Jacek (Eugeniusz) Salij (ur. 1942, Budy) - dominikanin, profesor nauk teologicznych, pisarz, publicysta. W 1960 roku rozpoczął studia teologiczne w Kolegium Filozoficzno-Teologicznym Ojców Dominikanów w Krakowie, które kontynuował w Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. W 1964 roku złożył śluby wieczyste, a w 1966 roku otrzymał święcenia kapłańskie. W latach 1971-1983 był duszpasterzem sekcji kultury Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie. W 1973 został współpracownikiem miesięcznika „W Drodze”. W 1975 podpisał „List 59” w proteście przeciwko zmianom w Konstytucji PRL. W latach 70. i 80. publikował w niezależnych pismach, m.in. w „Zapisie” i „Aneksie”. W latach 1982–1989 działał w podziemnej Radzie Edukacji Narodowej, był duszpasterzem środowisk nauczycielskich związanych z „Solidarnością”. W 1988 został członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność”.
[00:00:08] ur. 1942 r. na Wołyniu, powiat Dubno. Jacek to imię zakonne. Ojciec Józef Salij pochodził z rodziny zasiedziałej na Wołyniu. Augustyn brał udział w powstaniu styczniowym, jego majątek skonfiskowano. Uniknął aresztowania, ukrywał się, miał czworo dzieci, w tym prapradziadka boh. Walentego, wrócił do dzieci po śmierci zony, założył nową liczną rodzinę.
[00:04:14] Pradziadek miał syna Adama, dziadka boh. – zginął w I wojnie światowej. Babcia Czeszka, katoliczka. Czesi przybywali na Wołyń, przechodzili na prawosławie, żeby móc kupić ziemię. Pradziadek został katolikiem, był kowalem. Rodzina patriotyczna.
[00:06:26] Mama urodzona w powiecie biłgorajskim. Rodzina mamy na początku I wojny światowej wywieziona na Sybir, pod granicę chińską w okolice Czyty [dziś Rosja, Kraj Zabajkalski]. Dziadek był sołtysem w Hucie Podgórnej [podkarpackie]. Powrót rodziny do domu w 1918 r., sprzedaż zrujnowanego gospodarstwa, przeprowadzka na Wołyń.
[00:08:58] W maju 1943 wywiezienie na roboty do obozu pracy do ogromnego majątku„bauera”, bezwzględny wyzysk. Przed wyjazdem z Wołynia były już nastroje antypolskie. Rodzice byli właścicielami chutoru koło wsi Buda (gmina Werba, powiat Dubno, parafia Ptycza), ojciec zbudował tam dom. Pomoc Ukrainki w ucieczce, spalone całe gospodarstwo.
[00:13:10] Na robotach przymusowych rodzice, boh. i jego siostra starsza o 2,5 roku. Próba rozdzielenia rodziny w Przemyślu. U bauera mężczyźni i kobiety mieszkali osobno. Niewolnicza praca do stycznia 1945 r., ucieczka Niemców przed frontem. Trudne warunki, noc na mrozie w nieogrzewanym kinie. Para niemieckich staruszków 19 lutego 1945 r. przyjęła rodzinę do domu. [+]
[00:17:28] Śmierć siostry w 1946 r. po długiej chorobie (rak żołądka?). W czasie pracy u bauera boh. zajmowała się 5-letnia siostrzyczka.
[00:20:57] Wyzwolenie przez Amerykanów, namawianie rodziców do wyjazdu do USA. Dojazd do Krakowa, osiedlenie w Piławie Dolnej k. Dzierżoniowa (Rychbach, Reichenbach) 16 lipca 1945 r.
[00:23:59] Czołg radziecki powracający z wojny zatrzymał się przed domem, zarżnięcie krowy. Kapitan radziecki zagrał na pianinie, spór z ojcem, zagrożenie życia. [+]
[00:26:06] Zagrożenie komunizmem. „Jak ktoś jest pijak nierób, to nie trzeba się dziwić, że do PPR należy”. Strach przed więzieniem ze strony komunistów [+]. Po śmierci Stalina w 1953 r. w dniu pogrzebu wyły syreny, uczczenie pamięci w szkole – stanie w ciszy na baczność. Dowcipy kolegi Antka.
[00:30:52] W 1958 r. (babcia Czeszka) proces biskupów czeskich, otrzymali wysokie wyroki. W I połowie lat 50. zbiorowe zbieranie stonki – obowiązkowe oddelegowanie jednej osoby z rodziny. Boh. słuchał opowieści zbierających z końca XIX w.
