalion „Kiliński” razem z Aliną Janowską. Pseudonim „Ksantypa”.
[00:18:49] W oddziale rówieśnicy i nauczyciele z tajnych kompletów. Przestrzeganie zasad konspiracji. Ostrzeżenia od motorniczych w tramwajach o niebezpieczeństwie – możliwość ucieczki. Dowódca rotmistrz Leliwa-Roycewicz
dowódca kompanii „Watra”, zginął w walce. Ranni w szpitalu.[+]
[00:21:44] Bliskie więzi z dowódcą – współodpowiedzialność. Działalność w konspiracji była najważniejsza dla tego pokolenia. Dowódca był olimpijczykiem, kawalerzystą. Działanie wśród inteligencji ze Śródmieścia. Stała inwigilacja przez Niemców, codzienne zagrożenie.
[00:25:24] Celem konspiracji było zorganizowanie powstania przeciw Niemcom. 1 sierpnia 1944 wydawał się świętem, a za chwilę „zniszczone całe miasto”. Strach mamy o córkę w powstaniu. Łączność z rodziną w czasie okupacji. Wyrzucenie z mieszkania „w dzielnicy niemieckiej”, tułaczka po znajomych. Po wybuchu powstania w getcie – przeniesienie do [pożydowskiego] mieszkania przy ul. Śliskiej. Na stole stały wciąż talerze od posiłku – mieszkanie opuszczone w pośpiechu. [+]
[00:29:16] W mieszkaniu przy Śliskiej odbywały się szkolenia, spotkania konspiracyjne. Chłopcy odbywali ćwiczenia w lesie, dziewczęta w szpitalach. Widok krwi. „Nie sztuka przelewać krew”. Boh. miała niewielki kontakt z Żydami i antysemityzmem.
[00:31:49] Egzekucja kilkudziesięciu osób pod murem naprzeciwko gimnazjum Platerówny przy ul. Pięknej – wieczorem rozkaz wykonania napisu „Cześć bohaterom”. [+] Tablica pamiątkowa na kawałku muru.
[00:33:39] Masowe rozstrzelania, miejsce straceń przy [późniejszym] kinie Moskwa. Lista osób przeznaczonych przez Niemców do rozstrzelania – nieskuteczne zastraszenia. Poczucie winy Niemców obecnie.
[00:35:45] Entuzjazm w początku powstania, niespodziewana długość trwania powstania, brak ciepłych ubrań. Zdobycie magazynu odzieży – boh. dostała „panterkę”. Pierwsze zadanie: zdobycie szkoły żandarmerii na rogu Leszna i Żelaznej. Z „Penelopą” rysowanie planu podwórza tej szkoły – „obiekt nie do zdobycia”. Wycofanie się z Woli do Śródmieścia. „To było szaleństwo”. [+]
[00:39:26] W momencie wybuchu powstania boh. miała 16 lat – na Woli przeżyła szok. Przejście ulicą Śniadeckich – zdawanie broni, przemarsz do Ożarowa. Wzdłuż drogi ludzie rzucali pomidory, ogórki. W Ożarowie spotkania rodzin, pobyt w fabryce ołówków, czerwone ubrania pomazane farbą. Przejazd bydlęcymi wagonami.
[00:42:12] Mężczyzna zobaczył swoją córkę – zastrzelony przypadkiem przez Niemca. Obóz jeńców wojennych kobiet w Oberlangen przy granicy holenderskiej – słychać było front. Wjazd oddziału w mundurach alianckich – żołnierze gen. Maczka, m.in. ojciec jednej z dziewcząt. Ogromny entuzjazm. Transport majtek do kolan „cnotek”.
[00:45:50] Kuzyn boh. służył w 12 pułku ułanów 2 Korpusu, zabrał boh. do kwatery w XV-wiecznym Cingoli w Apeninach. Dbanie o wykształcenie w 2 Korpusie. Obóz w Porto San Gorgio. W szkole w Sarnano był druh Ryszard Kaczorowski, przyszły Prezydent RP na Uchodźstwie. Obóz harcerski na „Polanie gadającego strumienia”, zwiedzanie okolic ciężarówką. Nauka, matura w Anglii. Powrót do Polski, rodzice odnalezieni w Świnoujściu.
[00:48:50] Odnajdywanie się ludzi po wojnie. Wątpliwości czy wracać do Polski, propaganda. „Nie żałowałam tego [powrotu]”. Bezradność w czasie powstania. „Nie ma nic gorszego niż wojna”. Już w sierpniu wiadomo było, że „sytuacja jest beznadziejna”. „Nie sztuka umrzeć, sztuka żyć”.
[00:51:56] Najtrudniejszy moment powstania – stanie bez nadziei nad rannymi. Dowódca z wyrwaną twarzą, obok leżeli spaleni zapalającą bombą chłopcy, rozpacz lekarzy.
[00:53:19] Codzienność powstańcza: informacja radiowa, przygnębiające komunikaty z Zachodu. „Zbyt wiele” momentów bezczynnego oczekiwania „na nic dobrego”.
[00:54:34] Koleżanka urodzona w obozie Oberlangen – jej matka była w ciąży w powstaniu. Kapitulacja powstania oczekiwana od tygodni. Obawa przed rozstrzelaniem powstańców.
[00:57:07] Akcja pod „Agrilem”. Zagubienie powstańców, niepewność. Zdobycie przez batalion „Kilińskiego” budynku PAST-y, z którego Niemcy mieli łączność telekomunikacyjną. Potraktowanie Niemców jako jeńców wojennych. Dowódcą akcji był Leliwa-Roycewicz.
[01:00:13] Męski obóz w Sandbostel, kilkanaście tysięcy jeńców z całej Europy. W 3 barakach zakwaterowano kobiety z powstania warszawskiego. Opieka współwięźniów przed Bożym Narodzeniem. Zimno, palenie w piecu deskami z pryczy. Głód i zimno. Brukiew do jedzenia. [+]. [01:04:07] Po przyjeździe do Włoch z kuzynem – odkarmienie. Oswobodzenie obozu przez Polaków. Traktowanie kobiet przez Niemców jako jeńców wojennych. Wspomnienie krzesełka na podwórku, które trafił granatnik (list od koleżanki). Wychodzenie z Warszawy – niepewność.
[01:08:15] Przyjazd do Świnoujścia, ślub – mąż ze Lwowa, rozpoczęcie życia rodzinnego. Ojciec po wojnie został aresztowany, zmarł w więzieniu w Goleniowie. „Obciążony” jako syn obszarnika (majątek pod Garwolinem i huta w Trąbkach). Utrudnienia w znalezieniu pracy po wojnie, dostaniu się na studia.
more...
less