[00:35:56] Wybór drogi zakonnej, sytuacja zakonników. Diecezja wrocławska nie miała biskupa. Ksiądz Karol Milik fałszywie oskarżany. Uroczystości jasnogórskie 1956 r., pusty fotel aresztowanego biskupa [Wyszyńskiego]. Utrudnianie życia podróżnym – 13-godzinna kolejka po bilety. [+]
[00:42:05] Nieżyczliwość władz wobec zakonów w sierpniu 1962 r., likwidowanie zakonów. Wakacje w Jarosławiu, próba odebrania budynku małego seminarium. Polityka Gomułki. Najście milicji. Postawa o. Aleksandra Hauke h. Bosak. [+]
[00:48:39] Tysiąclecie państwa polskiego (Chrztu Polski) – budowa 1000 szkół „tysiąclatek”. Afisz na budynku niższego seminarium w Jarosławiu „Szkoła tysiąclecia” wywieszony przez seminarzystów. Reakcja ludzi i przeora. [+]
[00:52:39] Święcenia kapłańskie w 1966 r. Odmowa cenzury dotycząca napisu na obrazku prymicyjnym (motto życia). [++]. [00:55:12] Brak zaangażowania politycznego boh. Od 1971 r. kapelan sekcji kultury Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie, zaangażowana politycznie młodzież, przyszli członkowie opozycji. Spotkania w każdy czwartek: msza i prelekcja nt. spraw społecznych, historii, praca wychowawcza.
[01:00:43] Naciski milicji. Teczka w IPN (pismo do urzędu paszportowego z początku lat 80.), odmowa podjęcia współpracy z SB. Współpraca z „komandosami” (Kuroń, Michnik
Blumsztajn, Toruńczyk). [+]
[01:04:11] Wprowadzenie stanu wojennego – boh. nie miał radia, 13 grudnia nie wiedział o tym. Spotkanie esbeków. Podpisanie zobowiązania do „niedziałania na szkodę Polski Ludowej”, zakaz spotkań z młodzieżą KIK. Zaświadczenie z kurii. Najście esbeków, rewizja.
[01:10:58] Najście esbeków w sobotę (19 grudnia), ukrycie się boh., wypuszczenie internowanych księży. Niedziela Palmowa w ośrodku internowania w Jaworzu. Byli tam osadzeni Mazowiecki, Drawicz
Woroszylski, Roman Zimand (felietonista ateistycznych „Argumentów”). [+]
[01:14:18] Odwiedziny u internowanych w Darłówku (kobiety przewiezione z Gołdapi). Straszenie internowanych (wywózka na Sybir, pozorowane rozstrzeliwania). Tortury z więzienia w Katowicach. Drugi raz w Darłówku – trzydniowe rekolekcje dla internowanych. Nauka o miłości nieprzyjaciół w polskiej kulturze. Następnego dnia zakaz wstępu do ośrodka. Głodówka internowanych w proteście. [+]
[01:19:04] Ks. Jan Sikorski duszpasterz w ośrodku na Białołęce – 3 maja 1982 r. powitanie nowych internowanych przywiezionych do ośrodka. [+] Pięć procesji na Boże Ciało w ośrodku w Białołęce, dla każdej grupy osadzonych na spacerniaku. Zachwyt strażnika: „ani jednego tatuażu”.
[01:22:15] „Mądry przeor” o. Michał Mroczkowski tolerował prace boh., rozmowa w Pałacu Mostowskich jako świadek. Wykład dla dominikanów, jak się zachowywać wobec służby bezpieczeństwa. Przesłuchanie, model dobry-zły milicjant.
[01:29:00] Sposoby radzenia sobie z milicjantami podczas przesłuchań [+]. Rozmowa z Michnikiem.
[01:31:18] Habilitacja w 1979 r., odsuwanie nominacji na docenta (represja władz). Ks. Helmut Juros. Lekceważenie przez boh. Urzędu ds. Wyznań, otrzymanie nominacji „pod koniec komunizmu”, minister Faron.
[01:35:04] W marcu 1982 r. dzień skupienia z grupą czołowych „solidarnościowych” nauczycieli w Laskach. Członkostwo w nieformalnej Radzie Edukacji Narodowej, przewodniczył prof. Klemens Szaniawski (mason).
[01:35:49] Prof. Adam Strzembosz, wówczas sędzia bez prawa wykonywania zawodu
organizował grupę „Solidarności” sędziów. Boh. prowadził dla nich rekolekcje. Sędzia, która doprowadziła do uniewinnienia człowieka, który podeptał czerwony sztandar. Postawy sędziów w procesach politycznych, „najważniejsze, to zrzucić z trybu”. [+]
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.